تجزیه و تحلیل حرکتی و عضلانی مهارت‌های ورزشی

هدف از تجزيه و تحليل حرکتى و عضلانى اين است که مربي:

۱. به‌طور کامل با حرکت‌هاى اختصاصى بدن که در يک حرکت انجام مى‌شود با اطلاع گردد.

۲. با تمام عضلاتى که در يک مهارت به‌طور مختلف دخالت دارند آشنايى حاصل نموده بينش بيشترى در مورد حرکت پيچيده پيدا کند.

۳. عضله يا عضلات مخصوصى را که در حرکت يا مهارت، کار اصلى را به‌عهده دارند مشخص نمايد، که بعداً نتواند تمرينات و حرکات تقويتى را جهت همان عضله يا عضلات تنظيم نمايد.

۴. عضلاتى را که لازم است جهت مهارت مربوط انعطاف‌پذير شوند (کشش عضلات)، مشخص نمايد.

اين تجزيه و تحليل بايستى شامل سه اصل مهم زيرين باشد:

۱. منظور و هدف حرکت يا مهارت مربوطه بايستى شرح داده شود، به‌طورى‌که مشخص گردد اجراکننده در تلاش انجام چه کارى به چه منظورى و به چه طريقى است.

۲. حرکت‌هاى اختصاصى بدن را در هنگام اجراى آن مهارت مشخص نموده و مراحل مختلف را ارائه نمايد.

۳. عضلات گوناگونى را که در هر مرحلهٔ حرکتى فعاليت دارند مشخص کرده و نقش آنها را در آن مرحله توضيح دهد، (که البته اگر اين کار به طريق صحيح و دقيق بخواهد انجام شود احتياج به الکتروميوگرافى است).

به طور مثال به تجزیه و تحلیل حرکتی دوی با مانع می‌پردازیم:

- اهداف دوى با مانع:

هدف دونده دوهاى با مانع اين است که در فاصلهٔ زمانى کوتاه و با سرعت هرچه بيشتر از روى موانع عبور نمايد. و مسافت موردنظر را در کمترين زمان ممکن طى نمايد، در فاصلهٔ هر مانع بايستى سه گام بردارد و در گام چهارم بايستى از روى مانع بگذرد. دونده بايستى تقريباً در ۲ مترى مانع گام را برداشته و در ۱ مترى مانع پايش فرود آيد.

- حرکت‌هاى اختصاصى بدن در دوى مانع:

حرکت‌هاى اختصاصى بدن در دوى با مانع کمى پيچيده است. دونده براى اينکه به شيوهٔ صحيح از مانع بگذرد بايستى بدين طريق عمل نمايد که پاى جلو يا پاى راهنما پس از جدا شدن از زمين در حالى که از ناحيهٔ زانو خميده است بايستى به طرف جلو و بالا رفته تا مانع را بگذراند. در همين حال قسمت بالاتنه به طرف جلو و پايين متمايل شده تا به قسمت بالاى پاى راهنما نزديک شود دست مخالف پاى راهنما به‌طور کشيده در جلوى بدن قرار گرفته و سينه مى‌رود که به زانوى پاى راهنما نزديک شود، همهٔ اين حرکات توسط فشارى است که توسط پاها به زمين وارد شده و به طرف جلو و بالا حرکت مى‌کند.

پس از گذشتن پاى راهنما از مانع، به سمت پايين حرکت مى‌کند، در همين حال هنوز بالاتنه به سمت جلو متمايل و کمک مى‌کند که پا به سمت پايين فرو بيفتد، در همان حال که پاى راهما به سمت زمين فرو مى‌افتد بالاتنه کم‌کم راست مى‌شود. پاى دوم دونده نيز با خم شدن از ناحيهٔ زانو و بالا آمدن کامل از ناحيهٔ ران از مانع مى‌گذرد. براى اينکه دونده بتواند در زمان بسيار کم از مانع عبور نمايد بايستى سنگينى بدن او به سمت جلو باشد، به مانند پرش‌کننده‌هاى ارتفاع که هميشه اين سنگينى را به طرف بالا مى‌کشند. اين کار براى دونده مانع دو مزيت دارد: اول اينکه تمايل سنگينى به جلو باعث سريعتر عبور کردن او از مانع مى‌شود و دوم اينکه کمک مى‌کند پا سريعتر فرود آيد. براى اجراى هرچه بهتر اين حرکت دونده بايستى نکات زير را به دقت مدّنظر داشته باشد:

۱. موانع را با زمان و حداقل ارتفاع ممکن طى نمايد (تا حد مماس با مانع).

