روان‌درمانی در سالمندان

تفاوتی بین فرآیندهای روانی بنیادی در سالمندان و بزرگسالان جوان‌تر وجود ندارد. البته فرآیند پیر شدن و تغییرات آسیب‌شناختی مربوط به آن باعث مسائل روان‌شناختی می‌شوند که نسبتاً خاص این گروه سنی می‌باشند. تحول و تغییر ارتباطات سالمندان با فرزندان بزرگسال خود، مسائل شایعی در درمان می‌باشند. برای مثال، هنگام بیماری، سالمند ممکن است هم میل به استقلال داشته باشد و هم در زمینه اجتماعی موجود از فرزندان بزرگسال خود توقعات غیرواقع‌گرایانه‌ای داشته باشد. فرزندان بزرگسال هم، ممکن است از والدین خود رنجش‌هائی داشته باشند که از دوران کودکی ادامه یافته باشد، یا برعکس ممکن است درباره آنچه باید برای والدین خود در هنگام بیماری یا حوادث آسیب‌رسان انجام می‌دهند، احساس گناه غیرواقع‌گرایانه‌ای داشته باشند.

بنابراین خانواده‌درمانی در سالمندان، گاه همراه با روان‌درمانی گروهی یا فردی می‌تواند ارزش خاصی داشته باشد. اهداف دیگر فرددرمانی مخصوص سالمندان عبارتند از حفظ اعتمادبه‌نفس با وجود تغییرات جسمی، جنسی و اجتماعی؛ استفاده مناسب از اوقات فراغت غیرمعمول؛ و روشن ساختن انتخاب‌ها در زمینه تغییرات بسیار شدید جسمی و اجتماعی در کل روان‌درمانی در سالمندان نسبتاً 'موقعیت‌‌مدار و مشکل‌ساز ـ situation - and problem - oriented' است و در چارچوب شخصیت مستقرشده، به دنبال راه‌حل‌ها می‌گردد، و به دنبال تغییر بارز و شدید شخصیت نیست. البته بسیاری از افراد مسن به تغییرات به ظاهر بسیار شدید و تراژدی‌های شخصی (برای مثال از دست رفتن سلامتی و از دست دادن همسر) بسیار خوب پاسخ می‌دهند و قدرت اجتماعی و توانائی‌های تطبیقی بی‌سابقه‌ای را از خود نشان می‌دهند.

دمانس چالش‌های روان‌درمانی خاصی را دارا می‌باشد. در پدیده‌ای که 'پس‌گَرد ـ retogenesis' نامیده می‌شود و در دمانس آلزایمر و به میزان متفاوتی در سایر وضعیت‌های دمانسی اتفاق می‌افتد، تغییرات شناختی، عملکردی و فیزیولوژیک، برعکس الگوهای رشد طبیعی انسان به‌وجود می‌آید. جنبه تغییرات عملکردی این حالت در بیماری آلزایمر در جدول مراحل عملکردی در رشد و نمو طبیعی انسان و بیماری آلزایمر نشان داده شده است. بنابراین هرکدام از مراحل عملکرد بیماری آلزایمر را می‌توان به‌عنوان یک سن نموی مربوط به کودکی در نظر گرفت. سن نموی بیمار آلزایمری کمک می‌کند که به سرعت از درمان کلی و نیازهای مراقبتی وی آگاه شویم جدول نیازهای درمانی در رشد و نمو طبیعی و در بیمار مبتلا به آلزایمر در سن نموی مربوطه. بنابراین یک بیمار در مرحله ۷ مبتلا به بیماری آلزایمر شدید تقریباً به همان اندازه یک کودک، نیاز به مراقبت دارد. همچنین همان‌طوری که یک کودک ۸ تا ۱۲ ساله تنها به نظارت محدودی نیاز دارد، می‌توان یک بیمار مرحله ۴ مبتلا به آلزایمر خفیف را به مقدار زیادی آزاد گذاشت. سن نموی بیمار دچار آلزایمر در درک نیازهای هیجانی، اختلالات رفتاری، و نیازهای جسمی نیز مفید است. همان‌طور که ذکر شد، این اصول تا حدودی در اختلالات دمانسی غیر از بیماری آلزایمر نیز قابل استفاده است.

جدول مراحل عملکردی در رشد و نمو طبیعی انسان و بیماری آلزایمر

	سن تقریبی			توانائی‌های کسب‌شده			توانائی‌های از دست‌رفته			مرحله آلزایمر
	+۱۲ سالگی			شاغل شدن			شاغل شدن			۳ ابتدائی
	۱۲-۸ سالگی			انجام کارهای مالی ساده			انجام کارهای مالی ساده			۴ خفیف
	۷-۵ سالگی			انتخاب لباس مناسب			انتخاب لباس مناسب			۵ متوسط
	۵ سالگی			بدون کمک لباس پوشیدن			بدون کمک لباس پوشیدن			۶ الف نسبتاً شدید
	۴ سالگی			بدون کمک حمام رفتن			بدون کمک حمام رفتن			ب
	۴ سالگی			بدون کمک دستشوئی رفتن			بدون کمک دستشوئی رفتن			ج
	۴/۵ - ۳ سالگی			کنترل ادرار			کنترل ادرار			د
	۳-۲ سالگی			کنترل مدفوع			کنترل مدفوع			هـ
	۱۵ ماهگی			۵ یا ۶ کلمه حرف زدن			۵ یا ۶ کلمه حرف زدن			۷ الف شدید
	۱ سالگی			گفتن یک کلمه			گفتن یک کلمه			ب
	۱ سالگی			راه رفتن			راه رفتن			ج
	۱۰ - ۶ ماهگی			نشستن			نشستن			د
	۴-۲ ماهگی			لبخند زدن			لبخند زدن			هـ
	۳-۱ ماهگی			گردن گرفتن			گردن گرفتن			و;

جدول نیازهای درمانی در رشد و نمو طبیعی و در بیمار مبتلا به آلزایمر در سن نموی مربوطه

	مرحله زوال و عملکرد کلی پیر شدن و بیماری آلزایمر			سن نموی			نیازهای درمانی سالمندان و بیماران دچار آلزایمر
	۱			بزرگسال			هیچ
	۲			بزرگسال			هیچ
	۳			+۱۲ سالگی			هیچ
	۴			۱۲ - ۸ سالگی			زندگی مستقل هنوز امکان‌پذیر است
	۵			۷ - ۵ سالگی			بیمار دیگر نمی‌تواند بدون کمک پاره‌وقت در جامعه زندگی کند.
	۶			۵ - ۲ سالگی			بیمار نیازمند نظارت تمام‌وقت است.
	۷			۲-۰ سالگی			بیمار نیازمند مراقبت پیوسته است.