حوزهٔ شناختی

هدف از تکامل شناخت، توسعهٔ معرفت و بالا بردن فهم و ادراک است. تربيت بدنى به طرق مختلف در اين روند تکاملى مؤثر است. اين راه‌ها عبارتند از:

۱. تربيت بدنى در موفقيت تحصيلى و فرهنگى مؤثر است. تحقيقات بيانگر اين مطلب است که تربيت بدنى گاهى اوقات موجب موفقيت تحصيلى است. يافته‌هاى تحقيقاتى حاکى از ارتباط مثبت و معنى‌دار تربيت بدنى با توسعه و تکامل عقلي، جسمى و هيجانى است. هورمون‌شناسى تغييرات ذهنى به تبع از تغييرات شيميايى بدن را ثابت کرده است. زيست‌شناسي، بين سلول و تجارب يادگيرى رابطه برقرار کرده، و روانشناسى به اين حقيقت اشاره مى‌کند که يادگيرى‌هاى اوليهٔ کودک واقعى هستند و به‌وسيلهٔ حس حرکتى (Kinesthetic sense) صورت مى‌گيرد. همان‌ اندازه که تدريس انگليسى براى ارتباط دانش‌آموز با ديگران و تدريس تاريخ جهت شناخت ميراث فرهنگى و آموزش رياضيات براى درک تکنولوژى جامعه مهم است، تعليم بدنى دانش‌آموزان نيز براى عمل و رفتار مؤثر به‌عنوان يک انسان از اهميت برخوردار است.

۲. فعاليت حرکتى با جريان فکرى پويا و متعالى در ارتباط است. ژان پياژه (Jean piaget) دانشمند و فيزيولوژيست سوئيسي،يادگيرى اوليهٔ کودک را يادگيرى حرکتى مى‌داند (به‌کارگيرى سيستم عصبى عضلانى و به‌دنبال آن حرکاتى چون دويدن و رسيدن) که زيربناى يادگيرى‌هاى بعدى هستند.

مطالعات تحقيقى زيادي، يادگيرى‌هاى نخستين کودک را در اثر تقابل جسمى او با محيط اجتماعى مى‌دانند. فعاليت جسمى تجاربى را براى شناخت و شکل‌گيرى معنى‌دار مفاهيمى چون اندازه، شکل، جهت و ساير ويژگى‌ها به‌وجود مى‌آورند. به‌علاوه با فعاليت جسمى کودک به احساس و علايق جديد دست مى‌يابد و کنجکاوى‌هاى پيشين خود را ارضاء مى‌کند.

۳. تربيت بدنى موجب شناخت تمرين و ورزش، تندرستى و بيمارى است. فرد آموزش ديده شناخت صحيحى از حقايق تمرين، تندرستى و بيمارى خواهد داشت. تا حدود زيادى موفقيت فردى در گرو سلامتى است. ميزان تندرستى آمادگى جسمانى تعيين‌کنندهٔ ميزان موفقيت در فعليت بخشيدن به استعدادهاى خود است. (Self potentianlities) تربيت بدنى از طريق آموزش خصوصيات جسماني، حرکت، اهميت تغذيه، فعاليت جسماني، استراحت، خواب مضرات داروهاى خطرناک، مقابله و مراقبت از امراض و خلق فرصت‌هاى مناسب براى ورزش در فضاى آزاد، تحريک و تشويق براى شکل‌گيرى عادات و رفتار سالم، تأکيد بر شاخص‌هاى ايمنى براى پيشگيرى از تصادفات، تحکيم خدمات بهداشتى گوناگون به اين شناخت کمک مى‌کند.

افراد آموزش‌ديده و تربيت‌شده دربارهٔ اعمال سالم، تمرين مورد نياز و کافي، استراحت و خواب، نوع غذاى مناسب، از دانش کامل برخوردار هستند. آنان به فعاليت‌هايى مبادرت مى‌ورزند که سلامت ذهنى و جسمى در پى دارد و ضرورت برخوردارى همنوعان از فرصت کافى براى حفظ و بهبود سلامت را نيز در مى‌يابند. فرد تربيت يافته بايد بداند، تندرستى محصولى است که به تناسب اشتراک با ساير همنوعان رشد مى‌يابد و رعايت بهداشت از وظايف روزمره است.

