۲۵۰۰ ق.م. نگارش خطی در عصر شکوفائی تمدن میسنائی

فرهنگ مترقى منيوسى در کرت و سپس فرهنگ ميسنائى (Mycenas)، در تحول بخشيدن به بسيارى از عوامل تمدن سهيم بوده‌اند به ‌همين سبب اين دو، به ‌طور کلى از عوامل پيدايش روحيه اروپائى در هنر و ادب و فرهنگ به ‌شمار مى‌آيند و جلودار به کارگيرى نگارش در اروپا هستند نگارش در کرت در آغاز هزاره دوم پيش از ميلاد ظهور يافت و نخست به شکل تصويرنگارى بود. بعداً نخستين نگارش خطي، و به‌ دنبال آن دومين نگارش خطى در عصر شکوفائى تمدن ميسنائى در نيمه دوم هزاره دوم در کرت و سپس در يونان به ظهور رسيد. اين نوع نگارش، تنها گونه‌اى است که دانشمندان توانسته‌اند راز و رمز آن را بگشايند. با همين طرز نگارش بود که بسيارى از گِل‌نوشته‌هاى کشف شده در ميسنا و پيلوز شهر اسطوره‌اى نسطور که هومر از آن سخن به ميان مى‌آورد، نگاشته شده. در اين اماکن هزاران گِل‌نوشته کشف شده که تنها دستاوردهاى اقتصادى را دَربَر دارد. بر پايه همه احتمالات، شمار کسانى که در چهارچوب محيط تنگ کارکنان و نويسندگان مستخدم حکومتى با نگارش آشنائى داشتند بسيار محدود بوده است، زيرا روشن بوده که کتابت تنها کاربرى ادارى داشته است و شايد عامل توقف روند اين نگارش پس از فروپاشى دستگاه ادارى و پايان يافتن تمدن کرتى - ميسنائى در همين نکته نهفته است. دانشمندان تلاش‌هاى جان‌فرسا ولى بيهوده‌اى را به کار بردند تا پيچيدگى‌هاى اين نگارش را بگشايند. اين نوع نگارش تا سال ۱۹۵۲ همچنان به ‌عنوان يک چيستان باقى بود، تا آن‌که معمارى جوان به نام ميشل فتنريستى توانست سرنخى را کشف کند که به خواندن اين نگارش کمک مى‌کرد. نگارشى که از پايان قرن پانزدهم تا قرن دوازده پيش از ميلاد در شهر کنوسوس در کرت و ديگر مراکز ميسنا در يونان به کار گرفته شد. اين سرنخ ما را در دگرگون کردن اساسى اطلاعات پيرامون تاريخ يونان باستان يارى رساند زيرا اطمينان حاصل شد که متون تدوين يافته در اين گِل‌نوشته‌ها نمايانگر لهجه‌اى از يونان باستان است.