|
| تل خسروى، بويراحمد(ياسوج)
|
|
| در متون جغرافيايى قديم، از محل فعلى شهر ياسوج، با عنوان «تل خسروي» ياد شده است. اين تل که امروزه «تل خسرو» ناميده مى‌شود، تپه‌اى در جنوب شهر ياسوج است که به فاصله‌اى کمتر از چند کيلومترى آن قرار دارد. به جز اين تل، تمامى آثار برجاى مانده در ياسوج کنونى، با گذشت زمان از بين رفته است.
|
|
| براساس روايت‌هاى محلى، کيخسرو کاخى بر سر اين تل يا تپه بنا نهاده بود که «پرفسور گاوبه»، آثار آن را به صورت عمارتى با آجرهاى زرد چهارگوش و آجرهاى سرخ از نوع آجرهاى پل عليايى بهبهان (ارجان قديم) مشاهده کرده و اين مکان را به پيش از دورهٔ هخامنشيان مربوط دانسته است.
|
|
| اين تل که به هزارهٔ سوم پيش از ميلاد و سدهٔ نهم و دهم هجرى قمرى تعلق دارد، در ۴ کيلومترى جنوب شهر ياسوج، در نزديکى روستاى تل خسرو واقع شده است. اين اثر با تل شهدا، قبرستان پاى چال، تپه دم چنار، تل مهره‌اى و تپهٔ ملاکانيه قابل مقايسه مى‌باشد. اين تپه از آثار پيش از تاريخ ايران است که در سده‌هاى نهم و دهم هجرى، محل استقرار جوامع روستائى بوده است.
|
|
| تل خندق، دشتستان (برازجان)
|
|
| در حدود شمال برازجان، در سمت راست و چپ جاده‌اى که به طرف دالکى مى‌رود، در سطح وسيعى، تعدادى تپه و محوطهٔ باستانى وجود دارد که برخى تسطيح شده و برخى هنوز تا حدودى سالم مانده‌‌اند. در سمت راست جادهٔ آسفالتهٔ فوق آثار يک قلعهٔ دايره‌اى شکل ديده مى‌شود که ديوارهاى بلند دور آن به وضوح قابل رويت است. بلندى اين ديوار در حال حاضر نسبت به سطح زمين در برخى جاها حدود ۵ متر است. ظاهراً دور اين قلعه خندقى وجود داشته است که آثار آن در سمت شرق و جنوب شرقى آن به وضوح ديده مى‌شود. عرض ديوار به ۵/۶ متر مى‌رسد. ارتفاع موجود و عرض ديوار، بدون محاسبهٔ کف خندق تا بالاى ديوارها عظمت و موقعيت قلعه را مشخص مى‌سازد. در سمت چپ جاده نيز آثار فراوانى چه به صورت تپه و چه به صورت محوطههاى مسطح وجود دارد.
|
|
| در سرتاسر اين محوطههاى وسيع آثار زيادى به صورت قطعات سفال قرمز رنگ و خاکسترى رنگ ساده و همچنين تعدادى سفال از انواع لعابدار دورهٔ اشکانى پراکنده است. همچنين در برخى از محوطههاى فوق، قطعاتى از گدازهٔ آهن وجود دارد که همين امر بر وجود کارگاه‌هاى ذوب فلز دلالت دارد. يک سنگ آسياب بزرگ در پاى تپه‌اى افتاده است و در حول و حوش اين سنگ علاوه بر قطعات ظروف سفالى، قطعاتى از هاون‌هاى سنگى دو دسته نيز وجود دارد. علاوه بر آن در سطح منطقهٔ برازجان اشيايى شبيه به آن چه در چغازنبيل و شوش به عنوان ميخهاى تزئينى نامگذارى شده‌اند، به طور فراوان ملاحظه مى‌شود. اين ميخهاى تزئينى حدود ۱۷ سانتى‌متر بلندى دارند و داراى قاعدهٔ دايره‌اى شکل تخت هستند. قطر آنها نيز حدود ۱۷ سانتى‌متر است. طرف ديگر آن به صورت قارچى است که انتهاى گرد آن کم عمق مقعر است. سفال‌هاى آن مرغوب و به خوبى در کوره پخته شده‌اند. استحکام اين سفال‌ها خيلى بيشتر از استحکام سفال‌هاى معمولى است و وزن نسبتاً زيادى نسبت به حجم و شکل خود دارند. در گزارش هيئت کاوش کاخ کوروش برازجان در سال ۱۳۵۰ نيز اشاره‌اى به اين گونه اشياء شده است و آنها را همانند گل ميخهاى دورهٔ عيلامى دانسته‌اند. مردم منطقهٔ برازجان و تنگستان که کم و بيش اين اشياء را در محوطهٔ باستانى ديده‌اند آنها را «کوپال» يا «گوپال» مى‌‌نامند. در محوطهٔ باستانى تل خندق علاوه بر ديوارهاى خشتى، ديوارهايى ساخته شده است که مصالح آنها عمدتاً از قلوه‌سنگ و ملاط گچ مخصوص معمارى دورهٔ ساسانى است. در پيرامون محوطه قلعاتى از آجر شبيه آن چه در آرامگاه‌هاى دورهٔ اشکانى استفاده شده است نيز وجود دارد.
