گلرنگ وحشی - زعفران بیابانی - تیغ گرگی

نام علمى: Carthamus lanatus L , Syn: Kentrophylhum lanatum DC

نام انگليسى: Distaff thistle , Woolly safflower, Saffron thistle

گياهچه

گياهچه‌هاى اين گياه بسيار بزرگ است و لپه‌هاى آن مدور تا تخم‌مرغى شکل است که به سمت ساقه باريک مى‌شوند. طول اين لپه‌ها ۳۵ تا ۴۰ ميلى‌متر و عرض آنها ۱۵ تا ۲۰ ميلى‌متر است. اولين برگ‌هاى حقيقى آن سرنيزه‌اي، خاردار و کرک‌دار است.

گياه کامل

- اندام‌هاى رويشى:

گياهى يک‌ساله، ايستا و به ارتفاع ۲۰ تا ۹۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. بوته‌هاى گلرنگ وحشى ظاهرى زرد متمايل به سفيد و يا سبز کم‌رنگ دارد. ريشه‌هاى اصلى اين گياه ساده و فاقد انشعاب و داراى تعداد زيادى ريشه‌هاى ثانوى فيبرى است. ساقه‌هاى آن ساده و داراى شاخه‌هائى کوتاه است که اين شاخه‌ها فقط در نيمهٔ فوقانى ساقه مشاهده مى‌شوند. اين ساقه‌ها داراى کرک‌هاى پراکنده هستند.

برگ‌هاى قاعده‌اى (روزتي) به طول بيست سانتى‌متر، لوب‌دار و داراى بريدگى‌هائى عميق که در انتهاء هر لوب يک خار کوتاه وجود دارد. برگ‌هاى ساقه‌اى متناوب، خميده، مستحکم و داراى خارهاى ستبر و رگبرگ‌‌هاى برجسته بوده و ساقهٔ آغوش و معمولاً بدون کرک هستند. در بعضى از گياهان سطح فوقانى برگ‌ها کرک‌دار است.

- اندام‌هاى زايشى:

گل‌آذين کلاپرک که به‌صورت منفرد در انتهاء هر انشعاب قرار دارد. طول کلاپرک‌ها حدود سى ميلى‌متر بوده و توسط براکته‌هائى محکم با خارهاى فراوان و خشن احاطه شده است. گل‌هاى اين گياه به رنگ زرد طلائى است و داراى خطوط و يا رگه‌هائى قرمز و يا سياه‌رنگ هستند.

ميوهٔ اين گياه فندقه و بذرها، به رنگ قهوه‌اى تيره، تخم‌مرغى شکل، چهارگوش، به اندازهٔ پنج تا هشت ميلى‌متر و چروکيده است. پاپوس‌ها معمولاً در چند رديف و به‌صورت فلس و يا خار است. طول پاپوس‌ها متغير و از اندامى بسيار کوچک تا يک سانتى‌متر متفاوت است. بذرهاى اين گياه در پائيز و يا اوايل زمستان جوانه زده و گياه فصل زمستان را به شکل روزت سپرى مى‌کند. دورهٔ گلدهى اين گياه از تير تا آبان‌ماه بوده و بذرهاى رسيده در همان سال اول قادر به جوانه‌زنى هستند؛ اما، معمولاً فقط حدود بيست درصد آنها در سال اول جوانه زده و بيش از پنجاه درصد آنها در سال دوم جوانه خواهند زد. تحقيقات نشان داده است که بذرهاى اين گياه در صورتى‌که مورد حملهٔ باکترى‌ها و يا قارچ‌هاى خاکزى قرار نگيرند مى‌توانند تا هشت سال قدرت حيات خود را حفظ کنند.

محل رشد و پراکنش

گلرنگ وحشى مناطق گرم و نيمه خشک با حاصلخيزى پائين و بارندگى سالانه ۳۰۰ تا ۶۰۰ ميلى‌متر را ترجيح مى‌دهد. اين علف هرز را مى‌توان در مزارع غلات، حاشيهٔ جاده‌ها، چراگاه‌ها و مراتع فقير مشاهده مکرد.

تکثير و پراکنش اين گياه توسط بذر است. پاپوس‌هاى آن عامل مهمى براى انتقال بذر توسط باد نيستند. ولى باعث چسبيدن بذرها به لباس، وسايل، پشم گوسفندان و يا ساير حيوانات مى‌شوند و موجبات انتقال آن را فراهم مى‌سازند. علاوه بر اين دورهٔ رسيدگى بذرهاى اين گياه هم‌زمان با رسيدگى بذر غلات است و بنابراين هنگام برداشت ضمن آلوده‌سازى محصول، راه ديگرى براى پراکنش آن محسوب مى‌شود.