|
| حيات‌وحش و مناطق حفاظت شده، استان اصفهان
|
|
| استان اصفهان به علت استقرار در فلات مرکزى ايران با تنوع آب و هوا و توپوگرافيِ ويژه و نيز هم‌جوارى با زاينده‌رود، از تنوع گياهى و جانورى مناسبى برخوردار است و در نتيجه، موقعيت خاصى براى صيد ماهى و شکار حيوانات و پرندگان دارد. صيد ماهى در زاينده‌رود از پل مارنان در شهر اصفهان به طرف سرچشمه امکان‌پذير است. از انواع مهم ماهى‌هاى زاينده‌رود مىتوان به زردپر، کپور، انواع سياه‌ماهى، قزل‌آلاى خالدار و رنگين‌کمان اشاره کرد. زمان مناسب براى صيد ماهى از اول تيرماه تا اسفندماه است که با قلاب و تور انجام مى‌گيرد. شکار حيواناتى از قبيل قوچ، ميش، کل، بز و آهو نيز از ۱۵ مهر تا پايان بهمن‌ماه با پروانه و به وسيلهٔ تفنگ‌هاى شکارى انجام مى‌گيرد. گراز در محل بيشه‌زارهاى فريدن، ميمه، چهار محال و بختيارى توسط اقليت‌هاى ارمنى ساکن در استان اصفهان شکار مى‌شود.
|
|
| انواع پرندگان شامل : انواع مرغابى، چنگو (بط)، غار، کبک، تيهو، باقرقره و ... است که به غير از اوايل فروردين تا اول شهريورماه در بقيهٔ ماه‌هاى سال، شکار آن‌ها در بعضى روزهاى هفته با پروانه و با تفنگ ساچمه‌زنى آزاد است.
|
|
| مناطق حفاظت‌شدهٔ حيات‌وحش استان به شرح زير است :
|
|
| - منطقهٔ قمشلو که در غرب اصفهان واقع شده و ۰۰۰۳۷ هکتار مساحت دارد و منطقه‌اى کوهستانى با اقليمى سرد و خشک است. اين منطقه در زمان قاجار شکارگاه شاه‌زادگان و ظل‌السلطان بود و آثارى نيز از آن دوره در اين منطقه باقى مانده است. اين ناحيه شامل دو قسمت است : يکى پناهگاه حيات‌وحش و ديگرى منطقهٔ ممنوع‌التعليف. حيوانات آن شامل قوچ و ميش ارمنى، کل، بز و آهو در ارتفاعات است. از پرندگان اين ناحيه مىتوان به کبک، تيهو، بلدرچين، هوبره، کرکس، لاش‌خور و ... اشاره کرد.
|
|
| - منطقهٔ موته که بين شهرستان‌هاى کاشان، لنجان، محلات، گلپايگان، خوانسار و ميمه قرار دارد و مساحت آن ۰۰۰۲۲۰ هکتار است. حفاظت اين منطقه عمدتاً به منظور حمايت از آهو است و گاهى‌اوقات گلهٔ آهوان در جاده‌هاى اصلى نيز مشاهده مى‌شوند.
|
|
| - منطقهٔ کلاه‌قاضى که در جنوب اصفهان و تقريباً در ۲۶ کيلومترى شهر واقع شده است. اين منطقه از جانب شرق تحت تأثير کوير و از جانب غرب تحت تأثير رشته‌کوه‌هاى زاگرس است. پستانداران اين پناهگاه عبارت‌اند از: کل يا بز کوهى، قوچ و ميش، آهو يا غزال ايرانى، پلنگ، خرگوش وحشى، گرگ، کفتار، شغال، گربه شنى، روباه و غيره. عمده‌ترين پرندگان آن نيز شامل : کبک، تيهو، گنجشک معمولى، خانوادهٔ کبوترها، جغد کوچک، خانوادهٔ عقاب‌ها، بالابان، شاهين، کلاغ سياه، خانوادهٔ هدهد، و خزندگان منطقه مشتمل بر : افعى شاخ‌دار ايرانى و مار جعفرى است.