۴. تربيت بدنى موجب شناخت بدن انسان است. افراد بايد دربارهٔ بدن خود و ساختار بيولوژيکى آن مطالبى را بدانند. تربيت بدنى موجب آگاهى از سيستم‌هاى مختلف ارگانيکي، اعمال و شيوهٔ بهينهٔ محافظت از اين سيستم‌ها مى‌گردد. همچنين در تربيت بدنى شناخت نتايج بلند مدت و کوتاه مدت فعاليت‌ها و ارتباط فعاليت جسمانى با ساختار و عملکرد بدن مورد توجه است. چنين آگاهى و معرفتي، بارورى فرآيندهاى عقلانى را در پى دارد و در تربيت عمومى افراد نقش مؤثرى دارد.

۵. تربيت بدنى روشنگر نقش فعاليت جسمانى و ورزش در فرهنگ ملل است. تربيت بدنى و ورزش در فرهنگ جامعه و ملل جهان جايگاهى خاص دارد. سياست کشورها، سيستم‌هاى حکومتي، اقتصاد و فرآيندهاى تربيتى از اين مقوله تأثير مى‌پذيرند. اين قلمرو در روزنامه‌ها، مجلات، راديو و تلويزيون به‌شدت مورد توجه است. در حدود ۱۵۰۰ جلد کتاب تنها در زمينهٔ آمادگى جسمانى و هزاران جلد در زمينهٔ ساير رشته‌هاى ورزشى در زير چاپ است. محققين برجسته‌اى مثل پاول ويس (paul weidd)، استاد پيشين فلسفه و جيمز ميچنر (James michener) رمان‌نويس مشهور، کتاب‌هايى دربارهٔ تربيت بدنى تأليف کرده‌اند. از آنجا که فعاليت‌ بدنى و ورزش بخش مهمى از ميراث فرهنگى ملل است، نه تنها از جنبهٔ زيست‌شناختى بلکه از ديدگاه جامعه‌شناسى و روانشناسى نيز بايد مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. البته در علوم ورزشى شاخه‌اى نيز در زمينهٔ قوانين، مقياس‌هاى ايمني، اصطلاحات و آداب بازى (Game - etiqutte) وجود دارد.

۶. تربيت بدنى و ورزش به مصرف معقول و استفاده مطلوب از خدمات و تسهيلات کمک مى‌کند. فرد تربيت شده کالا و خدمات را با روشن‌بينى خريدارى مى‌کند و از ارزش و مزاياى آنها با خبر است و در هدايت هزينه‌ها از استانداردهاى موردنظر پيروى کرده و در ارضاى علايق شخصى شيوه‌هاى معقول و مقتضى را دنبال مى‌کند.

فوايد و مزاياى جسمانى کالاها و خدمات، کودکان و بزرگسالان را از ارزش نسبى اين عوامل مؤثر بر سلامتى و آمادگى جسمانى آگاه مى‌سازد. البته کالاها و لوازم مرتبط با تندرستى با کيفيت پايين نيز در بازار يافت مى‌شوند؛ مثلاً گاهى آگهى روزنامه‌ها حاکى از اين است که استفاده از نوع خاصى از حبوبات به پيروزى در رقابت‌ها منجر مى‌شود، و يا براى تناسب جسمانى از سالن خاص و مکان لاغرى (سالنى براى کم کردن وزن) مخصوصى ديدن کنيد، از خمير دندان مخصوصى استفاده کنيد. آگهى‌هاى تبليغاتى در مورد لوازم بهداشتى و تندرستى در روزنامه‌ها، پيشخوان دراگ‌استورها و مغازه‌هاى مختلف در سرتاسر کشور به چشم مى‌خورند و راديو و تلويزيون و فيلم‌ها و پوسترها و تابلوهاى تبليغاتى نيز در اين امر دخالت دارند. بعضى از اين فرآورده‌ها به‌منظور سودجويى از مردم است و شايد در اغلب موارد بهزيستى مردم در نظر نباشد.

مربيان تربيت بدنى با توجه به ماهيت و رسالت حرفهٔ خود، در زمينه‌هاى تندرستى و در آگاهى دادن به دانش‌آموزان و بزرگسالان به چنين مواردي، مى‌توانند نقش برجسته‌اى ايفا کنند.