مواد غذائى و ارزش آن

هر غذائى داراى مواد اصلى زير مى‌باشد:

- پروتئين‌ها:

در گوشت، ماهى، شير و کوارک (نوعى پنير)، پنير، تخم‌مرغ، و پروتئين‌هاى گياهى در گردو، بادام، فندق و در حبوبات وجود دارد.

بدن براى تکميل ساختمان خود (يعنى رشد و نمو) و براى جايگزينى سلول‌هاى تخريب شده به مواد بالا نياز دارد. پس اين مواد براى اطفال بى‌نهايت داراى اهميت هستند. پروتئين‌هاى حيوانى با ارزش‌تر از پروتئين‌هاى گياهى هستند. بنابراين قابل گرينش نيستند. يک طفل دو تا سه ساله بايد در روز ۴۰ گرم کوراک (پنير) و يک تخم‌مرغ يا ۵۰ گرم گوشت بخورد.

- چربى‌ها:

چربى‌هاى حيوانى عبارتند از: چربى گاو، گوسفند، روغن ماهى، چربى شير (خامه ـ کره). چربى‌هاى گياهى در کاکائو، بادام، فندق، گردو و نارگيل يافت مى‌شود.

- مواد قندى:

در انواع قندها، در انواع حبوبات، بادام، گردو، فندق، سيب‌زمينى، برنج و بلغور و غيره وجود دارد.

- ويتامين‌ها:

در همهٔ ميوه‌ها و سبزى‌هاى تازه، در جوانه‌‌هاى حبوبات در شير نجوشيده و شير پاستورزيره (که به مقدار زياد از ويتامين‌هاى آن کاسته مى‌شود) يافت مى‌شود.

- املاح:

در سبزيجات حتى در سبزيجات پخته، در شير، گوشت، نان، وجود دارد.

- شير:

شير از نظر ارزش غذائى مادهٔ با ارزشى است. داراى پروتيئن‌ از درجهٔ عالى است و همچنين داراى قند و چربى نوع عالى مى‌باشد و نيز حاوى ويتامين و املاح است. عرضهٔ آن توسط کارخانجات مختلف در انواع گوناگون صورت مى‌گيرد: پرچربى، شير معمولى، پاستوريزه، هموژنيزه، استرليزه و غيره. شما حتماً پاستوريزهٔ آن را انتخاب کنيد (يعنى ۶۵ درجه گرم شده است) و لازم نيست حتماً نوع هموژنيزه شده باشد (يعنى چربى آن به قطعات بسيار ريز تبديل شود).

کسانى که در روستاها زندگى مى‌کنند ترجيح مى‌دهند که شير را مستقيماً از گاودار تهيه نمايد. ما توصيه مى‌کنيم که به هيچ عنوان به کودک شير نجوشيده ندهيد. چه پاستوريزه کردن شير و يا کنترل دام‌ها در دامدارى‌ها عليه بيمارى سل و غيره ممکن است يکبار بى‌دقت صورت بگيرد و اين اهمال مى‌تواند براى کودک شما خطرات شومى به بار آورد.

در مصرف مقدار شير براى خردسالان ديگر لازم نيست مانند زمان نوزادى ترسى داشته باشيم. اما از نيم ليتر شير در روز نبايد تجاوز کرد. چون زياده‌روى در شير باعث مى‌شود که طفل غذاهاى ديگر را رد کند و نخورد. زيرا او با نوشيدن شيرِ زياد مواد پروتئينى بيشتر دريافت مى‌کند و به‌خصوص اگر هم زمان به او گوشت، تخم‌مرغ و يا ماهى نيز بدهيم، آن وقت اين زياده روى سلامت‌بخش نخواهد بود. کمتر از نيم ليتر شير در روز نبايد براى مدتى ادامه پيدا کند چه در سوخت و ساز بدن پديد مى‌آيد. احتياج کودک به مواد پروتئينى تقريباً زياد است زيرا او دايماً در حال رشد مى‌باشد که بايد در هر صورت به بدن خود برسد. شما مى‌توانيد پروتئين شير را از طريق ماست، دوغ، پنير (کوارک) نيز به بدن طفل برسانيد.

در ميان اطفال گروهى هستند که با خوردن مقدار زياد شير چاق مى‌شوند که اين چاقى دلخواه نيست. براى آنان بادى از مقدار شير کاست و بيشتر به گوشت و تخم‌مرغ روى آورد.