|
|
| دهستان قم‌رود (استان قم)، ورامين
|
|
| پارک ملى و منطقهٔ حفاظت شدهٔ کوير با وجود وسعت زياد فاقد راه‌هاى کافى و مناسب است و تنها يک راه اصلى دارد که از طريق جاده‌اى آسفالته از تهران به ورامين و پيشوا (امام‌زاده جعفر) مى‌رسد، سپس از طريق يک راه شوسه در کنارهٔ راه‌آهن، از ايستگاه راه‌آهن پيشوا تا يک کيلومترى ايستگاه راه‌آهن اَبَردژ ادامه مىيابد.
|
|
| از منطقهٔ اَبَردژ جادهٔ شنى نسبتاً خوبى پس از گذشتن از راه‌آهن و روستاهاى قلعه بلند، عسگرآباد و حصار گلى، به مبارکه مى‌رسد، آن‌‌گاه وارد منطقه مى‌شود و تا کاروان‌سراى شاه‌‌عباس (قصر بهرام) ادامه مىيابد.
|
|
| به جز اين راه، راه‌هاى ديگرى نيز وجود دارد که از مسيرهاى مختلف وارد منطقه مى‌شود که مهم‌ترين آن‌ها عبارت‌اند از:
|
|
| راه‌بند على‌خان، راه سياه پرده، راه مسيله، راه مرنجاب، راه ابوزيد آباد و راه کهک. راه‌هاى کويرى ديگرى نيز وجود دارند که در گذشته بر اثر رفت و آمد با کاروان و موتورسيکلت و احتمالاً جيپ به وجود آمده و هموار شده‌اند. استفاده از اين راه‌ها نياز به راهنما دارد. مهم‌ترين آن‌ها راه مهاباد، راه زواره، راه شهر آشوب و راه انارک است.
|
|
| همهٔ اين راه‌ها از طريق شمال، شمال غرب، غرب، جنوب غرب، جنوب و جنوب شرقى وارد منطقهٔ پارک مى‌شوند. شرق پارک متصل به دشت کوير است و هيچ راه شناخته‌شده‌اى در اين سمت وجود ندارد.
|
|
| پارک ملى و منطقهٔ حفاظت شدهٔ کوير، مجموعه‌اى است از دشتها که کوه‌هاى کم ارتفاع آن‌ها را از هم جدا کرده‌اند. در اين منطقه، چشم‌اندازهاى طبيعى از قبيل کوهها، تپه‌ماهورها، دشتها، شورها و دق‌ها ديده مى‌شود که هر يک به نوبهٔ خود زيستگاهى مناسب براى وحوش منطقه است. مهم‌ترين اين عوارض طبيعى عبارت‌اند از:
|
|
| - کوهها:
|
| که سياه‌کوه، نخجير، سفيد آب، دوازده امام، چخماقيه، عربيه، کافرکوه و ... را تشکيل مى‌دهد.
|
|
| - دشتها:
|
| هموارى‌هاى نسار سياه‌کوه، سينهٔ شکرآب، سياه پرده، مسيله، باغوى زاغ‌آب، باغوى شاه‌نشين و سينهٔ کافر کوه معروف‌ترين دشت اين حوضچه‌اند.
|
|
| - ريگ‌ها:
|
| که ريگ چاه قرقره، ريگ ميش سمت، ريگ على کرمانى، ريگ طلحه، ريگ بلند و ريگ‌جن است و در شرق پارک قرار دارد و دست‌رسى به آن‌ها بسيار مشکل است و شايد تعداد اندکى از مردم توانسته‌اند آن‌ها را از نزديک ببينند.
|
|
| - دق‌ها:
|
| که شامل زمين‌هاى رُسى است و انتهاى مسيله را تشکيل مى‌دهند. اين زمين‌ها پس از تبخير آب هموار و صاف مى‌شود و شکاف‌ها و ترک‌هايى در آن ايجاد مى‌شود؛ دق‌هاى معروف اين منطقه عبارت‌اند از :
|
|
| دق کشکولى، دق پره‌زرد، دق سرخ، دق دم دزدان، دق على، دق پلويى و دق حج محب علي.
|
|
| - معادن:
|
| شامل معدن باريت نره خرکو، معدن استرونسيم نخجير، سرب نخجير، سرب گدار سبز، سرب شکرآب، سرب چخماقيه و معدن زاج چهل گدار هستند. بهره‌بردارى از اين معادن مغاير با قوانين و هدف‌هاى پارک وحوش است. زيرا رفت و آمد کاميون ها، صداى انفجار و مته‌هاى کوه‌برى آرامش منطقه را به هم مى‌زند و موجب تهديد حيات وحش مى‌شود.
