روش کار در تولید متن اصلی

روش کار در توليد متن اصلى بشرح ذيل مى‌باشند:

۱. تهيه پيش‌نويس متن اصلى

۲. بازخوانى و انجام اصلاحات (کنترل کمّى و کيفي) و تهيه نسخه اول

۳. درج پانوشت‌‌ها

۴. درج شکل‌ها و جدول‌ها

۵. نوشتن نتيجه و خلاصه نهايي

۶. ديگرخوانى و اِعمال نظرات منطقى و سازنده ديگران

۷. بازخوانى و کنترل کمى - کيفى نهايي

۸. ويرايش نهايى و تهيه نسخه نهايي

توجه داشته باشيم که متن اصلى همان بخش ميانى ارائه کتبى است و در مرحله بعد بايد ساختار سه بخش را تنظيم و آماده کرد.

الف - روش کار در تهيه پيش‌نويس

براى تهيه پيش‌نويس، روش زير توصيه مى‌شود:

- بررسى دوباره طرح اوليه متن اصلى و اِعمال تغييرات لازم

- تصميم‌گيرى نهايى در مورد توالى منطقى عناوينِ داخلى (در سطوح مختلف)

- انتخاب يک عنوان داخلى با رعايت توالى منطقي

- بررسى يادداشت‌هاى مربوط به اين عنوان

- انديشيدن به خصوصيات مخاطب و هدف اصلى ارائه

- طرح ايده اصلى ذيل همين عنوان داخلى و مقدمه‌چينى مناسب

- تعريف مفاهيم و اصطلاحات

- شرح و بسط موضوع با استفاده از عناوين داخلى‌تر، در حدّ لازم و کافى ضمن تصميم‌گيرى درست در مورد شروع و پايان هر نوشتپار

- تنظيم درست نوشتپار(هاي) مربوط به نتيجه بحث مطرح شده ذيل همين عنوان داخلي

- انتخاب عنوان داخلى بعدى با رعايت توالى منطقى و تکرار از کار شماره ۴ به بعد.

ب - روش‌هاى بسط مطلب يا پرداختن به موضوع

در توليد متون علمى‌ - فني، روش‌هاى متداول‌تر عبارتند از:

- بسط زماني: در اين روش، پديده يا روش يا عمل با رعايت ترتيب زمانى شرح داده مى‌شود. مثل شرح برگزارى يک همايش علمى يا فني، شرح انجام آزمايش و ...

- بسط مکاني: شرح پديده يا شى براساس موقعيت مکانى اجزاء تشکيل‌دهنده آن و بيان ارتباط بين آنها، مثل گزارش معرفى بناها، شرح اداره يا بخش فني، شرح يک ماشين و ...

- بسط از آشنا به ناآشنا: از آنچه خواننده مى‌داند، شروع مى‌کنيم و سپس مطلب مرتبط با آنها را که خواننده نمى‌داند، شرح مى‌ٔدهيم. مثل شرح طرزکار يک ماشين پيچيده با شروع از شرح ماشينى ساده که خواننده با اصول کارش آشنا است.

- بسط از طريق تشابه: در اين روش از طريق همانندسازى عمل مى‌شود يعنى از طريق تشابه مطالب آشنا با ناآشنا (مثل روش قبل)، با اين تفاوت که در اينجا تمام جنبه‌ها و جزئيات به تشابه، مقايسه و بررسى مى‌شوند مثل مقايسه دو توليد (دو کالا) که براى يک منظور توسط دو سازنده ساخته شده‌اند.

- بسط از ساده به پيچيده: اين روش هم مانند روش بسط از آشنا به ناآشنا است ولى در اين روش ديگر مقايسه‌‌اى انجام نمى‌شود و نويسنده‌ از مبانى و اصول پايه استفاده کرده، بتدريج به موارد مشکل‌تر و پيچيده‌تر مى‌پردازد. مثلاً در شرح يک نظريه جديد، نويسنده، ابتدا اصول پايه‌اى را شرح مى‌دهد.

- بسط از طريق تضاد: اين روش برخلاف روش تشابه است. در اينجا تفاوت‌ها بيان مى‌شوند. اين روش معمولاً در توليد نوشته‌هايى بکار مى‌رود که در آنها مى‌خواهيم تمايز بين تئورى‌ها، روش‌ها و وسايلى را بيان کنيم که براى هدف‌هاى مشترک، اما به گونه‌هايى متفاوت، مطرح شده، ايجاد شده و يا ساخته شده‌اند.

- بسط از علت به معلول: در اين روش ابتدا دلايل بروز معلول مطرح شده و به شرح نتايج ختم مى‌شود. در واقع مسئله يا پديده مورد تجزيه‌وتحليل قرار داده مى‌شود و مرحله به مرحله به نتيجه‌گيرى مى‌انجامد.

- بسط از معلول به علت: با بيان نتايج شروع شده و سپس با تجزيه‌و‌تحليل، علت يا علل پديده يا مسئله معرفى مى‌شود.

- بسط از کل به جزء: در اين روش ابتدا کليات ارائه شده و سپس به جزئيات مشتق از کليات پرداخته مى‌شود.

- بسط از جزء به کل: عکس روش قبل است. ابتدا مشخصات و توضيحات ارائه شده، سپس نتيجه‌گيرى‌ها و احياناً توصيه‌ها نوشته مى‌شوند.

ج - کنترل کمّى - کيفى پيش‌نويس

کنترل کمى - کيفى پيش‌نويس بايد روى هر يک از اجزاء تشکيل‌دهنده آن انجام شود. براى اين منظور بايد يک واحد کنترل در نظر بگيريم. واحد کنترل، کوچک‌ترين جزئى است که کنترل مى‌شود. به نظر مى‌رسد مناسب‌ترين واحد، نوشتپار باشد. براين اساس، پيش‌نويس را نوشتپار به نوشتپار کنترل مى‌کنيم. قبل از بيان نحوه کنترل، خصوصيات نوشتپار را برمى‌شمريم.