۲. تا حد ممکن و نهايت سرعت سعى کند که موانع موجود در حرکت او ايجاد سکته نکند (مکث نداشته باشد).

۳. طورى حرکت نمايد که موانع کمترين اثر را در ريتم حرکتى او ايجاد نمايد.

- عضلات درگير:

نوع حرکت

حرکت‌دهنده‌هاى اصلى

ثابت‌کننده‌ها

عضلات مخالف

خنثى‌کننده‌ها

فلکشن پاى راهنما (حدود ۱۰۰ درجه)

نزديک‌کنندهٔ کوتاه، نزديک‌کنندهٔ طويل، راست داخلي، راست قدامي، شانه‌اي، سوئز و خاصره‌اي، خياطه (عضلات راست، راست داخى و خياطه فقط در يک قسمت اين حرکت که تاکردن مفصل ران باشد شرکت دارند، زيرا در عين حال قادر هستند مفصل زانو را تا کنند و در حالى که در اين حرکت مفصل زانو هنوز تا نشده و احتمالاً فقط در قسمتى از حرکت دخيل مى‌باشد.

مايل خارجى شکم، راست بزرگ (عضلات فوق يا ثابت کردن لگن خاصره امکان حرکت پاها را فراهم مى‌آورند).

سرينى بزرگ، دوسر راني، نيم‌غشائي، نيم‌وترى (اين عضلات در حالت عادى هستند که حرکت بتواند انجام شود).

عضلات نزديک‌کنندهٔ کوتاه و طويل، شانه‌اي، راست داخى در حالى که عمل فلکشن ران را انجام مى‌دهند، آن را به خط ميانى بدن نزديک مى‌سازد ولى خياطه علاوه بر فلکشن داراى آبداکشن نيز مى‌باشد، بنابراين حرکت چهار عضلهٔ ديگر را نيز خنثى مى‌سازد، احتمالاً ديگر دورکننده‌هاى ران نيز با انقباض خودشان به خياطه کمک مى‌کنند، نزديک‌کننده‌هاى کوتاه و طويل و شانه‌اي، استخوان ران را به قسمت خارج چرخش مى‌دهد ولى چون اين حرکت در روى مانع لازم است حرکت خنثى‌کنندهٔ ديگرى وجود ندارد.

اکستنشن زانو پاى راهنما (۱۰۰ درجه)

راست قدامي، پهن مياني، پهن طرفي، پهن داخلى

در اين حرکت تاکننده‌هاى ران اصلى‌ترين ثابت‌کننده‌ها مى‌شوند، البته عضلات ديگرى نيز تاکننده هستند ولى تاکننده‌هاى ران با انقباض خود که ران را تا کرده است قسمت بالاى ران را ثابت کرده که زانو بتواند باز شود.

دوسر راني، نيم‌وتري، نيم‌غشائي، دوقو، کف پايي، رکبي

حرکت يا عمل خنثى‌اى در حرکت باز شدن زانو وجود ندارد.

فلکشن بالاتنه (۵۰ درجه) و چرخش آن به طرف پاى راهنما (۲۵ درجه)

راست بزرگ، مايل خارجي، مايل داخلى خاصره‌اى چون همگى زوج هستند بايستى هر دو منقبض شوند تا بدن به جلو خم شود.

عضلات تاکنندهٔ لگن (ران) و بازکننده‌هاى زانو عمل ثابت‌کنندهٔ ناحيهٔ لگن را به‌عهده مى‌گيرند تا بالاتنه خم شود.

راست‌کنندهٔ ستون مهره‌ها، مربع کمري، چندسر (چرخش‌دهندهٔ ستون مهره‌ها) عضلات عمقى و کوتاه بخش خلفى ستون مهره‌ها

عضلات مخالف و زوج در اين ناحيه، خنثى‌کنندهٔ حرکت‌هاى اضافى يکديگر مى‌شوند به‌طورى که بدن به سمت جلو خم مى‌شود.

در اين جدول فقط ۳ مورد از حرکت‌هاى اصلى بيان گرديده است، در حالى که موارد زير: فلکشن شانه (۹۰) - اکستنشن آرنج مخالف (۹۰) دور شدن پاى عقبى ران (۸۰) - فلکشن زانوى پاى عقبى (۱۰۰) - فلکشن افقى پاى عقبى (۹۰) و موارد جزئى‌ترى از دست و پا مى‌توانند به طريق مشابه مورد بررسى قرار گيرد.