اکوتوریسم در ایران

مجموعه گسترده‌اى از منابع پراکنده ثبت نشده و در بسيارى موارد رو به قهقرا داشته‌هاى اکوتوريسم ايران را شکل مى‌دهد. اين داشته‌ها طيف متنوعى از چشم‌اندازهاى جغرافيائى و آثار و ذخاير طبيعى را شامل مى‌شود.

بررسى جغرافيائى طبيعى ايران و نيز امکان سنجى هر کدام از جاذبه‌هاى اکوتوريستى قابل سرمايه‌گذارى در کشور ما بيانگر آن است که اکوتوريسم در ايران يک منبع اقتصادى کم‌نظير خاص بسيار مستعد و البته رها شده به حال خود است.

قطعاً موقعيت اکوتوريستى ايران در وهله نخست ناشى از شرايط توپوگرافيکى آن در جوار منطقه و پرفشار جنب حاره است به‌طور معمول انتظار مى‌رود کشورهائى که در اين حوزه پرفشار قرار دارند برخوردار از اقليم خشک و نيمه‌خشک و چشم‌انداز زيستى ناشى از اين پديده اقليمى باشند. اما مجموعه‌اى از عوامل تکتونيکى که شامل مجموعه‌اى از چين‌خوردگى‌هاى دوران‌هاى اول و دوم و سوم زمين‌شناسى است موجب شده است ايران به يکى از بلندترين فلات‌هاى دنيا تبديل شود. در نتيجه عامل ارتفاع به‌شدت در تقابل با عامل عرض جغرافيائى عمل کرده و موجب شده است 'وضعيت' طبيعى ايران تفاوت‌هاى بسيارى با 'موقعيت' جغرافيائى آن در کره زمين داشته باشد. دو رشته کوه مرتفع و وسيع البرز و زاگرس با دارا بودن بيش از ۳۰ قله مرتفع‌تر از بلندترين قله‌هاى اروپا و آمريکا در دل يک منطقه خشک و بيابانى مجموعه‌اى از چشم‌اندازهاى کوهستانى و جنگلى با شرايط اقليمى معتدل و حتى همراه با يخچال‌هاى دائمى ايجاد کرده‌اند.

اين تنوع جغرافيائى زمين زيست گونه‌هاى بسيار متفاوت گياهى و جانورى را در ايران فراهم کرده است آنچنانکه ايران يکى از پنج کشور بهره‌مند از تنوع زيستى کامل (داشتن چهار فصل و زيست‌گونه‌هاى اصلى گياهى و جانوري) در جهان به شمار مى‌آيد. جزء آن، وجود بزرگ‌ترين درياچه جهان در شمال کشور خط ساحلى هزار و دويست کيلومترى با خليج فارس وجود ۵۰ درياچه در داخل کشور که از ميان آنها هيجده درياچه به‌عنوان يکى از ۵۹ ذخاير زيستى کره زمين شناخته شده است. جنگل‌هاى انبوه شمال غرب مازندران آخرين بازمانده اينگونه جنگل در جهان بوده و از اين نظر جنگل‌هائى باستانى به‌شمار مى‌آيند. بيابان‌هائى وسيع که در آنها اغلب مؤلفه‌هاى بيابانى از قبيل وزش بادها حجم ماسه‌هاى روان بيشينه گرماى هوا در بالاترين حد ثبت شده مناطق بيابانى جهان هستند و نيز طيف متنوعى از آداب و رسوم و شيوه‌هاى معيشتى چندهزارساله منطبق با شرايط اقليمى است.از آن جمله معيشت کوچ‌نشيني، از ديگر داشته‌هاى اکوتوريسم در ايران به‌شمار مى‌آيد. ديگر بار تأکيد مى‌شود قرار داشتن ايران در شمار پنج کشور نخست بهره‌مند از بيشترين تنوع اقليمى در جهان به معناى آن است که در ايران زمينه براى هرگونه سرمايه‌گذارى اکوتوريستى فراهم است و به‌ويژه در قطب‌هاى اکوتوريستى کشور منابع مورد اتکاء آنچنان در دسترس قرار دارند که اغلب حتى نيازى به مضاعف‌سازى جاذبه‌ها وجود ندارد و صرف‌نظر از مسائلى همچون محدوديت بازار توريسم فرهنگى و نبود زمينه اجتماعى گسترش توريسم تفريحى در ايران از اين نظر نيز توان بالقوه اکوتوريسم ايران بسيار افزون‌تر از ديگر بخش‌هاى توريسم است.