جا

	جاافتاده بهتر از چاه‌افتاده است
	جا به جا کَ نعبدو جا به جا کَ نستعين (عامیانه).٭
		نظير: هر سخن جائى و هر نکته مقامى دارد
			٭ مثلى است ساختهٔ عوام براى آن بگويند هر عمل وقتى و هر نکته جايگاهى دارد
	جا تر است و بچه نيست!٭
			٭ تمثّل:
			چشم چو بگشود در آن دامنه	ديد که جا تر بوَد و بچّه نه (ايرج ميرزا)
	جادهٔ دزد زده تا چهل روز اين است
	جاذب هر جنس را هم جنس دان٭
		نظير: کور کور را مى‌جويد آب گودال را
		نيزرک: کبوتر با کبوتر باز با باز	کند هم‌جنس با هم‌جنس پرواز (نظامى)
			٭ سوى بام آمد ز متنِ ناودان	................................... (مولوى)
	جامه به اندازهٔ قامت خوش است
	جامه کى زينت دهد اندام نازيبنده را٭
		رک: گيرم که خدا جامه دهد کو اندام؟
			٭ بدگُهر را رتبه و منصب نسازد ارجمند	.................................. (...؟)
	جامه نيمى اطلس و نيمى پلاس!
	جان است، بادنجان نيست!
		نظير:
		به باطل مده جان شيرين به باد
		- جان بر باد دادن کار عاقلان نيست (سَمَک عيّار)
	جانا سخن از زبان ما مى‌گوئى
	جانا سخن راست ز ديوانه بپرس٭
		رک: حرف راست را از ديوانه بشنو
			٭ سروى تو پريچهره و من ديوانه	...................... (خواجو کرمانى)
	جان بايد که مانَدْ مال آيد و شود
		انسان بايد در انديشهٔ تندرستى باشد نه گرد آورى مال. مال و دولت دنيا در دست کسى نمى‌ماند
	جان‌بخشى از جان‌ستانى بِهْ است٭
		نظير:
		جان‌بخشى کنيد نه جان‌ستانى
		- خلق همه يکسره نهال خدايند	هيچ نه بر کن زين نهال و نه بشکن (ناصرخسرو)
		- به خون اى برادر ميالاى دست	که بالاى دست تو هم دست هست (سعدى)
		- چو چيره شدى بى‌گنه خون مريز (فردوسى)
			٭ به جان اين مَثَل زندگانى ده است	که ................. (اميرخسرو دهلوى)
	جان بر باد دان کار عاقلان نيست (سَمَک عيّار)
		نظير: به باطل مده جان شيرين به باد
	جان به تلخى دادن از ناز طبيبان خوشتر است٭
		نظير: کشنده‌تر از مرض منّت طبيب!
		رک: صد من گوشت شکار به يک ناز تازى نمى‌ارزد
			٭ ...........................	رحم کن اى مرگ و فارغ ساز از درمان مرا (غلام احمد نويد فغانى)
	جان بى‌علم تن بميراند (سنائى)
	جان بى‌نان به کس نداد خداي٭
			٭.....................	ز آنکه از نان بماند جان بر جاى (جامى)
	جان پدر تو سفرهٔ بى‌نان نديده‌اى	سرماى قوس و تِک تِک دندان نديده‌اى
		نظير: قدر نان را گرسنه مى‌داند (از جامع‌التمثيل)
	جان را چه خوشى بايد بى‌صحبت جانانه٭
			٭ جانا به خرابات آى تا لذت جان بينى	................................ (مولوى)
	جان کندن لقمان خوردن مغول!
		رک: کى کاشت کى درو کرد؟
	جان کند و جامه کرد (از جامع‌التمثيل)
	جان که بايد در برود چه از گلو چه از پهلو!
		نظير: دست که کوتاه شد از دنيا، آستين چه بلند چه کوتاه.
