کلمه تلويزيون مفاهيم مختلفى را در اذهان بوجود مىآورد. درواقع صرفنظر از ترشح تکنيکى کلمه، ارائه يک تعريف براى آن کار مشکلى است. در آموزش نيز تعبير و تفسيرهاى متعددى از کاربرد کلمه تلويزيون صورت مىگيرد. ازنظر عدهاي، تلويزيون عبارت از يکسرى گفتارهايى است که بر روى نوار ويدئو ضبطشده و ازطريق استفاده از تلويزيون مداربسته در کلاسهاى درس مورد بهرهبردارى قرار مىگيرد. بهنظر عدهاى ديگر، تلويزيون شامل تعدادى تجهيزات پرتابل است که براى ضبط و مشاهده برنامههاى ورزشى به ميدانها برده مىشود و بالاخره عدهاى آن را وسيلهاى براى مشاهده برنامههاى تلويزيونى در مراکز مواد آموزشى مىدانند. بعضى از مردم تلويزيون را عبارت از يک رسانه آموزشى براى برقرارى يک ارتباط خلاق مىنامند و عدهاى ديگر از تلويزيون بهنام يک وسيله نمايش دهنده برنامههاى تفريحى و خبرى ياد مىکنند.
|
|
|
| مزاياى استفاده از تلويزيون
|
|
۱. انتقال برنامههاى زنده و تصاوير متحرک را ازطريق کابل، ميکروويو، کانالهاى تلويزيوني، ماهوارهها و يا کانالهاى تلويزيون آموزشي، ميسر مىسازد.
|
|
۲. به مدارس و مراکز آموزش عالى و يا ديگر مؤسسات امکان مىدهد تا در هنگام پخش، برنامههاى تلويزيونى را تماشا کرده و در صورت نياز نسبت به ضبط آنها مبادرت ورزند.
|
|
۳. توليد برنامههاى محلى را که تهيه آنها از طريق ديگر امکانپذير نيست ميسر مىسازد. اين برنامهها ممکن است براى پيشرفت يادگيرى شاگردان در سطوح مختلف و براساس نيازهاى محلى تهيه شوند.
|
|
۴. به شاگردان امکان مىدهد تا با تهيه و توليد برنامههاى تلويزيونى به سواد ديدارى خود افزوده و به برقرارى يک ارتباط مؤثر براى انتقال ايدههاى خود دست يابند.
|
|
۵. امکان ضبط و پخش مجدد برنامههاى متنوعى را که شاگردان در منازل خود از طريق تلويزيون نگاه مىکنند فراهم مىسازد.
|
|
۶. فرصت مشاهده اماکن و اشيايى را که به فاصله دورى از مدارس قرار دارند فراهم مىکند. اينگونه اماکن مىتوانند موزهها، مزارع، کارخانجات و غيره باشند.
|
|
۷. شاگردان را در جريان آخرين حوادث و وقايع جارى نظير ارسال اقمار مصنوعى به فضا قرار مىدهد.
|
|
۸. امکان بررسى و تجزيه و تحليل رفتارهاى فردى و گروهى را براى معلمان و روانشناسان فراهم مىسازد.
|
|
۹. به شاگردان امکان مىدهد تا آندسته از آزمايشات تجربى را که انجام آن مستلزم هزينه گزاف و توأم با خطرات احتمالى است مشاهده کنند.
|
|
۱۰. به شاگردان تربيت معلم، فرصت مىدهد تا بدون حضور در کلاسهاى درس، روش تدريس و رفتارهاى آموزشى معلمان حرفهاى را مورد مشاهده و تجزيه و تحليل قرار دهند.
|
|
۱۱. اجبار حضور در مدرسه و کلاس را براى فراگيران منتفى مىسازد.
|
|
۱۲. ازطريق استفاده از خاصيت بزرگنمايي، مشاهده اشيا و موجودات بسيار کوچک را براى شاگردان ميسر مىسازد.
|
|
۱۳. امکان مشاهده اعمال جراحى را بدون حضور در محل و ايجاد مزاحمت براى کادر جراحى فراهم مىسازد.
|
|
| محدوديتهاى استفاده از تلويزيون در آموزش
|
|
۱. در استفاده گروهى از تلويزيون در آموزش، تفاوتهاى فردى شاگردان از حيث سرعت يادگيري، علايق و نيازهاى بخصوص آنها مورد انکار قرار مىگيرد.
|
|
۲. در صورتىکه برنامههاى تلويزيونى براى استفاده مجدد ضبط نشوند، اجراى برنامهها هزينه گزافى را دربر گرفته و انرژى قابل توجهى را بههدر مىدهند.
|
|
۳. هزينه تهيه و بهکاراندازى تجهيزات تلويزيونى بهخصوص در شروع کار در مقايسه با ديگر رسانههاى آموزشى قابل ملاحظه است.