|
|
| تل دهوه، روستاى دهوه، گچساران
|
|
| اين تل در روستاى دهوه از توابع گچساران واقع شده است. از اين تل باستانى، سفالينه‌هاى بسيار ظريف و منقوشى به دست آمده که با آثار سفالين تپه‌هاى تاريخى بهبهان و تل باکون در استان فارس قابل مقايسه است. پيشينهٔ تاريخى اين مکان، احتمالاً به هزاره‌هاى سوم و چهارم پيش از ميلاد مربوط است.
|
|
| تل ريگى، داراب (هزاره چهارم قبل از ميلاد)
|
|
| تل ريگى در نزديکى تل سياه قرار گرفته است و قدمت آن هم به دورهٔ پيش از تاريخ مى‌رسد.
|
|
| تل سياه، داراب (هزاره چهارم قبل از ميلاد)
|
|
| تپهٔ باستانى «تل سياه» در ناحيهٔ شمال غربى داراب قرار گرفته است. آثار به دست آمده از کاوش‌هاى انجام شدهٔ اين تپه به دوران ماقبل تاريخ تعلق دارد.
|
|
|
|
| اين تل تاريخى که به هزارهٔ سوم پيش از ميلاد مربوط است، در ۱۱ کيلومترى شمال شرقى شهر ياسوج واقع شده است. به منظور دست‌يابى به سبک معمارى آن زمان و ديگر اختصاصات فرهنگى، به کاوش‌هاى باستان‌شناسى نياز دارد که هنوز به انجام نرسيده است.
|
|
| تل طلسمى، دشتستان (برازجان)
|
|
| اين تل در جنوب برازجان واقع شده است. در قسمت شمال اين تپه در اثر خاکبردارى، بنايى کشف شد که ديوار محکمى به طول بيش از ۲۰ متر دارد و با قلوه‌سنگ و گچ ساخته شده است. نماى خارجى اين ديوار گچ‌اندود شده و از زير خاک بيرون افتاده است. در بخش ديگر آن بقاياى کف گچ‌اندودى وجود دارد. به نظر مى‌رسد بناى اصلى آن به دورهٔ ساسانى تعلق دارد و تا دورهٔ اسلامى مورد استفاده قرار مى‌گرفته است. در اين محوطه تعداد زيادى گل ميخهاى تزئينى تمدن عيلامى ملاحظه مى‌شود.
|
|
| تل قلعهٔ حسن‌آباد (هزاره سوم قبل از ميلاد)
|
|
| در دو کيلومترى غرب قريهٔ حسن‌آباد، در بلوک خفرک سفلى، تپه‌اى وجود دارد که ارتفاع قسمت مرکزى آن بالغ بر ۱۵ متر است. آثار مکشوفه از کاوش‌هاى اين تپه، گورهاى مردمانى که از حدود ۱۷۰۰ تا ۳۸۰۰ سال پيش از ميلاد در آن نواحى زندگى مى‌کرده‌اند را نشان مى‌دهند.
|
|
| تل قلعه (هزاره سوم قبل از ميلاد)
|
|
| در سمت راست جلگهٔ سعادت‌آباد، تپه‌اى بسيار بلند و بزرگ قرار دارد که تل قلعه ناميده مى‌شود. اين تپه در حدود بيست هزار مترمربع وسعت دارد. در اين محل، قطعات سفال‌هاى مربوط به هزارهٔ سوم و چهارم پيش از ميلاد کشف شده است.
