در شرح حال، مخصوصاً بايد بر مدت تورم، ميزان رشد اخير غده، علائم موضعى (ديسفاژي، درد يا تغيير صدا)، و علائم سيستميک (هيپرتيروئيدي، هيپوتيروئيدى يا علائم ناشى از تومورهاى متاستاتيک تيروئيد) تأکيد شود. سن و جنس بيمار، محل تولد، سابقهٔ خانوادگي، و سابقهٔ پرتوتابى به ناحيهٔ گردن از اهميت زيادى برخوردار است. سابقهٔ پرتودرمانى با دوز کم (۲۰۰۰-۵/۶ cGy) در دوران کودکى و نوزادي، باعث افزايش احتمال بروز سرطان تيروئيد در سال‌هاى بعد مى‌شود. احتمال سرطانى‌بودن يک ندول تيروئيد در مردان بيشتر از زنان و در جوانان بيشتر از سالمندان است. در بعضى از مناطق جغرافيائى که گواتر اندميک شيوع زيادى دارد، ندول‌هاى خوش‌خيم شايع‌تر هستند. سرطان تيروئيد، هم‌چنين، در خانواده‌هاى مبتلا به نئوپلازى غدد اندوکرين متعدد نوع II (سرطان مدولارى تيروئيد)، بيمارى کودن و سندرم گاردنر (سرطان پاپيلاري) ديده شده است.
ندول تيروئيد منفرد و سخت به احتمال زياد بدخيم است، در حالى‌که بيشتر گواترهاى مولتى‌ندولر خوش‌خيم هستند.
اگر سيتولوژيست غدد در کار خود مهارت داشته باشد، انجام بيوپسى سوزنى از راه پوست مفيد خواهد بود. نتايج سيتولوژى به‌صورت بدخيم، خوش‌خيم، نامشخص يا مشکوک و نمونهٔ ناکافى طبقه‌بندى مى‌شوند. تشخيص‌هاى مثبت کاذب نادر هستند، ولى حدود ۲۰% از نمونه‌هائى که باعنوان نامشخص گزارش مى‌شوند و ۵% از مواردى‌که خوش‌خيم گزارش شده‌اند، در واقع بدخيم هستند. اگر نمونه ناکافى باشد، بيوپسى بايد تکرار شود. بيوپسى سوزنى در بيمارانى که سابقهٔ تشعشع به گردن دارند نبايد انجام شود چون تومورهاى ناشى از پرتودرمانى چند کانونى هستند و در نتيجه، بيوپسى منفى قابل اعتماد نيست. اگر سيتولوژيست ماهر در دسترس نباشد، انجام اسکن راديونوکليد و سونوگرافى به تشخيصى کمک خواهد کرد. ندول‌هاى تيروئيدى منفرد و گرم ممکن است باعث هيپرتيروئيدى شوند ولى به‌ندرت بدخيم هستند، در حالى‌که ندول‌هاى منفرد سرد به احتمال ۲۰% سرطانى هستند و بايد برداشته شوند. کارسينوم تيروئيد در گواتر مولتى‌ندولر ناشايع است (۱%)، ولى اگر يک ندول غالب باشد يا رشد کند، بايد از آن بيوپسى تهيه کرد يا آن را برداشت. حدود ۵۰% از کودکانى که با ندول منفرد و سرد تيروئيد مراجعه مى‌کنند، مبتلا به سرطان تيروئيد هستند؛ بنابراين، در اين موارد معمولاً برداشتن تيروئيد توصيه مى‌شود. ضايعات کاملاً کيستى که قطر کمتر از ۴ سانتى‌متر داشته باشند تقريباً هيچگاه بدخيم نيستند. راديوگرافى ساده از قفسه سينه که گردن را نيز شامل شود براى نشان دادن جابجائى ناي، کلسيفيکاسيون ندول تيروئيد، يا وجود متاستازهاى ريوى مفيد خواهد بود.
انديکاسيون‌هاى اصلى براى جراحى و برداشتن گواتر ندولر عبارتند از: ۱. شک به سرطان، ۲. علائم فشاري، ۳. هيپرتيروئيدي، ۴. گسترش غده به زيرجناغ، و ۵. بدشکلى‌هاى ظاهري.
گواتر ساده يا غيرسمى (گواتر منتشر و مولتى‌ندولر)
گواتر ساده ممکن است فيزيولوژيک باشد و هنگام بلوغ يا قاعدگى يا در طول حاملگى بروز کند؛ يا ممکن است در ساکنان مناطق شيوع گواتر اندميک (فاقد يُد) به‌علت مصرف طولانى‌مدت داروها يا غذاهاى گواتروژن ديده شود. اگر گواتر باقى بماند، تمايل به تشکيل ندول پيدا خواهد کرد.
علائم گواتر معمولاً عبارتند از: احساس توده در گردن و تنگى‌نفس. ديسفاژي، يا علائم ناشى از اختلال بازگشت وريدي. در گواتر منتشر، تيروئيد به‌صورت قرينه بزرگ مى‌شود و داراى سطح صاف و فاقد مناطق کپسول‌دار است. با اين‌حال، بيشتر بيماران با غدد مولتى‌ندولر مراجعه مى‌کنند. عملکرد تيروئيد معمولاً طبيعى است، هرچند که ممکن است TSH سرکوب شده و ميزان جذب يد راديواکتيو افزايش يافته باشد. جراحى به‌منظور تسکين علائم فشارى ناشى از بزرگى گواتر در گواترهاى زيرجناغي، و يا به‌منظور رد کردن احتمال وجود سرطان در مواردى‌که کانون‌هاى موضعى با قوام سخت يا رشد سريع وجود دارند، توصيه مى‌شود. انجام سيتولوژى بر روى بيوپسى آسپيراسيون در اين بيماران مفيد است.
