جدول تقسیم بین دوازده برج و پنج دنیا در تعالیم مانی

مانى همانند همزمانان خود و شايد بيشتر به‌سبب بارآمدن در بين‌النهرين (سرزمين ستاره‌شناسي) به نظريه‌هاى نجومى پرداخت که براى پيروان او در حکم قانون بوده است. به‌نظر ماني، خورشيد و ماه موجوداتى نيک بودند، ديگر سيارات و علائم منطقه‌البروج را نيروهاى اهريمنى تلقى مى‌کرد. تعيين منبع اصلى مؤثر بر نظريهٔ مانى آسان نيست. تعاليم مانى در بعضى موارد به علائم منطقه‌البروج مربوط مى‌شود. اولين مورد مربوط است به تقسيم اين دوازده علامت در ميان پنج دنياى تاريکي، اما مخلوقات منطقه‌البروج در درون اين دنياها يافت نمى‌شوند، بلکه به بيرون کشيده شده و به فلک يا چرخ بسته شده‌اند. مانى مى‌گويد که هر دنبا دو مخلوق منطقه‌البروجى دارد که به آن اختصاص يافته است. با وجود اين، چون دوازده برج و فقط پنج دنيا هست اين تقسيم بايد به شکل زير صورت گيرد.

جدول تقسیم بین دوازده برج و پنج دنیا در تعالیم مانی

	جوزا و قوس			متعلق به دنياى دود
	حمل و اسد			متعلق به دنياى آتش
	ثور و دلو و ميزان			متعلق به دنياى باد
	سرطان و سنبله و حوت			متعلق به دنياى آب
	جدى و عقرب			متعلق به دنياى تاريکى

اشتگمان (W-Stegem ann) يکى از متخصصان نجوم عهد کهن، اين علايم را به‌ترتيب پيش به‌شکل دايره رسم کرده است.

جدول تقسیم بندی اشتگمان در شکل ترسیمی

	دود			جوزا و قوس			قطر
	آتش			حمل و اسد			مثلث
	باد			ثور و دلو و ميزان			مربع + مثلث
	آب			سرطان و سنبله و حوت			شش ضلعى + قطر
	تاريکى			جدى و عقرب			شش ضلعى

مانى از ميان اين شکل‌ها قطر و مربع را نحس و مثلث و شش ضلعى را سعد مى‌دانست. به اين ترتيب مثلث سعد در پس قطر نحس مى‌آيد و آنگاه مربع نحس مى‌آيد که مثلث سعد آن را دنبال مى‌کند و شش ضلعى سعد نيز به‌دنبال آن مى‌آيد. اين عدم توازن ناشى از عدم تناسب ميان اعداد دوازده و پنج است. پس از آن به‌ترتيب مناسب، قطر نحس و شش ضلعى سعد مى‌آيند که اين آخرى پشت سر قطر نحس اولى قرار مى‌گيرد. اين حالت ضديت ميان جنبه‌هاى مختلف علامات، عقيدهد مانى را در مورد علامات منطقه‌البروج تأئيد مى‌کند 'آنها همه دشمن و ضد يکديگر هستند' (کفالايا ص ۱۶۷).

در قسمت دوم کفالايا (فصل شصت و هشتم ص ۱۶۸ تا ۱۶۹) ماني، روشى را به‌کار مى‌برد که در آن، جهان به چهار قسمت شده است و هر قسمت خودبه‌خود به دو مثلث مجاور تقسيم مى‌شود. با اين تقسيم‌بندى مثلثي، علائم منطقة‌البروج به‌صورت شکل صفحهٔ بعد قرار مى‌گيرند.

جدول علائم منطقه البروج

	مثلث اول			حمل، اسد، قوس			شمال غرب
	مثلث دوم			ثور، سنبله، جدى			جنوب غرب
	مثلث سوم			جوزان، ميزان، دلو			شمال شرقى
	مثلث چهارم			سرطان، عقرب،			جنوب شرقى

پس از اين قطعه‌اى آمده است که مانى پيشگوئى‌هاى شوم مختلف را در آن مطرح مى‌کند (کفالايا ص ۱۶۸ به بعد) اما با کمال تعجب در اين قسمت نظام فضائى به يک نظام زمانى تبديل مى‌شود. عدم دقتى‌که در نجوم مانى ديده مى‌شود، در گاهنامهٔ او نيز، که در طرح آن تا حدى اشتباه شده است، مشهود است.