راه‌هاى انتقال عفونت در بيمارستان نيز ممکن است با راه معمول انتقال يک عامل در جامعه متفاوت باشد. بنابر اين بايد در هر مورد راه‌هاى انتقال احتمالى را بررسى نمود. به‌طور کلي، چهار روش عمدهٔ انتقال وجود دارد که به قرار زير هستند:
- تماس:
شايع‌ترين راه انتقال عفونت‌هاى بيمارستان تماس مستقيم و از طريق دست‌ها است. تماس غيرمستقيم و با واسطهٔ وسايل و لوازم موجود در بيمارستان نيز مى‌تواند به انتقال عفونت کمک کند.
- هوا:
انتقال بعضى از ويروس‌ها (آبله قبل از ريشه‌کن)، قارچ‌ها (آسپرژيلوس) و باکترى‌ها (لژيونلا و سل) از اين طريق در بيمارستان صورت مى‌گيرد.
- خوراکى (دهانى):
براى مثال، غذا و آب آلوده در عفونت‌هاى گوارشى نقش دارند.
- تزريق:
ازطريق خون و فراورده‌هاى آلوده (ايدز، هپاتيت، مالاريا) و نيز فرو رفتن سوزن سرنگ که به تازگى از نظر انتقال هپاتيت B و ايدز بسيار مورد توجه بوده و بخصوص درمورد انتقال عفونت به کارکنان بيمارستان حايز اهميت است.
در سال‌هاى اخير تأثير متقابل دو بيمارى ايدز و سل باعث شده که اين دو، نقش بيشترى را در عفونت‌هاى بيمارستانى ايفاء کنند و انتقال سل در افراد مبتلا به ايدز در محيط بيمارستان
و به کارکنان اين‌گونه مؤسسه‌ها بيشتر شود. انتقال از طريق حشره‌هاى ناقل نقش کمترى در عفونت‌هاى بيمارستانى دارد.
ميزبان
ميزبان بيمارى در عفونت‌هاى بيمارستانى داراى ويژگى‌هاى متفاوتى با ميزبان عفونت‌هاى برون‌بيمارستانى است. مهم‌ترين ويژگى اين ميزبان اين است که در 'بيمارستان' بسترى است. بسترى بودن در بيمارستان به اين معنى است که:
به علت انجام اعمال تشخيصى و درمانى سدهاى دفاعى او شکسته و قدرت دفاعى وى کاهش يافته است.
نوع تماس‌هاى وى تغيير يافته و محيط متفاوتى که خطرهاى بيشترى از نظر ميکروب‌هاى مقاوم دارد، وى را احاطه نموده است.
ويژگى‌هاى ميزبان که خطر ابتلاء به عفونت‌هاى بيمارستانى را افزايش مى‌دهند، از اين قرار هستند:
- سن: بيماران خيلى پير و خيلى جوان (نوزادان و بخصوص نوزادان نارس يا دچار ناهنجارى‌هاى مادرزادي).
- افرادى که تحت اعمال جراحى عمده قرارگرفته‌اند.
- افرادى که مبتلا به بيمارى‌هاى تضعيف کنندهٔ سيستم ايمنى و مقاومت بدن هستند. (ديابت، سوختگي، سرطان‌ها، سوءتغذيه، ايدز، نارسائى کبد و کليه)
- بيمارانى که از داروهائى مانند استروئيدها و داروهاى ضدسرطان استفاده مى‌کنند.
- کسانى که تحت تأثير روش‌هاى تشخيصى يا درمانى تهاجمى قرار گرفته‌اند و هرگونه کاتتر، سوند، تسهيلات تنفسى و غيره در ايشان بکار رفته است.
- کسانى که تحت درمان با پادزيست‌هاى قوى هستند.
- عوامل ديگرى مثل چاقي، سيگار کشيدن، اقامت طولانى در بيمارستان، تعدد بيمارى‌ها و مشکل‌هاى زمينه‌اى و نياز به انتقال خون نيز به عنوان عوامل خطر ميزبان نام برده شده‌اند.
