تراکم بوته و عملکرد(۲)

در اين معادله ۱/(۱ + Abx) نشان‌دهنده آن است که چگونه حداکثر عملکرد تک بوته (A) در اثر رقابت زيادى که با تراکم گياهى به‌وجود مى‌آيد، کاهش مى‌يابد و لذا آن را فاکتور رقابت نيز مى‌نامند.

اگرچه روابط تراکم بوته و عملکرد در مطالعات بسيار زيادى تعيين شده است، سه پارامتر تراکم بوته، عملکرد ماده خشک، و عملکرد دانه اغلب با همديگر اندازه‌گيرى نشده‌اند. البته در اين مورد دونالد (۱۹۶۲) شش بررسى انجام داده و در هر مورد مشاهده کرده است که حداکثر عملکرد دانه تقريباً در تراکمى که منحنى عملکرد بيولوژيکى (عملکرد ماده خشک) ثابت مى‌شود اتفاق مى‌افتد. بنابراين عملکرد دانه داراى LAI مطلوب منطبق بر LAI بحرانى عملکرد ماده خشک است (شکل اثرات افزايش تراکم کاشت در عملکرد بذر). در اين تراکم بوته هرچه عملکرد کل در واحد سطح به‌علت افزايش تعداد بوته‌ها افزايش مى‌يابد، کاهش وزن هر بوته اين افزايش را خنثى مى‌کند. بدون شک اين روابط نماينده شرايطى است که محدوديت تشعشع خورشيد با محدوديت‌هاى غذائى موجود نباشد. براى مثال اين روابط در شرايطى که ذخيره رطوبت خاک قبل از رسيدن دانه تمام شده باشد صادق نمى‌باشد.

دانکن (۱۹۵۸) رابطه جالبى بين تراکم بوته و عملکرد ذرت بوته نموده است، که در آن تأکيد خاصى بر اثرات متقابل تعداد بوته و عملکرد هر بوته دارد. سپس وى فرضيه‌اى را ارائه کرد و با نتايج حاصل از آزمايشاتى در شرايط مزرعه آن را ثابت نمود. فرضيه وى حاکى از آن است که لگاريتم عملکرد متوسط هر بوته يک رابطه مستقيم منفى با تراکم بوته دارد (شکل ارتباط عملکرد دانه هر گياه) او نتيجه گرفت که مى‌توان يک رقم ذرت را در تراکم بسيار متفاوت ۱۵۰۰۰ تا ۶۲۰۰۰ بوته در هکتار کشت نمود و با رسم اين دو تراکم در منحنى‌هاى مذکور، تراکمى که در آن حداکثر عملکرد به‌دست مى‌آيد را محاسبه نمود. عملکرد هر بوته با افزايش تعداد بوته کاهش مى‌يابد. اين رابطه را مى‌توان با رسم عملکرد هر بوته بر روى يک کاغذ نيمه لگاريتمى تعيين کرد. چون اين رابطه يک رابطه خطى است، بنابراين اگر عملکرد هر بوته در دو تراکم مشخص باشد در اين صورت عملکرد در واحد سطح را مى‌توان از حاصلضرب عملکرد هر بوته در تراکم بوته موجود به‌‌دست آورد. بنابراين عملکرد در هر تراکمى را مى‌توان محاسبه کرد و نتايج را در روى يک کاغذ گراف معمولى رسم نمود (شکل D). وقتى منحنى لگاريتمى را با منحنى خطى در شکل ارتباط بين دانه هر گياه مشاهده مى‌شود که هرچه شيب منحنى لگاريتمى کمتر باشد، تراکم بوته زيادترى براى رسيدن به حداکثر عملکرد لازم است.

وايلى و هيس (۱۹۶۹) اظهار داشتند اگرچه روش دانکن روش صحيحى است ولى در عمل، منظور نمودن يک تراکم حدواسط علاوه بر تراکم مورد استفاده دانکن مطمئن‌تر به‌نظر مى‌رسد، به‌طورى که نقطه محاسبه شده براى حداکثر عملکرد از تراکم‌هاى آزمايش چندان دور نباشد.