شکم درد

علل مختلف از اورژانس‌هاى حاد مخاطره‌آميز تا بيمارى فونکسيونل مزمن و اختلالات سيستم‌هاى چند عضوي، موجب شکم درد مى‌شوند. ارزيابى درد حاد نيازمند تخمين علت‌هاى احتمالى و آغاز فورى درمان مناسب مى‌باشد. روش‌هاى تشخيصى طولانى‌تر و بررسى بيشتر جزئيات در موقعيت‌هائى که کمتر حاد است انجام مى‌گيرد.

جدول اتيولوژى‌هاى شايع شکم درد

	التهاب مخاط يا عضله در احشاء توخالى			بيمارى پپتيک (اولسر، اروزيون، التهاب)، گاستريت هموراژيک، رفلاکس گاستروازوفاژيال، آپانديسيت، ديورتيکوليت، کله‌سيستيت، کلانژيت، بيمارى‌هاى التهابى روده (کرون، کوليت اولسرو)، گاستروانتريت عفوني، لنفادنيت مزانتر، کوليت، سيستيت، يا پيلونفريت.
	اسپاسم يا اتساع، احشاء			انسداد روده (چسبندگى‌ها، تومور، اينتاساسپشن)، انسداد آپانديس توأم با آپانديسيت، استرانگولاسيون هرني، سندرم روده تحريک‌پذير (هيپرتروفى و اسپاسم عضله)، انسداد حاد صفراوي، انسداد مجراى پانکراس (پانکراتيت مزمن، سنگ)، انسداد حالب (سنگ کليه، لخته خون)، لوله‌هاى فالوپ (حاملگى لوله‌اى).
	اختلالات عروقى			بيمارى ترومبوآمبوليک مزانتر (شريانى يا وريدي)، ديسکسيون يا پارگى شريانى (يعنى آنوريسم آئورت)، انسداد در اثر فشار خارجى يا تورشن (يعنى ولوولوس، هرني، تومور، چسبندگي، اينتاساسپشن)، هموگلوبيوپاتى (به‌خصوص بيمارى سلول داسى‌شکل).
	اتساع يا التهاب سطح احشاء			کپسول همپاتيک (هپاتيت، خونريزي، تومور، سندرم بودکياري، سندرم فيتز - هوگ - کورتيس)، کپسول کليه (تومور، عفونت، انفارکسيون، انسداد وريدي)، کپسول طحال (خونريزي، آبسه، انفارکسوين)، پانکراس (پانکراتيت، سودوسيست، آبسه، تومور) تخمدان (خونريزى به داخل کيست، حاملگى خارج رحمي، آبسه)
	التهاب پريتوان			عفونت باکتريال (احشاء سوراخ شده، بيمارى التهابى لگن، آسيت عفوني)، انفارکسيون روده، تحريک شيميائي، پانکراتيت، احشاء سوراخ شده (به‌خصوص معده و دئودنوم، ميتل اشمرز)، التهاب راکتيو (آبسهٔ مجاور، از جمله ديورتيکوليت، عفونت يا التهاب جنبى - ريوي)، سروزيت (بيمارى‌هاى کلاژن - واسکولار، تب مديترانه‌اى فاميلى).
	اختلالات ديواره شکم			تروما، هرني، التهاب يا عفونت عضله، هماتوم (تروما، درمان آنتى‌کوآگولان)، کشش از مزانتر (مانند چسبندگى‌ها).
	توکسين‌ها			مسموميت با سرب، گزش عنکبوت بيوه سياه
	اختلالات متابوليک			اورمي، کتواسيدوز (ديابتيک، الکلى)، بحران آديسون، پروفيري، آنژيوادم (کمبود C1 استراز)، قطع مصرف مواد مخدر.
	اختلالات نورولوژيک			هرپس زوستر، تابس دورساليس، کوزالژي، فشار يا التهاب ريشه‌هاى اعصاب مهره‌ها (يعنى آرتريت، ديسک فتق‌شده، تومور، آبسه)، سايکوژنيک.
	درد ارجاعى			از قلب، ريه، ازوفاگوس، ژنيتاليا (مانند ايسکمى قلبي، پنوموني، پنوموتوراکس، آمبولى ريه، ازوفاژيت، اسپاسم ازوفاگوس، پارگى ازوفاگوس)

تاريخچه

ويژگى‌هاى يک تاريخچه داراى اهميت تشخيصى خاصى است. معاينه بالينى ممکن است پزشک را به اشتباه بياندازد و بررسى‌هاى آزمايشگاهى و راديولوژيک به تأخير بيفتد يا غير مفيد باشد.