|
|
| - چشمهها:
|
| شامل چشمه‌هاى نسار سياه کوه، کوه نخجير، کوه سفيدآب و کوه دوازده امام است و معروف‌ترين آن‌ها چشمهٔ شاهى سياه کوه است؛ به جز اين چشمه، متجاوز از ۱۵ چشمهٔ ديگر نيز شناسايى شده‌اند.
|
|
| علاوه بر چشمهها، تعداد زيادى چاه در منطقه وجود دارد. بيش‌تر اين چاهها نتيجه زحمات دام‌دارانى است که در اين منطقه به دام‌‌دارى اشتغال داشتند. آب برخى از چاهها شيرين و يا نسبتاً شيرين است. بر روى برخى از اين چاهها تلمبه‌هاى بادى نصب گرديده است.
|
|
| - پوشش گياهى :
|
| ناحيهٔ پارک کوير اگرچه در منطقهٔ خشک و داخل دشت کوير قرار گرفته است، ولى به علت قرق بودن چند ساله از پوششى نسبتاً خوب برخوردار شده است.
|
|
| اين پارک علاوه بر داشتن مجموعهٔ گياهى بيابانى و نيمه بيابانى در برخى از مناطق آن، جوامع گياهى خاک‌هاى شور نيز دارد و در بخش‌هاى کوهستانى نيز داراى جوامع گياهى استپى است. به طور کلى گياهان آن به دو قسمت گرزوفيت‌ها (خشکى پسندها) و هالوفيت‌ها (شورپسندها) تقسيم مى‌شوند. مهم‌ترين گياهان شناخته شده در منطقه عبارت است از : شکر تيغال، شور، اشنان، تاغ، گرگ تيغ، سورا، گز، قيچ، اسپند، گون و اسکنبيل.
|
|
| - حيات وحش:
|
| پارک ملى به علت داشتن فضاى مناسب زيست، براى بسيارى از وحوش زيستگاه مطلوبى به حساب مى‌آيد. در منطقهٔ پارک در دههٔ ۵۰-۱۳۴۰ به علت محافظت شديد محيط زيست، جمعيت وحوش افزايش يافت و از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۶۲ به علت شکار بى‌رويه، تعداد بسيارى از وحوش تقليل يافت و مى‌رفت که گونه‌هايى از آن‌ها به کلى منقرض گردد. خوشبختانه در سال‌هاى اخير با تلاش مأموران پاسگاه‌هاى شکاربانى مجدداً برخى از گونه‌هاى وحش تجديد حيات يافته‌اند.
|
|
| از مشهورترين جانوران پستان‌دار منطقه مىتوان گورخر را نام برد. اين حيوات تحت طبقه‌بندى يکى از پنج گونهٔ گورخر آسيايى قرار دارد و احتمالاً مشهورترين آن‌هاست. اين جانور در گذشته به تعداد زيادى در منطقه وجود داشت که در حال حاضر از بين رفته و يا کوچ کرده‌اند.
|
|
| ديگر جانوران پستان‌دار پارک عبارت‌اند از : قوچ و ميش، کل و بز، يوزپلنگ، قره‌کل، جبير، آهو (غزال ايرانى)، گربه شنى، کفتار، گرگ، شغال، روباه شنى، روباه معمولى، خرگوش، جوجه تيغى و سمور سنگي.
|
|
| در پارک ملى به علت وجود کوهها، صحراى خشک، پوشش استپى، دشتها و تالاب‌ها، پرندگان بومى و مهاجر نيز وجود دارند که مهم‌ترين آن‌ها حواصيل، فلامينگو، غار، اردک و عقاب (از انواع مختلف)، قرقاول، درنا، ميش مرغِ‌‌سانان (ميش مرغ هوبره، بوقلمون وحشى و زنگوله بال) و ديگر پرندگان هستند.