|
|
| تل كمين، (هزاره دوم قبل از ميلاد)
|
|
| در دو کيلومترى غرب روستاى حسن‌آباد، تپه‌اى دايره‌اى شکل به قطر ۲۵۰ متر وجود دارد که به «تل کمين» معروف است. در کاوش‌هاى به عمل آمده از تپه، ظروف سفالى نيم تخت به شکل فنجان دسته‌دار و قطعات ظروف سفالى زرد روشن با نقوش قهوه‌اى تيره رنگ به دست آمده است. اين تپه در هزارهٔ دوم پيش از ميلاد، مدتى محل سکونت مردم و زمانى هم گورستان بوده است.
|
|
| تل گبر، چرام، كهكيلويه (دهدشت)
|
|
| اين تل که پيشينه آن به دورهٔ پيش از تاريخ مربوط است، در مرکز شهر چرام واقع شده و با ديگر آثار تاريخى منطقهٔ چرام و دهدشت قابل مقايسه است. حفارى و کاوش باستان‌شناسى در اين منطقه مى‌تواند حقايق تاريخى زيادى را از گذشتهٔ منطقهٔ چرام مشخص سازد.
|
|
| تل گرد، چرام، كهكيلويه (دهدشت)
|
|
| تل گرد تپه‌اى باستانى است که امروزه در مرکز شهر چرام قرار دارد که از آن در اسناد دوران قاجار، با عنوان «تل گرد چرام» و «قلعه تل گرد» نام برده شده است. بر سر اين تل قلعه‌اى بنا شده که سبک معمارى آن به دورهٔ قاجاريه مربوط است و داراى ديوارهاى بلند، برج‌هاى ديده‌بانى، انواع گچ‌کارى و ... مى‌باشد.
|
|
| تل مرو، دشتستان (برازجان)
|
|
| در جنوب شهر برازجان و در حدود فاصله‌اى نه چندان دور از کاخ هخامنشى، تپه‌اى به بلندى ۱۵ متر و به قطر حدود ۵۰ متر در بين زمين‌هاى زراعتى قرار گرفته است. در گويش محلى تل مرو به معنى تپه گرد است. اين وجه تشابه به خاطر شکل و ظاهر اين تپه است. بخش زيرين اين تپه ظاهراً از شن و ماسه تشکيل شده است. به نظر مى‌رسد که آثار موجود بقاياى بنايى نظامى است که احتمالاً براى ديده‌بانى بر روى يک تپهٔ طبيعى و يا تپه‌اى که مصنوعاً از شن و ماسه ايجاد شده احداث گرديده است.
|
|
| تل مهره‌اى، روستاى سقاوه، بويراحمد (ياسوج)
|
|
| اين تل يکى از تپه‌هاى ماقبل تاريخ در استان است که به هزارهٔ سوم و چهارم پيش از ميلاد تعلق دارد. از نظر تاريخى، اين تل با ديگر تپه‌هاى تاريخى منطقه، به ويژه تپهٔ دم چنار، قابل مقايسه مى‌باشد. اين تل در يک کيلومترى شرق روستاى سقاوهٔ ياسوج واقع شده است.
|
|
|
|
| تورنگ تپه که يکى از عظيم‌ترين و غنى‌ترين تپه‌هاى باستانى استان گلستان به شمار مى‌آيد، به فاصله تقريبى ۲۵ کيلومترى شمال شرقى گرگان قرار دارد.
|
|
| اين تپه با وسعت بسيار و ارتفاع چشمگير در مجاورت روستاى تورنگ تپه واقع شده و بر استخر آبى بزرگ مشرف است. قدمت آن به استناد گزارشات و نتايج بررسى‌ها و کاوش‌هاى باستان‌شناسان خارجى به هزاره سوم قبل از ميلاد يعنى پنج هزار سال پيش مى‌رسد.
|
|
| عمده‌ترين آثارى که در خلال حفريات و کاوش‌هاى علمى از لايه‌هاى مختلف تپه مذکور به دست آمده، شامل آثار معمارى (با مصالح خشتى)، سفالينه‌ها، ظروف، اشياء و ديگر ادوات مورد نياز روزمره زندگى و ابزارآلات برنزى است.
