۵۰۰ ق.م. نخستین مصادره و سوزاندن کتاب

تاکنون باستان‌شناسان قرن پنجم قبل از ميلاد را به ‌عنوان نخستين تاريخ مصادره و سوزاندن کتاب براى ما ثبت کرده‌اند. اين واقعه تاريخى را راديو جانس بعداً در قرن سوم ميلادى بيان مى‌کند. بنابر گفته وي، کتاب‌هاى پروتاگوراس (Protagoras) در حدود سال ۴۸۱ - ۴۱۱ ق.م. به شکل علنى در ميدان آتن اگورا سوزانده شد و نويسنده فيلسوف آنها محاکمه و به تبعيد محکوم گرديد. دليل سوزاندن آثار و محاکمه پروتاگوراس آن بود که در کتاب خود زير عنوان درباره الهه در وجود الهه ترديد کرده بود. وى کتاب خود را با جمله مشهورى آغاز کرده است که خشم هم‌ميهنان او را برانگيخت: 'درباره الهه بايد بگويم که نسبت به‌ وجود و يا عدم آنها نتوانسته‌ام به يقين دست يابم' اگرچه پروتاگوراس تنها شک خود را پيرامون الهه بيان داشته بود بى‌آنکه بر اين شک، قاطعانه تأکيد ورزد، ولى همين براى ساکنان آتنى کافى بود که حساب خود را به شدت با او و کتاب او تصفيه کنند. در واقع اين رويداد به عوامل گوناگون، برانگيزاننده به ‌نظر مى‌رسد. چه با اين رخ‌داد، زنجيره‌اى طولانى از مصادره و سوزاندن کتاب آغاز شد و اين همان چيزى است که از کهن‌ترين روزگاران تاريخ تاکنون، بخشى جدانشدنى از تاريخ کتاب شده است. اگرچه تمامى نسخه‌هاى موجود اين کتاب در آتن طعمه آتش گشت، ولى اين اثر در اعصار بعد نيز همچنان خوانده مى‌شد. شهرهائى که چه بسا نسخه‌هائى از اين کتاب در آن يافت مى‌شده کسانى که مأمور سوزاندن کتاب بودند نسخه‌اى از آن را به ‌عنوان مدرک حفظ مى‌کردند با اين حال ناگزير بايد اعتراف کرد آنچه براى کتاب پروتاگوراس در يونان رخ داد پديده‌اى کمياب بود که مى‌توان آن را امرى استثنائى دانست. در اوج شکوفائى فرهنگي، يونانيان در برابر انديشه‌هاى فلاسفه و ادباى خود به ‌شدت ليبرال بودند و همين يکى از عواملى است که فرهنگ يونان نظام‌هاى فلسفى مختلف و دستاوردهاى مايه‌دار علم و ادب را فراپيش نهاده است. انديشه‌هائى که فلاسفه و نويسندگان يونانى بيرون مى‌دادند، حتى هنگامى که عملاً ارزش‌هاى حاکم بر جامعه را مورد تهديد قرار مى‌داد، در پاره‌اى شرايط نادر، به خلاف انتظار، مورد پيگرد قرار نمى‌گرفت.