خطرات ناشى از روش‌هاى غلط در تغذيه مصنوعى (شيرخشک)
- خوراندن شير رقيق (شير رقيق‌تر از دستور) که ناشى از صرفه‌جوئى مادر است ممکن است منجر به کاهش رشد و سوء تغذيه در شيرخوار گردد.
- دادن حجم زياد شير به شيرخوار علاوه بر چاقى طفل، عوارضى نظير عدم تحمل غذا، استفراغ و ناراحتى‌هاى گوارشى را نيز دنبال دارد.
- خوراندن شير غليظ (غليظ‌تر از دستور تهيهٔ شيرخشک) باعث وارد آمدن فشار بر روى کليه‌ها براى دفع مقدار زياد الکتروليت‌ها مى‌گردد اصولاً استفاده از شيرهاى غليظ‌تر از حد لازم اغلب خطرناک هستند به‌ويژه اگر با استفاده از غذاهاى تکميلى به شيرخوار همزمان باشد. يک کليهٔ تکامل نيافته نمى‌تواند مواد افزايش يافته حاصل از تجريهٔ پروتئين‌ها را دفع کند يا، بدون وجود آب، مقدار زيادى املاح را از بدن خارج نمايد و اگر آب در دسترس بدن قرار نگيرد، اين آب مورد نياز، از بافت‌ها گرفته مى‌شود و در نتيجه کودک دچار کم‌آبى مى‌گردد و حتى ممکن است باعث بروز صدمات مغزى در کودک شود. لذا کودکانى که با شيرخشک تغذيه مى‌شوند بايد آب کافى دريافت دارند مخصوصاً شيرخوارانى که در مناطق گرمسير زندگى مى‌کنند به‌دليل عرق زياد و بروز اسهال، آب بدن آنها کاهش قابل ملاحظه‌اى دارد. کودکانى که با شيرهاى غليظ تغذيه مى‌شوند اغلب به‌دليل تشنگى گريه مى‌کنند. آب جوشيدهٔ سردشده و يا حتى چاى رقيق شدهٔ سرد مى‌تواند تشنگى کودک را برطرف کند. به‌طور کلّى عوارض شيرهاى غليظ عبارت هستند از: عوارض کليوى، گوارشى، مغزى و کاهش رشد.
- رعايت نکردن اصول بهداشتى در تهيهٔ شير، منجر به بروز اختلالات گوارشى مانند اسهال و استفراغ و مسموميت غذائى و بعضى از بيمارى‌هاى عفونى و انگلى مى‌شود.
- بايد از مصرف شير خشک‌هاى مانده که تاريخ مصرف آنها گذشته، آسيب ديده و يا آنهائى که بعد از باز شدن در شرايط نامناسب نگاهدارى شده‌اند خوددارى شود (در قوطى شيرخشک را بعد از باز شدن و مصرف کردن بايد محکم بست و در جاى خنک و خشک نگهدارى کرد).
- بايد از اضافه کردن مواد غذائى و داروئى به شير درون فنجان خوددارى شود.
- هضم و جذب چربى و ويتامين‌هاى محلول در شيرخشک به آسانى شير مادر نيست و علت آن وجود اسيد‌هاى چرب اشباع نشدهٔ فراوان است.
- مولکول کازئين (پروتئين شير) موجود در شير خشک بزرگ‌تر از مولکول کازئين در شير مادر است و به‌همين دليل هضم آن مشکل‌تر صورت مى‌گيرد.
- از آنجا که وجود لاکتوز در شير براى ساخته شدن ميلين رشته‌هاى عصبى شيرخوار لازم است و در شير گاو لاکتوز کمترى وجود دارد، لذا هنگام تهيهٔ شيرخشک مقدارى کربوهيدارت به شير اضافه مى‌کنند که اگر اين کربوهيدرات اضافى غير از لاکتوز باشد (مثل سوکروز يا نشاسته) به اختلال فوق‌الذکر کمک نمى‌کند.
رعايت نکاتى چند از خطرات احتمالى شيردهى پيشگيرى مى‌کند
- اگر شيرخوار از شير مادر استفاده مى‌کند بايد روش صحيح شيردادن را به مادر آموخت. اگر در هنگام شير دادن بينى کودک با پستان مادر در تماس مداوم باشد راه تنفسى شيرخوار بسته مى‌شود که باعث خفگى نوزاد خواهد شد. مادر در هنگام شير دادن به نوزاد نبايد خواب آلوده باشد.
- در هنگام استفاده از فنجان شير، آن را طورى نگه داريد که طفل بتواند بدون ناراحتى و تلاش زياد شير را بنوشد. اين کار سبب بلعيدن هواى کمتر توسط شيرخوار مى‌شود و در نتيجه از شدت نفخ و ناراحتى او مى‌کاهد.
- اگر براى تهيه شير کودک از آب خيلى داغ استفاه کنيد، شير به خوبى مخلوط نمى‌شود و در نتيجه سيستم گوارشى کودک نمى‌تواند خود را با آن تطبيق دهد و موجب استفراغ کودک خواهد شد.
- بعد از هر بار شير دادن هواى بلعيده شده را بايد از معده کودک خارج کرد.
معايب شيرخشک
- کودکانى که با شيرخشک تغذيه مى‌شوند در مقايسه با کودکانى که با شير مادر تغذيه مى‌شوند بيشتر به بيمارى‌هاى عفونى، سوء تغذيه و اسهال مبتلا مى‌شوند.
علت ايجاد اسهال در اين شيرخواران فقدان مواد مصونيتى در شيرخشک است.
- بيمارى‌هاى آسم و اگزما در اين شيرخواران بيشتر است که علت آن حساسيت به پروتئين شيرخشک است.
- شيرخشک موجب رشد سريع و چاقى غيرمعمول در کودک مى‌شود.
- نوزادانى که با شير مادر تغذيه مى‌شوند بيشتر به کمبود ويتامين E دچار هستند.
- تشنج‌هاى ناشى از کاهش کلسيم خون نوزادان در هفته اول تولد، در يک درصد نوزادانى که از شيرخشک استفاده مى‌کنند ديده شده است. در صورتى‌که در نمونه‌هاى تغذيه شده با شير مادر گزارش نشده است. علت بروز آن کم بودن فسفات و چربى غيرقابل جذب در شير مادر است.
- تشنج‌هاى کمبود منيزيم فقط در کودکانى که از شيرخشک استفاده مى‌کنند گزارش شده است.
- شيرخورانى که خيلى زود از شير مادر محروم مى‌شوند، از محاسن عاطفى آن نيز محروم مى‌گردند.