|
|
| اين تپه به لحاظ ارزش‌هاى تاريخى در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده است و همانند ساير آثار ثبتى، حفاظت آن به وسيله سازمان ميراث فرهنگى استان گلستان انجام مى‌پذيرد.
|
|
| از ديگر تپه‌هاى باستانى استان گلستان به موارد زير مى‌توان اشاره کرد: تپه نظام‌آباد بالا و نظام‌آباد پايين در على‌آباد، سه تپه در خان ببين، تپه تک چنار، دشت حلقه و مراوه در گنبد، تپه‌هاى سعدآباد، محض‌آباد، چالکى، تپه ياس، نرگس‌تپه، گمش‌تپه و تپه قلعه خندان در گرگان.
|
|
| داش تپه، روستاى داش‌تپه، مياندوآب
|
|
| داش تپه به اعتبار آثار قلعه مانندى که روزگارى بر فراز آن بوده و دهانهٔ آن با وسايل و مصالح لازم و با نهايت مهارت مسدود شده است در کنار روستاى داش تپه در حوالى مياندوآب قرار دارد.
|
|
| در سمت شرقى تپه، محل يک در ورودى به درون تپه ديده مى‌شود که از ساروج و آهک ساخته شده است. اهالى محل، اقدامات زيادى براى ورود به تپه (به درون قلعه) انجام داده‌‌اند که تاکنون بى‌‌نتيجه مانده است. محققين و باستان‌شناسان بسيارى از اين تپه ديدن کرده‌اند؛ مقدارى از بقاياى ظروف سفالين خرد شده در اطراف تپه يافته‌اند. بين اهالى شهر مشهور است که قبر زرتشت، پيامبر پاک آئين ايرانى درون اين تپه قرار دارد. اين تپه هنوز جزو آثار باستانى به ثبت نرسيده است.
|
|
| ديگر تپه‌هاى قديمى، استان اردبيل
|
|
| صدها تپه باستانى و قديمى ديگر نيز در اين استان وجود دارد که فهرست‌وار به شمارى از آنها اشاره مى‌شود:
|
|
| - نارنج تپه در نزديکى ساميان از دهستان کلخوران اردبيل.
|
| - نادر تپه‌سى در کنار رودخانه باليقلى و پل قديمى دروازه اردبيل کنار جاده اردبيل - تبريز.
|
| - تپه سرقين در روستاى سرقين اردبيل (۲۰ کيلومترى غرب اردبيل).
|
| - تپه آق امام در روستاى آتشگاه اردبيل (۸ کيلومترى غرب اردبيل).
|
| - گوور تپه‌سى در روستاى باروق اردبيل.
|
| - گوور تپه‌سى در روستاى شهره‌ور اردبيل- اؤلو تپه‌سى در روستاى جبه‌دار کلخوران اردبيل.
|
| - کرکق تپه در روستاى کرکق از توابع کلخوران اردبيل.
|
| - تپه سايين، در روستاى سايين اردبيل و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - تپه کنازق در روستاى کنازق از توابع نمين، مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - تپه سلوط در روستاى سربند از توابع نمين و مربوط به دوره اشکانى تا اوايل اسلام.
|
| - سربند تپه در روستاى سربند از توابع نمين و مربوط به دوره اشکانى و اوايل اسلام.
|
| - آريا تپه در روستاى آريا تپه از توابع نمين و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - قره تپه در روستاى قره تپه از توابع نمين.
|
| - تپه حاجى نصير در پنج کيلومترى نمين و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - بولان تپه نزديک تپه حاج نصير، منسوب به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - يئدى ديوقيزى در پنج کيلومترى نمين.
|
| - تپه باستانى قوشا تپه در پنج کيلومترى نمين.
|
| - گوور قلعه‌سى در نمين، منسوب به هزاره اول پيش از ميلاد.
|
| - تپه شمس‌آباد در روستاى شمس‌آباد کوراييم اردبيل، منسوب به دوره ساسانى و اوايل اسلام تا سدهٔ سوم هجرى قمرى.
|
| - بوينو يوغون تپه در روستاى سارى قيه از توابع نير و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد و سده‌هاى اوليه اسلامى.
|
