مقادیر خالص و هزینهٔ فرصت

هرچند جهانگردى غالباً يگانه فعاليت اقتصادى است که عوامل توليد محلى را مورد استفاده قرار مى‌دهد اما اين عوامل ممکن است کاربردهاى شبه اقتصادى يا غير اقتصادى ديگرى داشته باشند. پس بايد پرسيد که آيا جهانگردى کاراترين فعاليت در استفاده از اين عوامل است؟ در فعاليت‌هاى تجاري، مسئلهٔ چگونگى تخصيص اين عوامل با استفاده از بازارها و سود حاصل از عوامل توليد حل مى‌شود.

در فعاليت‌هاى غير قابل مبادله در بازار يا فاقد قيمت، آزمون کارآئى به اين سهولت انجام‌پذير نيست.

چند مثال از انتخاب بين دو گزينهٔ استفاده از عوامل توليد در فعاليت‌هاى جهانگردى و غير جهانگردى که در حوزهٔ منابع عمومى قرار دارند عبارتند از:

- ناحيه‌بندى که به‌عنوان فضاى باز مورد استفادهٔ اهالى قرار گيرد يا در آن يک تفريحگاه ساحلى جهانگردى احداث شود.

- اداره کردن يک موزه يا مکان تاريخى به‌عنوان مرکز مطالعات علمى يا به‌عنوان جاذبهٔ جهانگردى (در حالتى که استفادهٔ مشترک دشوار باشد)

- کابرد بودجهٔ محدود دولت براى ادارهٔ دفتر ملى جهانگردى يا هر برنامهٔ ديگر

در اين‌گونه موارد، آزمون‌هاى کارآئى تخصيص منابع در حوزهٔ اقتصاد رفاه جاى مى‌گيرد؛ فارغ از اينکه در آن طرف ثالث به‌عنوان يک گروه مجزّا مطرح باشد يا نباشد.

اگر يک عامل توليد براى جهانگردى به‌کار برود هزينهٔ رفاه يا هزينهٔ اجتماعى آن برابر است با هزينهٔ فرصت از دست‌ رفته براى کاربرد آن در بهترين فعاليت بعدي. بى‌گمان، حداکثر کردن رفاه عمومى مستلزم آن است که هزينهٔ فرصت کاربرد منابع در جهانگردى از فوائد حاصله بيشتر نباشد و تا حدّ امکان کاهش يابد. عموم اقتصاددانان، معيار کارآئى در تخصيص منابع را بهينه پارتو مى‌دانند. طبق اين معيار، کاربرد منابع هنگامى بهينه خواهد بود که هيچ نوع ديگرى از تخصيص مجدد آن نتواند مطلوبيت يک نفر را افزايش دهد مگر آنکه مطلوبيت ديگران کاهش يافته باشد. براى مثال، اگر با برداشت منابع از جهانگردى و کاربرد آن در جاى ديگر، بتوان مطلوبيت عده‌اى را افزايش داد بى‌آنکه از مطلوبيت ديگران کاسته شده باشد تخصيص منابع در جهانگردى بهينه پارتو نيست. شرايط بهينه پارتو در مورد کالاهاى عمومى بغرنج است و براى تشخيص اينکه آيا جهانگردى فعاليتى است که به 'بهترين' وجه از منابع موجود استفاده مى‌کند تلاش بسيار کمى انجام شده است. براى مثال، جهانگردى ، آبيارى گوجه و عرضهٔ آب عمومي، متقاضيان رقيب براى درياچهٔ اکچوبى در فلوريدا هستند گذشته از مسئلهٔ آلودگى يا عدم آلودگى محيط زيست، دستيابى به بهينه پارتو در توزيع اين درياچه بين کاربردهاى مختلف بسيار اهميت دارد.

رويکردهاى گوناگونى براى حل مسئلهٔ بالا پيشنهاد شده است. چون جهانگردى فعاليت‌ها، مقادير و اثرات گسترده‌اى را دربر مى‌گيرد تابع رفاه اجتماعى را شايد بتوان مورد استفاده قرار داد تا مجموع مطلوبيت حاصل از کاربرد هر منبع در جهانگردى در قياس با ساير استفاده‌هاى آن به‌دست آيد. تجزيه و تحليل هزينه - فايده نيز به‌عنوان يک روش ديگر براى تعيين ارزش خالص فعاليت جهانگردى يا کاربرد منابع، پيشنهاد شده است. در اين روش براى مثال، حاصل جمع کل مازاد مصرف‌کنندگان و رانت اقتصادى فعاليت جهانگردى (فايده) به‌دست مى‌آيد و مازادهها و رانت‌هاى حاصل از کاربرد منابع در فعاليت‌هاى ديگر محاسبه و به‌عنوان هزينه محسوب مى‌شود. تفاضل اين دو مقدار، ارزش خالص فعاليت جهانگردى را به دست مى‌دهد.

در کاربرد هر يک از تحليل‌هاى بالا، تخمين اقلامى که در ارزشيابى مقدار متغير مورد نظر بايد گنجانده شود مشکل خاص جهانگردى است. دولت‌ها و ساير تصميم‌گيران طبيعتاً، رفاه اجتماعى يک منطقه يا ملت را محاسبه مى‌کنند. چه خوب است که کليهٔ جهانگردان، جهانگرد داخلى باشند زيرا کل مازاد مصرف‌کننده بخشى از رفاه اجتماعى اقتصاد ملى را تشکيل مى‌دهد - و مى‌توان فرض نمود که منابع جهانگردى منابع عمومى يا خصوصى هستند. اما اگر عده‌اى از جهانگردان، خارجى باشند يا کل آنان بخشى از مازاد مصرف‌کننده يا کل آن به خارج از اقتصاد ملى نشت پيدا مى‌کند و اين پرسش مطرح مى‌شود که آيا مازاد مصرف‌کنندهٔ خارجى را بايد از ارزش اجتماعى فعاليت جهانگردى در اقتصاد ملى کم نمود؟ ملى‌گرايان احتمالاً پاسخ مثبت خواهند داد و طرفداران جامعهٔ جهانى پاسخ منفي. از دههٔ ۱۹۶۰، جهت‌گيرى کلى در حل اين مسئله، اين بوده است که مازاد مصرف‌کننده را درونى بنمايند که اين دو روش اخذ وجه از استفاده‌کنندگان از منابع جهانگردى صورت مى‌گيرد يا پرداخت‌هاى خارجى دولت براى حمايت از ميراث جهانى منابع جهانگردي. شهر ونيز در ايتاليا که در حال غرق شدن است و پارک‌هاى شهرى ملى در شرق آفريقا دو نمونهٔ اين امر هستند که در آن اگر تنها ارزش اجتماعى داخلى اين جاذبه‌ها مدّنظر قرار گيرد به کاربرد آنها در فعاليت‌هاى غير جهانگردى خواهد انجاميد.