|
|
| زيستگاه آقابابا، مشگين شهر
|
|
| در ۸۳ کيلومترى شمال‌شرق مشگين‌شهر، در کوه‌هاى آقابابا واقع شده است و ۷۰ کيلومترمربع وسعت و ۱۲۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد. اين منطقه محل زيست وحوشى مانند کل و بز، گرگ، خرگوش، خوک و کبک است.
|
|
| زيستگاه ارباب كندى، مشگين شهر
|
|
| اين زيستگاه در ۴۲ کيلومترى شمال‌شرق مشگين‌شهر و ۵۵ کيلومترى شمال‌غرب اردبيل واقع شده است. ۷۰ کيلومترمربع وسعت دارد و در ارتفاع ۱۵۰۰ مترى از سطح دريا قرار گرفته است. کل و بز، خوک، گرگ، روباه، خرگوش، کبک و مرغابى از جمله وحوشى هستند که اين منطقه را مأمن زيست خود ساخته‌اند.
|
|
|
|
| اين زيستگاه در شمال‌غرب مشگين‌شهر واقع شده است و ۱۸ کيلومتر با آن فاصله دارد. در حدود ۷۰ کيلومترمربع مساحت دارد و محل زيست کل و بز، خوک، خرگوش، گرگ و کبک است. اين منطقه در ارتفاع ۱۸۰۰ مترى از سطح دريا قرار گرفته است.
|
|
| زيستگاه حاجيلو، مشگين شهر
|
|
| اين زيستگاه در ۲۲ کيلومترى شمال مشگين‌شهر در کوه‌هاى حاجيلو واقع شده است. داراى ۷۰ کيلومترمربع وسعت و ارتفاعى حدود ۱۹۰۰ متر از سطح دريا است و حيواناتى مانند: کل و بز، خوک، گرگ، خرگوش، روباه و کبک اين منطقه را به عنوان محل زيست خود برگزيده‌اند.
|
|
| زيستگاه حسن دره‌سى، مشگين شهر
|
|
| اين زيستگاه در حدود ۶۰ کيلومترمربع وسعت دارد و در کوه‌هاى زيوه در ارتفاع ۱۷۰۰ مترى از سطح دريا واقع شده است. موقعيت مکانى اين زيستگاه، ۸۰ کيلومترى شمال‌شرق مشگين‌شهر است و حيواناتى مانند: کل و بز، خوک، خرگوش، گرگ، روباه و کبک در آن زندگى مى‌کنند.
|
|
| زيستگاه خروسلو، مشگين شهر
|
|
| در ۹۵ کيلومترى شمال‌شرق مشگين‌شهر کوه‌هاى خروسلو واقع شده است که محل زيست انواع وحوش مانند آهو، کل و بز، گرگ، روباه، خرگوش، باقرقره و هوبره است.
|
|
| اين منطقه از سمت شمال به دشت مغان، از جنوب به قريه تکه‌کندى و قشلاق‌هاى بهمن، از غرب به جاده پارس‌آباد و از شرق به رودخانه قورى‌چاى محدود است و ۱۲۰ کيلومترمربع وسعت و ۱۲۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
|
|
| زيستگاه سروان دره‌سى، مشگين شهر
|
|
| زيستگاه سروان دره‌سى به فاصله ۲۵ کيلومترى جنوب شرقى مشگين‌شهر قرار گرفته است و در حدود ۱۰۵ کيلومترمربع است. در اين زيستگاه که ۲۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد، کل و بز، خرس قهوه‌اى، قوچ و ميش (در زمستان)، گرگ، خرگوش، روباه، کبک و کبک درى زندگى مى‌کنند.
|
|
| زيستگاه شيروان دره‌سى، مشگين شهر
|
|
| «شيروان دره‌سي» زيستگاهى است که در ۲۰ کيلومترى جنوب شرق مشگين‌شهر قرار دارد. ارتفاع سطح آن ۲۲۰۰ متر و مساحت آن را ۷۵ کيلومترمربع برآورد کرده‌اند. اين زيستگاه، با ويژگى‌هاى خود هر بيننده را به حيرت وا مى‌دارد. زيستگاه «شيروان دره‌سي»، محل زندگى دائمى وحوش مانند کل و بز، خوک، روباه، گرگ، قوچ و ميش ارمنى، خرگوش، کبک، کبک درى، قمرى، فاخته و شمارى از پرندگان مهاجر است.
|
