| در علم اپيدميولوژى (همه‌گير شناسي) جهت بررسى متغيرها و اندازه‌گيرى آنها نياز به يکسرى ابزارهاى استاندارد و تعريف شده داريم که اين ابزارها بايد معتبر و دقيق باشند که ابزارهاى اصلى اندازه‌گيرى‌ها در اپيدميولوژى عبارتند از:
|
|
|
|
| تناسب، عبارت است از نسبتى که اهميت يک جزء نسبت به کل را نشان مى‌دهد. صورت کسر همواره در مخرج کسر هم هست و مقدار آن بصورت درصد بيان مى‌شود.
|
|
|
|
| وسيله‌اى ديگر براى اندازه‌گيرى نسبت است. نسبت بيان‌کننده ارتباط بين اندازه دومقدار تصادفى است. صورت کسر بخشى از مخرج کسر نيست. صورت و مخرج کسر ممکن است داراى يک فاصله زمانى باشند يا بصورت آنى بيان شوند. در يک مفهوم گسترده نسبت بصورت تقسيم يک مقدار بر مقدار ديگر بدست مى‌آيد و به شکل زير نوشته مى‌شود:
|
|
|
|
|
|
|
| هنگامى که مى‌گوئيم در يک شهر در سال ۱۳۷۵ پانصد حادثهٔ تصادف منجر به مرگ با اتومبيل روى داده است. هيچ چيزى جز تعدد مرگ‌هاى آن شهر در آن سال به علت تصادفات اتومبيل را بيان نکرده‌ايم. بيان اين عدد ممکن است براى مسؤولان آن شهر يا مجريان برنامه‌هاى خدمات بهداشتى کفايت کند ولى براى اپيدميولوژيستى که علاقمندبه مقايسهٔ فراوانى تعداد تصادفات شهر A يا شهر B باشد هيچ معنايى ندارد. براى آن که مقايسه امکان‌پذير شود بايد فراوانى تصادفات بصورت ميزان Rate بيان گردد.
|
|
| ميزان، بروز وقايع خاص (بيمارى يا مرگ يا ...) را در جامعه و در طى يک مدت معيّن اندازه‌گيرى مى‌نمايد. ميزان اعلام مقدار خطر بروز آن واقعه است و نشان مى‌دهد تغييرات فراوانى وقوع حادثه در جمعيت در يک دورهٔ زمانى چه اندازه بوده است. نمونهٔ مشخص ميزان‌ها، ميزان مرگ است که بصورت زير نوشته مى‌شود:
|
|
|
۱۰۰۰ × (جمعيت وسط سال / تعداد مرگ در يک سال) = ميزان مرگ |
|
|
| ميزان داراى اجزاى زير است: صورت کسر، مخرج کسر، زمان مشخص و يک ضريب.
|
|
| - بُعد زمانى ميزان بطور معمول يک سال تقويمى است.
|
|
| - ميزان به‌ازاى هزار (يا توانى از ده مانند ده‌هزار و صدهزار) بيان مى‌شود تا از اجزاى اعشارى مرسوم اجتناب شود.
|
|
| انواع گوناگون ميزان‌ها عبارتند از:
|
|
| ۱. ميزان خام Crude Rates : که ميزان‌هاى عملى مشاهده شده هستند مانند ميزان خام مرگ با ميزان خام مواليد. ميزان خام را ميزان‌هاى استاندارد نشده هم مى‌گويند.
|
|
| ۲. ميزان‌هاى اختصاصى Specific Rates : که براى ميزان‌هاى عملى مشاهده شده ناشى از علل خاص (مثلاً سل)، يا بروز در گروه ويژه (مثلاً گروه‌هاى سنى يا جنسي)، يا در يک دورهٔ زمانى معين (مثلاً سالانه، ماهانه يا هفتگي)، بيان مى‌شوند.
|
|
| ۳. ميزان‌هاى استاندارد شده: اين ميزان‌ها با روش‌هاى تطبيق يا استاندارد کردن بصورت مستقيم يا غيرمستقيم بدست مى‌آيند. مانند ميزان‌هاى استاندارد شدهٔ سني، جنسى و ...
|