	جان من خود کرده‌اى، خود کرده را تدبير نيست٭ (ناصرخسرو)
		رک: 'خودکرده را تدبير نيست' و 'از ماست که بر ماست'
			٭ راه بنمايم تو را گر کبر بندازى ز دل	................................ (ناصرخسرو)
	جاهلان را پيش دانا جاى استکبار نيست
		نظير:
		در بساط نکته‌دانان خرده‌فروشى شرط نيست (حافظ)
		- پيش جالينوس نام طب مبر (صفائى)
		- اجتهاد در مقابل نص کردن از خريّت است
		- آدم بايد جائى جيک جيک بکند که بلبل نباشد
		- شمع در پيش شمس نورى ندارد
		- با نور آفتاب چه باشد شرار ما (صائب)
	جاهِل بدانديش هر جا مى‌زَنَد نيش
	جاهل را غنى‌تر مى‌رسد روزى
		رک: دنيا به کام ابلهان است
	جاهل عدوى فاضل است
	جاى تنگ است و مردمان بسيار
	جاى خالى بهتر که پُر از گرگ
		نظير:
		خانهٔ خالى بِهْ که پُر از شير و پلنگ (ناصرخسرو)
		- تهى غارى بِهْ از پر گرگ غارى (ناصرخسرو)
		- خلاف: خانه پر از دشمن باشد بهتر است تا خالى باشد
	جاى شيران شغالان لانه دارند
		نظير:
		به‌جاى شمع کافورى چراغ نفت مى‌سوزد
		- بر جاى رطل و جام مى‌ گوران نهادستند پى	بر جاى جنگ و ناى و نى آواز زاغ است و زغن (معزّى)
		- آن قصر که جمشيد در او جام گرفت	آهو بچه کرد و شير آرام گرفت (خيّام)
	جاى گُل گُل باش جاى خار خار٭
		رک: با بدان بد باش با نيکان نکو
			٭ با بدان بد باش با نيکان نکو	.......................... (سعدى)
	جاى مرد دو زنه درِ مسجد است (يا: جاى مرد دو زنه شبستان مسجد است)٭
		نظير:
		مرد دو زنه هميشه رويش سياه است
		- مرد دو زنه دمِ خوش نمى‌زنه!
		- زنِ اول به تو حرمت گذارد	زن دوم دمار از تو برآرد
		- مرد دو زنه ريشش به اَنَه!
		رک: خدا يکى يار يکى
			٭ شيخ‌الرئيس افسر گفته است:
			يک زن خوب مرد را کافى است	بيش از اين هم دگر نمى‌بايد
			از يکى بيش اگر بخواهى زن	به‌جز اندوه و غم نمى‌شايد
	جايِ نان سنگ نمى‌توان گذاشت
	جائى بنشين که برنخيزانندت ٭
		نظير: جائى منشين که برخيزانندت
			٭اى خانه خراب مُهرهٔ نرد نه‌اى	.......................... (سليم)
	جائى رفت که عرب نى انداخت!
		رک: آنجا رفت که عرب نى انداخت
	جائى‌که پشک و مشک به يک نرخ است	عطّار گو ببندد دکّان را (قاآنى)
		رک: آنجا که شتر بوَد به يک قاز	خر قيمت واقعى ندارد
	جائى‌که پول مى‌شمارند غيبت نمى‌شود
	جائى‌که دوستى است تکلّف چه حاجت است٭
		رک: آنجا که دوستى بوَد به تکلّف چه حاجت است
			٭ بيگانه را به رسم تکلّف کند دوست	............................ (سعدى)
	جائى‌که شتر بوَد به يک قاز	خر قيمت واقعى ندارد
		رک: آنجا که شتر بوَد به يک قاز...
	جائى‌که عقاب پر بريزد	از پشهٔ لغرى چه خيزد؟ (نظامى)
		نظير: چسان پرَد مگس جائى‌که ريزد بال و پر عنقا (هاتف اصفهانى)
	جائى‌که کچل هست اسم طاووس نمى‌شود بُرد!
		رک: آقاى کچل نوکر زلف‌دار نمى‌خواهد!
	جائى‌که ميوه نباشد چغندر سلطان‌المرکّبات است!
		رک: در حوضى که ماهى نباشد قورباغه سپهسالار است
	جائى‌که ميوه نيست چغندر تهمتن است٭
		رک: در حوضى که ماهى نباشد قورباغه سپهسالار است
			٭ ز آن اشتلُم کند که به ميدان نديد مرد	........................... (اخگر)
	جائى‌که نمک خورى نمکدان مشکن
		نظير:
		نمک خوردى نمکدان مشکن
		- ز چاهى که خوردى از او آب پاک	شايد فکندن در او سنگ و خاک (سعدى)
		- هرکس که نمک خورد و نمکدان بشکست	در محفل رندان جهان سگ بِهْ از اوست
		- حق نان و نمک تبه کردن	بشکند مرد را سر و گردن (سَمَک عيار)
		- حق نان و نمک را نبايد فراموش کرد
		- حق نان و نمک بسيار باشد
		- حق صحبت و نان و نمک را نگاه بايد داشت (تاريخ بيهقى)
	جائى منشين که برخيزانندت
		نظير: جائى بنشين که برنخيزانندت
	جائى نمى‌خوابد که آب زيرش برود٭
			٭تمثّل:
			به‌جائى نخوابد عقاب دلير	که آبى توان هشتن او را به زير (نظامى)
	جائى تا نيفتد دوست قدر دوست کى داند٭
		نظير: قدر وصال کسى مى‌داند که رنج فراق کشيده باشد
			٭ ..............................	شکسته استخوان داند بهاء موميائى را (صائب)