محيط
محيط بيمارستان از هر سه جنبهٔ فيزيکي، بيولوژيک و اجتماعى با محيط خارج از آن متفاوت است و از آنجا که اجزاء هر يک از اين جنبه‌هاى محيط بر هر يک از حلقه‌هاى زنجيرهٔ عفونت مؤثر است، شناخت ويژگى‌هاى محيط بيمارستان از هر نظر اهميت دارد.
محيط فيزيکى شامل وسعت، چگونگى جداسازى فضاها، نور، جهت جريان هوا، گرما و سرما، وجود محيط‌هاى مرطوب، نحوهٔ انباشت و تخليهٔ زباله و مواد دفعي، تأسيسات آب و فاضلاب، راهروها، پله‌ها، محل استقرار آشپزخانه و رختشوى‌خانه، مسير و چگونگى تردد کارکنان و عيادت کنندگان، نحوهٔ استقرار و ارتباط بخش‌هاى مختلف و به طور کلي، آنچه که طرح ساختمان بيمارستان ناميده مى‌شود، مى‌تواند در ايجاد مخازن و منابع عفونت، تسهيل انتقال عفونت از محيط به بيماران و انتقال شخص به شخص نقش عمده‌اى داشته باشد.
محيط بيولوژيک شامل عوامل عفونت‌زاى موجود در محيط، حاملان، ناقلان (حشره‌ها) و حتى گياهانى است که ممکن است در محيط بيمارستان موجود باشد.
محيط اجتماعى بيمارستان شامل نوع کارکنان (پزشکان، پرستاران، دانشجويان، کارکنان کمکى و اداري)، نوع بيماران، عيادت و رفتارهاى ايشان است. نوع ارتباط با مسؤولان مراقبت با يکديگر و نيز مديريت بيمارستان به‌طور کلى مى‌تواند در انتقال يا کنترل عفونت‌هاى بيمارستانى مؤثر باشد.
بعضى از بيمارستان‌ها بيشتر در معرض شيوع عفونت‌هاى بيمارستانى هستند که از آن جمله هستند:
بيمارستان‌هاى بزرگ (بيش از ۵۰۰ تخت) و داراى بخش‌هاى مختلف
بيمارستان‌هائى که در آن از روش‌هاى تشخيصى و درمانى پيچيده‌تر و پيشرفته‌ترى استفاده مى‌شود که هم به‌علت نوع بيماران و هم روش‌هاى بکار گرفته شده، خطر عفونت زيادترى دارند
بيمارستان‌هاى آموزشى به‌دليل حضور رده‌هاى مختلف آموزش گيرندگان که گاهى با راه‌کارهاى پيشگيرى از عفونت آشنا نيستند و نيز به دليل جابجائى‌هاى فراوان بين بخش‌ها و بيمارستان‌هاى مختلف
قسمت‌هائى از بيمارستان که بيشتر در معرض آلودگى با عوامل عفونت‌زا است به ترتيب فراوانى به قرار زير است:
- بخش‌هاى مراقبت ويژه (بخش نوزادان)
- اتاق عمل و بهبود
- بخش‌هاى جراحى (بخصوص سوختگى)
- بخش دياليز
- بانک خون و آزمايشگاه
- بخش تغذيه
- داروخانه
- رختشوى‌خانه
به طور کلى مى‌توان گفت که در سال‌هاى اخير خطر بروز عفونت‌هاى بيمارستانى به دلايل زير افزايش يافته است:
۱. افزايش نسبت بيماران مسن.
۲. افزايش نسبت نوزادان نارس که تحت مراقبت ويژه قرار مى‌گيرند.
۳. افزايش بيماران دچار نقصان قدرت دفاعى که در بيمارستان‌ها بسترى مى‌شوند (لوسمي، سرطان‌ها، بيمارى‌هاى کلاژن و ايدز).
