ارزيابى جهانى سوءتغذيه در کودکان زير ۵ سال در کشورهاى در حال پيشرفت نشان مى‌دهد که:
- ۱۸۰ ميليون کودک در اين کشورها کم‌وزن براى سن (Underweight) مى‌باشند.
- حدود ۲۱۵ ميليون کودک دچار کوتاهى قد براى سن (Stunting) هستند، به عبارت ديگر کوتاه‌قدىِ تغذيه‌اى دارند و ۵۰ ميليون کودک هستند که وزن براى قد آنها کمتر از استاندارد بوده است.
بيشترين ميزان شيوع سوءتغذيه در آسياى جنوبى ديده مى‌شود که حتى بيش از صحراى آفريقا است.
درميان کشورهاى اين منطقه بنگلادش داراى بالاترين و سريلانکا کمترين ميزان شيوع است. با اين حال ميزان شيوع در سريلانکا از بسيارى از کشورهاى صحراى آفريقا هم‌چنان بيشتر است.
در دو دههٔ گذشته با وجود سرمايه‌گذارى در برنامه‌هاى تغذيه‌اي، تلاش براى کنترل سوءتغذيه پروتئين - انرژى در کودکان آسياى جنوبى موفقيت چندانى نداشته است. با وجودى که شيوع در منطقه از ۵۵% در سال ۱۹۸۵ به ۵۱% در سال ۱۹۹۷ کاهش داشته، ولى تعداد کل کودکان سوء‌تغذيه‌اى در اين منطقه از ۸۸ ميليون به ۹۰ ميليون نفر افزايش داشته است.
به علاوه تعريف متداول سوءتغذيه مانع از آشکار شدن تأثير واقعى آن بر رشد کودکان مى‌شود. چرا که بر اساس اين تعريف تنها مبتلايان به سوءتغذيه يعنى وزن آنها کمتر از ۲ انحراف
معيار جامعه مرجع باشند، شناسائى و طبقه‌بندى مى‌شوند. در صورتى که در کل جمعيت ممکن است يک انحراف (شيفت) وجود داشته باشد به‌طورى که اکثر کودکان رشد کمتر از حد مطلوب داشته باشند.
شيوع در ايران
اطلاعات اخير که حاصل بررسى‌هاى تن‌سنجى روى کودکان زير ۵ سال در کشور در سال ۱۳۷۴ است (جدول زير)، نشان مى‌دهد که ۷/۱۵% کودکان در اين سنين دچار کم‌وزنى ملايم و شديد هستند. به عبارت ديگر وزن آنها زير دو انحراف معيار از استاندارد بوده است. کم‌وزنى نزد دختران ۳/۱۶% و براى پسران ۱۵% است. بدين ترتيب ملاحظه مى‌شود که خطر کم‌وزنى و يا اختلال رشد نزد دختران بالاتر از پسران است. در ضمن خطر اختلال رشد در روستاها از شهرها بيشتر است (جدول زير). اين مطالعه‌ها نشان مى‌دهد که کم‌وزنى در روستاها ۷/۱۸% و در شهرها ۳/۱۳% بوده است. بايد اضافه کرد که تأخير رشد (يا کوتاهى قد براى سن) که مى‌توان گفت نمايانگر سوءتغذيه مداوم در سال‌هاى اول زندگى است، معادل %۱۹ در کل کشور و حدود ۲۵% در روستاها است. اين رقم در شهرها ۲/۱۲% است. بدين ترتيب مى‌توان گفت که يکى از هر چهار کودک در روستاها و يکى از هر پنج کودک در شهرها دچار کوتاهى ملايم و يا شديد قد مى‌باشند و اين شاخص نمايانگر سوءتغذيه در طول پنج سال اول زندگى است. درضمن بايد توجه داشت که خطر بروز سوءتغذيهٔ کودکان در روستاها با شاخص کوتاهى قد به‌تقريب دوبرابر شهرها است. نکتهٔ جالب توجه ديگر اينکه خطر بروز لاغرى (Wasting)، نمايانگر سوءتغذيه حاد، در شهرها بيشتر از روستاها است. در سال ۱۳۷۷ به همان روش سال ۱۳۷۴ شاخص‌هاى تن‌سنجى در کشور انجام گرفت که براساس آن درصد کودکان زير دو انحراف معيار وزن براى سن به‌ترتيب در پسران شهرى و روستائى ۱۰% و ۱۵% و در دختران شهرى و روستائى ۹% و ۱۲% گزارش شد.
جدول درصد کودکان زير ۵ سال کمتر از دو انحراف معيار از ميانگين مرکز آمار بهداشتى آمريکا (NCHS) برحسب جنس، مهر ۱۳۷۴
نشانگر
پسر (%)
دختر (%)
جمع (%)
n = ۵۹۴۷
n = ۵۷۶۸
n = ۱۱۷۱۵
قد براى سن (Stunding)
۱۹/۵
۱۸/۴
۱۸/۹
وزن براى سن (Underweight)
۱۵/۰
۱۶/۳
۱۵/۷
وزن براى قد (Wasting)
۶/۱
۷/۱
۶/۶
منبع: بررسى نشانگرهاى سلامت در ايران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، صندوق کودکان سازمان ملل‌متحد در ايران - فروردين ۱۳۷۵.
جدول درصد کودکان زير ۵ سال کمتر از دو انحراف معيار از ميانگين مرکز ملى آمار بهداشتى آمريکا (NCHS) برحسب شهر و روستا - مهر ۱۳۷۴
شهرى
روستائى
نشانگر
پسر(%)
دختر(%)
جمع(%)
پسر(%)
دختر(%)
جمع(%)
n = ۲۴۱۷
n = ۲۳۴۵
n = ۴۷۶۲
n = ۳۵۳۰
n = ۳۴۲۳
n = ۶۹۵۳
قد براى سن (Stunding)
۱۰/۹
۱۳/۳
۱۲/۲
۲۵/۳
۲۴/۲
۲۴/۸
وزن براى سن (Underweight)
۱۲/۱
۱۴/۴
۱۳/۳
۱۹/۰
۱۸/۳
۱۸/۷
وزن براى قد (Wasting)
۶/۹
۸/۶
۷/۸
۵/۷
۶/۳
۶/۰
منبع: بررسى نشانگرهاى سلامت در ايران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، صندوق کودکان سازمان ملل‌متحد در ايران - فروردين ۱۳۷۵.
چنين تصويرى در بسيارى از کشورهاى در حال پيشرفت گزارش شده است و اين‌طور به نظر مى‌رسد که نقش عفونت‌ها و به ويژه اسهال در بروز لاغرى کودکان در شهرها بخصوص در فصل تابستان
شديدتر باشد. با توجه به اينکه اين بررسى در مهرماه انجام شده است به احتمال قوى لاغرى در شهرها نشانه‌اى از آثار اسهال است.
