سه شنبه, ۲۹ خرداد, ۱۴۰۳ / 18 June, 2024
مجله ویستا
مدارس و مراکز تعليم
به همان ميزان که اعتقاد دينى در دنبالهٔ قرن هشتم تا اوايل قرن دهم شيوع يافته و به تظاهرات گوناگون کشيده بود، ايجاد مدرسهها، مسجدها و خانقاهها و آثارى که به رواج شرع مبين و تربيت حفظهٔ دين يارى کند نيز افزايش يافت. شمارهٔ اينگونه آثار بسيار و از آن جمله است مدرسهٔ امير فرمان شيخ در هرات، مدرسه معروف امير چقماق شامى در يزد، مدرسه ملکت آغا از زنان شاهرخ در بلخ، مدرسهٔ جلالالدين فيروزشاه در هرات، مدرسهٔ گوهرشاد بيگم به اضافه مدارس و مساجد متعدد ديگر در آن شهر و مدرسه گوهرشاد در مشهد طوس و مدرسهاى که يوسفخواجه از اميران شاهرخ به سال ۸۴۳ در مشهد بنا کرد و اکنون به نام مدرسهٔ 'دودر' در بازار بزرگ آن شهر باقى است، مدرسه ميرزا الغبيک در سمرقند و مدرسه سلطان حسينبايقرا در هرات و مدرسهٔ حافظيه در يزد و مدرسه صدرالدين محمد دشتکى در محلهٔ دشتک شيراز و غيره و غيره. |
موضوع درسها در اين مدرسهها طبعاً علوم شرعى و علوم ادبى عربى من باب مقدمهٔ کار، بر مبناى کتابهاى درسى قرن هفتم و هشتم تلخيصها يا شرحها و حاشيههاى آنها بوده است، خالى از هرگونه ابتکار يا تفکرات و تحقيقات تازه بلکه مقرون به تکرار و تقليد از سلف و منازعهها و مشاجرههاى لفظى (۱). در آزمايشهائى که از عالمان يا متعلمان مىشد به همين متنها و سطحها اکتفاء مىشد و آخرين مرتبهاى که از علوم خواسته مىشد اجتهاد در يک قول يا يک متن بوده است. |
(۱) . براى آگاهى از چگونگى منازعات لفظى بين طلاب علوم رجوع شد به جلد چهارم تاريخ ادبيات در ايران ص ۸۳-۸۴ |
نکتهٔ قابل توجه علاقهٔ عدهاى از پادشاهان و اميران اين عهد است به دانش و ادب که دربارهٔ آن، هنگام تحقيق در وضع ادبى اين عهد سخن گفته خواهد شد. با اين همه اين دوره در مقايسه با دورههاى پيشين از حيث شمارهٔ دانشمندان و اديبان و پايه و مايهٔ آنان در کار علم و ادب 'دورهاى خالى و تهى است' ، و دورهٔ انحطاط و توقف و تقهقرى که مولود حملههاى مغمول و تاتار و فتنهٔ سهمگين تيمور جغتاى و آشوبها و نابهسامانىهاى ناشى از آن بود. |
بيشتر آثارى که در اين عهد بهوجود آمد، اگر دربارهٔ مسائل علمى باشد قانع کننده نيست، و اگر راجع به تاريخ و موضوعهاى متفرع از آن نوشته شده باشد بايد با احتياط مورد مطالعه قرار گيرد. با همهٔ اين احوال عالمان و فاضلان اين دوره و آثارشان از بسيارى جهتها بر دوران بعد از خود برترى دارند زيرا دوران بعد همهٔ اين نقيصهها را از جهت انديشه و فکر داشت و نقيصهٔ تعصّب کمنظير را بر سرى. |
نکتهٔ قابل ذکر ديگر اين است که بيشتر کتابهاى مهّم اين دوره دربارهٔ علوم و ادب در سرزمينهاى غربى ممالک اسلامى تأليف شد و اين امر نيز ناشى از حملهٔ مغول و فتنهٔ تيمور بود، چه نزديک به تمام دانشمندان و مردمان روشنبين ايرانى در گيرودار اين حوادث از راه گريز و مهاجرت به مملکتهاى اطراف پناه بردند. خوب است که اين را هم بدانيم که در همين دورهٔ تهى، آتش فرو مردهٔ انديشهٔ ايرانى به گسترش خود در زير خاکستر حوادث ادامه مىداد منتهى وضع زمان آن را بيشتر به تفکرات صوفيانه، که متأسفانه نحوهٔ مثبتى از انديشهگرى نيست، مىکشانيد و به همين سبب در ميان بزرگان اين طايفه به چند اثر متوسط باز مىخوريم. |
همچنین مشاهده کنید
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 مسعود پزشکیان انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم مناظره انتخاباتی علیرضا زاکانی ایران سعید جلیلی قالیباف حمید نوری محمدباقر قالیباف
آتش سوزی بیمارستان تهران عربستان زلزله سازمان هواشناسی معدن ریزش معدن شازند سیاست شهرداری تهران سیل
قیمت طلا قیمت دلار حقوق بازنشستگان خودرو قیمت خودرو دولت سیزدهم ایران خودرو بازار خودرو سهام عدالت همستر کامبت بورس بازار سرمایه
سینمای ایران تلویزیون رسانه ملی سریال امیر تتلو موسیقی عید غدیر کربلا سینما دفاع مقدس تئاتر کتاب
وزارت علوم شبکه های اجتماعی دانش بنیان شورای عالی انقلاب فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی
رژیم صهیونیستی روسیه غزه آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین ترکیه بنیامین نتانیاهو حزب الله لبنان نوار غزه یمن
فوتبال یورو 2024 پرسپولیس استقلال باشگاه پرسپولیس کریستیانو رونالدو جام ملت های اروپا سپاهان مس رفسنجان جام حذفی لیگ برتر بازی
اینترنت گوگل اپل فیبرنوری سامسونگ هوش مصنوعی تلگرام ناسا
دیابت مغز ویتامین کاهش وزن قهوه سنگ کلیه چاقی قند خون