عشق

چون تن آدم ز گل آراستند		خانه‌ی جان بهر دل آراستند
آدمی آن است که در وی دل است		ور نه علف خانه‌ی آب و گل است
دل نه همان قطره‌ی خون است و بس		کز خود و اشام برادر نفس
دل اگر این مهره آب و گل است		خر هم از اقبال تو صاحبدل است
لیک دل آن شد که هوایی دروست		و ز طرفی بوی وفایی در اوست
زنده به جان خود همه حیوان بود		زنده به دل باش که عمران بود
غمزده به جان که غم اندوز نیست		سوخته به دل که در او سوز نیست
سردی دل مردگی دل بود		خون چو به تن سرد شود گل بود
ز اهل تکلف نتوان یافت سود		تا نبود شعله‌ی هستی فروز
عشق زبانی ز هر افسرده پرس		سوزش آن از دل آزرده پرس
ذوق نمک گر چه زبان را خوش است		چون به جراحت فگنی آتش است
خون دل سوختگان باشد آب		گریه کند بر سر آتش کباب
گر چه کس از خسته نه کاوش کند		ریش نمک خورده تراوش کند
نافه که بو از همه سو گرددش		پوست کجا بره‌ی بو گرددش
آه گواه دل غمکش بود		دود به غمازی آتش بود
موم بود دل که ز عشق است زار		کو بگداز اوفتد از یک سرار
هست چو دیوار تن رود سیر		کاه گلی کرده و سنگی به زیر
خرقه‌ی آلوده ز صدق است دور		هیزم تر دود برارد نه نور
سوخته را جنبش والا بود		کوشش آتش سوی بالا بود
مشعله‌ی عشق چو شد خانگی		سوخته شد عقل به پروانگی
کشته این تیغ سیاست بس است		آنکه امان یافت ازو کم کسی است
راند چو بر تخته‌ی هستی قلم		عالیها سافلها زد رقم
ز له به مهمانی انسان نهاد		داغ به پیشانی شیطان نهاد
راند چو بر خصم کهن کینه را		کشت به خاک آتش دیرینه را
قاعده خاک بر اختر کشید		رایت آتش به زمین در کشید
جام چه آگه که چه صهباست این		غوک چه داند که چه دریاست این
هشت حدیقه چمن این گلند		چار فرشته مگس این ملند
چرخ که زیر است و زبر هر نفس		زیر و زبر کرده‌ی عشق است و بس
روح درین زاویه بیگانه‌یی است		عقل درین سلسله دیوانه‌یی است
آنکه چشید این قدح تلخ فام		تلخ شدش چشمه‌ی حیوان به کام
شربت شیری به خماری خورند		باده‌ی تلخ از پی کاری خورند
چاشنی باده‌ی تلخ آنکه یافت		روی ز شیرینی عالم بتافت
شیفته از بوی می‌افتد خراب		عارف هشیار ز بوی گلاب
جان به یکی جرعه که این نکته ریخت		کرد خرد حمله و بیرون گریخت
زنده نه آن است که جانی دروست		اوست که از عشق نشانی در اوست
جان که نه عشقش بود آن بازی است		عشق نه بازی است که جان بازی است
چند بری عشق به بازی به سر		عشق دگر باشد و بازی دگر
مرد که در عشق بجان فرد نیست		گر صف کافر شکند مرد نیست
زنده دلان خوش ز غم دل شوند		جانوران پاک به بسمل شوند
پاک روانی که به آگاهی اند		کشته‌ی حق چون ملخ و ماهی اند
به که درین ره به رضا ایستی		رنجه شوی چون به قضا ایستی
گر همه بر دیده زند دوست تیر		منت بر دیده نه و در پذیر
چون تو فغان از سر خاری کنی		به که جز از عشق شماری کنی
دل که اسیر رخ رنگین بود		موم شود گر چه که سنگین بود
خار اگر چند بود تیزتر		آتش سوزنده ازو تیزتر
هر بت زیبا که جمالش بود		فتنه نیازاده‌ی خالش بود
مردن عاشق نه ز غمخواری است		کز پی جان غمزده به دلداری است
نز هوس است این همه آشوب دل		هست بتان را مژه جاروب دل
دل که بود شیفته‌ی‌ئی از خود است		حاجبی ابروی خوبان بد است
سیمبرانی که تو بینی چو ماه		عقرب جان‌اند ز زلف سیاه
طره‌ی‌شان دزد ولایت زن است		نرگس شان آهوی شیر افگن است
گر چه همه چشم و چراغ دلند		سوخته داند که چه داغ دلند
مایه‌ی مهراند ولی کینه‌جوی		دشمن جانند ولی دوست روی
آفت تقوی لب می نوششان		زلف بلای به بناگوششان
چون خط‌شان سرمه دهد در شراب		کیست کز آن باده نگردد خراب
دل شدگان را رخ زیبا مل است		مستی بلبل نه ز مل کز گل است
گر نبود دیده‌ی شهوت گرای		چیست به از دیدن صنع خدای
دیده‌ی خوبان است به شهوت وبال		قند چو می‌گشت نباشد حلال
گر نگری پاک رخ لاله فام		نیست گل و لاله به دیدن حرام
آنکه ز حق پاکی چشمش عطاست		منع ز رخسار بتانش خطاست
دیده که در وی نظر پاک نیست		سرمه‌ی آن دیده به جز خاک نیست
دیده نباشد که نظر نیستش		کور چه بیند که بصر نیستش
دل چو رخ خوب تمنا کند		دیده به ناچار تماشا کند
زانچه که دل را غم آوارگی است		دیده چه آگاه که نظارگی است
زان دل آزرده خرابی کند		کو چو نمک یافت کبابی کند
هر صنمی را که نمک بیشتر		خسته دلان را دل ازو ریش‌تر
حسن نه نیکویی رنگ است و پوست		هر چه کند جای به دلها نکوست
نیست غم از رنگ و صفایی که هست		ناز و کرشمه است بلایی که هست
آنکه در و شوخی خوبان کم است		میل بد و هست ولی یکدم هست
نافه که بوییش نباشد به پوست		خون فشرده نتوان داشت دوست
خوب که او حسن نداند فروخت		سینه ز آتش نتواند بسوخت
باغ چه داند که چه چیزش خوش است		گل چه شناسد که چرا دلکش است
لاجرم آنکس که به گل روی کرد		داد ز دستش چو دمی بوی کرد
آدمی است آنکه بلای دل است		افت پوشیده برای دل است
هستی این طایفه سر تا قدم		عاشق و معشوق شد و عشق هم
آنکه دماغ بشر این بوی یافت		قابل آن بود از ان روی یافت
سوخته را دل بود از صبر دور		آتش سوزنده نباشد صبور
دل که به سوی رخ دلکش بود		هست چو مومی که بر آتش بود
ای که ز جانان کنی افسانه‌یی		کم نتوان بود ز پروانه‌یی