|
|
۴. در صورت کار با گروههاى نسبتاً بزرگ، استفاده از يک گيرنده تلويزيونى کافى نبوده و به نسبت حجم بينندگان تعداد بيشترى از آنها مورد نياز است.
|
|
۵. ارتباط از طريق تلويزيون يک ارتباط يکجانبه بوده و اطلاع از عکسالعملهاى آنى بينندگان براى فرستنده و يا توليدکنندگان اصلى امکانپذير نيست.
|
|
۶. در صورتىکه بينندگان آمادگى کافى مشاهده برنامه را نداشته باشند، تلويزيون به خودى خود، قادر به پيشبينى و رفع آن نيست.
|
|
۷. با توجه به وقت محدودى که به هر برنامه اختصاص داده مىشود، محتواى برنامهها اکثراً فشرده و ناقص تحويل داده مىشوند.
|
|
۸. تأکيد بر استفاده زياد از برنامههاى تلويزيونى موجب دلسردى معلمان شده و از نقض فعال آنان در فرآيند تدريس و يادگيرى مىکاهد.
|
|
| پژوهش در استفاده از تلويزيون در آموزش
|
|
تاکنون تحقيقات گسترده و بيشمارى را در زمينههاى مختلف استفاده از تلويزيون در آموزش، بهعمل آورده و نتايج ثمربخش و مفيدى را به مربيان و گردانندگان امور آموزش ارائه کردهاند. در اينجا صرفاً به چند يافته از آن پژوهشها اشاره مىشود:
|
|
۱. ازحيث تأثير بر يادگيرى شاگردان تفاوت قابل توجهى بين برنامههاى زنده و از پيش ضبطشده مشاهده نشده است.
|
|
۲. در تدريس علوم پايه، نظير فيزيک و شيمي، تدريس ازطريق تلويزيون بر تدريس حضورى ارجحيت دارد. در تدريس علوم انسانى نظير زبان و ادبيات تفاوت قابل توجهى ديده نشده است.
|
|
۳. در يک محدوده از زمان، انتقال حجم بيشترى از اطلاعات توسط تلويزيون امکانپذيرتر است تا تدريس حضوري.
|
|
۴. چنانچه تعداد کافى از گيرندههاى تلويزيونى در دسترس باشند، مسئله نشستن در رديفهاى مختلف در کلاس درس ارتباطى به ميزان يادگيرى شاگردان نخواهد داشت.
|
|
۵. در اکثر برنامههاى تلويزيوني، محتواى و متن ديدارى آنها بيشتر از متن کلامى آنها جلب توجه را مىنمايد.
|
|
۶. در ميزان يادگيرى دختران و پسران ازطريق تلويزيون اختلافى وجود ندارد.
|
|
۷. يادگيرى ازطريق تلويزيون زمانى بيشتر صورت مىگيرد که برنامه ازجانب معلمان دنبال شده و درباره نکات و مسائل مندرج در برنامه بحث و تبادلنظر صورت گيرد.
|
|
۸. آموزش مهارتها ازطريق تلويزيون بايستى همراه با انجام بلافاصله آن آزمايشات و مهارتها توسط يادگيرندگان باشد. در اين صورت فراهم کردن مواد و وسايل لازم در هنگام آموزش مهارتها ازطريق تلويزيون ضرورى است.
|
|
۹. ميزان يادگيرى شاگردان از طريق برنامههايى که از حيث ديدارى غنى هستند با برنامههايى که ساده تهيه شدهاند تفاوت قابل توجهى ندارد.
|
|
۱۰. شاگردان درهنگام مشاهده برنامههاى تلويزيونى براى برداشتن نت از خود علاقه نشان مىدهند.
|
|
۱۱. ميزان يادگيرى شاگردان با ميزان معلومات و نحوه تدريس معلمان تلويزيونى نسبت مستقيم دارد.
|
|
| زاويه و فاصله ديد در استفاده از تلويزيون
|
|
يکى از تحقيقاتى که در سالهاى اخير توسط مؤسسه غيرانتفاعى آزمايشگاههاى امکانات آموزشي صورت گرفته است، حداکثر و حداقل فاصله ديد را در استفاده از تلويزيون در آموزش مشخص مىکند. نتيجه اين تحقيق به شرح زير در اختيار علاقهمندان قرار گرفت:
|
|
|
در تماشاى برناممههاى تلويزيوني، شاگردان بايستى در ميدانى قرارگيرند که در هرطرف از محور ديد زاويهاى بيش از ۴۵ درجه را تشکيل ندهند.
|
|
|
اندازه تلويزيون |
حداقل فاصله ديد با تقريب |
حداکثر فاصله ديد با تقريب |
۱۷ اينچ |
۱/۸ متر |
۴/۸ متر |
۱۹ اينچ |
۲ متر |
۵ متر |
۲۱ اينچ |
۲/۵ متر |
۶/۵ متر |
۲۳ اينچ |
۲/۵ متر |
۶/۵ متر |
|