- گوشت:

در ميان مواد پروتئين‌دار، گوشت از همه بيشتر داراى پروتئين است و عضوهاى داخل شکل حيوان مانند جگر از نظر غذائيت بسيار با ارزش هستند. و لزومى ندارد که فقط گوشت‌هاى سفيد (گوساله ـ مرغ) به طفل بدهيد. بلکه او مى‌تواند همه نوع گوشت بخورد چه پخته و چه سرخ کرده. اول، به او گوشت چرخ کرده و يا خيلى ريز و خرد شده مى‌دهيم. به مقدار يک قاشق غذاخورى پُر، شروع مى‌کنيم. حتى بعد از دو سالگى نيز هرگز به طفل مقدار زياد گوشت نمى‌دهيم چه او با گوشت سير مى‌شود و غذاهاى ديگر را نمى‌خورد. زياده‌روى در هر نوع غذا زيان بخش خواهد بود.

- ماهى:

بچه‌ها معمولاً ماهى را دوست دارند. مطابق دستور مى‌توانيم آن را بپزيم و يا سرخ کنيم. واضح است که هنگام خوراندن ماهى، به طفل بايد با دقت استخوان‌هاى آنها را جدا کنيم.

ماهى‌هاى دريا کمتر از ماهى‌هاى رودخانه استخوان دارند. اگر کودکى گوشت و ماهى نمى‌خورد در اين صورت نبايد او را مجبور به خوردن کنيم.

- کالباس و سوسيس:

قطعات کوچکى از آن را مى‌توان فقط به‌عنوان چشاندن به طفل خوراند.

- تخم‌مرغ:

بسيارى از غذاها حاوى تخم‌مرغ است که طفل از روى ميز خانواده از آنها مى‌خورد (املت ـ کوکو ـ سوفله و غيره) گاهگاهى هنگام شام به او يک تخم‌مرغ آب پز (نيم پخته) مى‌دهيم. علاوه بر آن هفته‌اى دوبار يک زردهٔ تخم‌مرغ را خام در غذاى سبزيجات او مخلوط مى‌کنيم و به طفل مى‌دهيم چون زردهٔ تخم‌مرغ داراى ويتامين‌هاى مهمى است.

- کوراک ـ پنير:

کوراک (نوعى پنير است که در کشورهاى اروپائى تهيه مى‌شود و شور نيست و در ايران به اسم کوتاژ معروف بود) را هميشه هنگام شام به کودک مى‌دهيم. دستور آن را بعداً خواهيم داد. از کوراک خام مى‌توان با اضافه کردن مقدارى شير، شکر و ميوه کِرِم‌هاى مختلفى درست کرد. کوراک ارزان است ولى داراى مواد غذائى با ارزشى مى‌باشد زيرا داراى پروتئين‌ شير و املاح مهم است.

- چربى:

چربى در غذاى روزانهٔ ما باعث سوخت موادى مى‌شود و توليد نيرو و انرژى مى‌کند. چربى‌ها داراى ويتامين‌هاى مهى هستند و به‌عنوان مثال ويتامين D که باعث جلوگيرى از راشيتيسم مى‌شود در کره، روغن ماهى، و روغن جگر و همچنين در زردهٔ تخم‌مرغ يافت مى‌شود. استعمال چربى زياد علاوه بر آنکه باعث چاقى مى‌شود چون معده و روده و شيرهٔ گوارشى طفل هنوز قادر نيست که همه نوع چربى را هضم کند، پس بهتر است فقط از کره و يا روغن مرغوب استفاده کنيم. امروزه انواع روغن‌ها زياد است. لطفاً هنگام خريد به مارک و مواد اوليهٔ آن توجه کنيد و گول تبليغات را نخوريد و پى روغن‌هاى نامرغوب و ارزان قيمت نرويد، هرگز در مورد اين مواد غذائى فکر قناعت را به خود راه ندهيد. مارگارين چطور است؟ آن از روغن نباتات (به‌صورت مايع و جامد) و جانوران دريائى تهيه مى‌شود. اگر اين روغن از نباتات خوب تهيه شود خوب است. روغن نباتى خوب داراى ويتامين E است و معمولاً به آن ويتامين A و D اضافه مى‌کنند. گفتيم به هيچ نحو نبايد از روغن‌هاى غيرمرغوب استفاده کنيم زيرا آنها فاقد ارزش غذائى هستند.