طول مدت و شکل آن

اين اطلاعات به منزلهٔ کليدهائى براى طبيعت و شدت درد مى‌باشند اگرچه شکم درد حاد و بحرانى گاهى به‌صورت مرموز يا در زمينه يک درد مزمن بروز مى‌کند.

نوع و محل درد

يک راهنماى اجمالى به طبيعت بيمارى است. درد احشائى (به‌ علت اتساع احشاء توخالي) به‌ سختى لوکاليزه مى‌شود و غالباً در خط وسط مشاهده مى‌شود. درد روده بيشتر به‌صورت کرامپ بروز مى‌کند، هنگامى که منشأ آن در قسمت پروگزيمال دريچه ايلئوسکال، باشد بيشتر در بالا و اطراف ناف لوکاليزه مى‌شود. دردهاى با منشأ کولون در هيپوگاستر و کوادران‌هاى تحتانى مشاهده مى‌شود. دردهاى ناشى از انسداد صفراوى يا حالت غالباً موجب مى‌شود بيماران از ناراحتى به خود بپيچند. درد سوماتيک (در اثر التهاب پريتوان) معمولاً تيزتر بوده و بهتر به ناحيه مبتلا شده لوکاليزه مى‌شود (مانند آپانديسيت حاد، اتساع کپسول کبد، کليه يا طحال)، با حرکت بدتر مى‌شود و باعث مى‌شود بيماران بى‌حرکت بمانند. شکل تيرکشيدن درد نيز مفيد است: شانه راست (منشأ کبدى - صفراوي)، شانه چپ (طحال)، ميانه پشت (پانکراس)، پهلوها (مجراى ادرارى پروگزيمال)، کشاله ران (ژنيتال يا مجراى ادرارى ديستال).

فاکتورهائى که باعث تشديد يا تسکن درد مى‌شوند

درباره ارتباط با موضوعات زير سؤال کنيد: غذا خوردن (يعنى بيمارى گاسترواينتستينال فوقاني، بيمارى صفراوي، بيمارى پانکراس، بيمارى ايسکميک روده). دفع کردن (کولورکتال)، ادرار کردن (تناسى - ادرارى يا کولورکتال)، تنفسى (ريوى - جنبي، کبدى - صفراوي)، وضعيت قرار گرفتن بيمار (پانکراس، رفلاکس گاستروازوفاژيال، موسکولواسکلتال)، سيکل قاعدگى / منارک (توبواووارين، اندومتر، شامل اندومتريوز)، ميزان فعاليت (کرونرى / ايسکمى روده، موسکولواسکلتال)، داروها / غذاهاى خاص (اختلالات موتيليته، عدم تحمل غذا، رفلاکس گاستروازوفاژيال، پورفيري، نارسائى آدرنال، کتواسيدوز، توکسين‌ها) و استرس (اختلالات موتيليته، ديس‌پپسى غير اولسر، سندرم روده تحريک‌پذير).

سمپتوم‌هاى توأم

به‌دنبال موارد زير بگرديد: تب / لرز (عفونت، بيمارى التهابي، انفارکسيون)، کاهش وزن (تومور، بيمارى‌هاى التهابي، سوء جذب، ايسکمي)، تهوع / استفراغ (انسداد عفونت، بيمارى التهابي، بيمارى متابوليک)، ديسفاژى / اودينوفاژى (ازوفاژيال)، زود سير شدن (معدي)، هماتمز (ازوفاژيال، معدي، دئودنال)، يبوست (کولورکتال، پرى آنال، تناسلى - ادراري)، زردى (کبدى - صفراوي، هموليتيک)، اسهال (بيمارى التهابي، عفونت، سوء جذب، تومورهاى ترشحي، ايسکمى تناسلى - ادراري)، ديزورى / هماچورى / ترشح واژينال يا از آلت مردان (تناسلى - ادراري)، هماتوشزى (کولورکتال، يا به‌ندرت، ادراري)، اختلالات پوست / مفاصل / مو (بيمارى التهابي، عفونت باکتريال يا ويرال).

عوامل مستعدکننده

دربارهٔ موضوعات زير بپرسيد: تاريخچه خانوادگى (بيمارى التهابي، تومورها، پانکراتيت)، هيپرتانسيون و بيمارى آترواسکلروتيک (ايسکمي)، ديابت مليتوس (اختلالت موتيليته، کتواسيدوز)، بيمارى بافت همبند (اختلالات موتيليته، سروزيت)، دپرسيون (اختلالات موتيليته، تومورها)، سيگار (ايسکمي)، قطع اخير مصرف سيگار (بيمارى التهابي)، استفاده از اتانول (اختلالات موتيليته، کبدى - صفراوي، پانکراتيت، گاستريت، بيمارى اولسر پپتيک).