دفع فضولات در جاهائی که گنداب‌رو ندارند

مستراح‌هاى مناسب براى اردوگاه‌ها و کاربردهاى موقتى

مستراح‌ گودالى کم‌عمق (Shallow Trench Latrine)

اين نوع مستراح از نوع ساده گودالى است که با ابزارهاى معمولى کنده مى‌شود. اين گودال سى سانتى‌متر پهنا و نود تا صد و پنجاه سانتى‌متر ژرفا دارد. در ازاى آن بسته به شمار کاربران سه تا سه و نيم متر براى هر صد نفر بايد باشد. بايد براى زن‌ها و مردها گودال‌هاى جداگانه کنده شود. بايد خاک برداشته شده در کنار گودال انباشته شود و به مردم دستور داده شود که هر بار پس از استفاده از مستراح روى مدفوع را با خاک بپوشانند. هر چند ممکن است اين دستور اجرا نشود و لازم شود رفتگران مراقب باشند و اين ‌کار را انجام دهند. گودال کم‌عمق يک ترتيب ابتدايى براى کوتاه‌مدت (تا يک هفته) است. هنگامى که گودال تا نزديکى سى سانتى‌متر مانده به سطح زمين پر شود بايد با خاک پر و خاک بالاتر از سطح زمين فشرده و در صورت لزوم گودال ديگرى کنده شود.

مستراح گودالى عميق (Deep Traench Latrine)

اين نوع مستراح براى اردوگاه‌ها و براى مدتى درازتر (از چند هفته تا چند ماه) درست مى‌شود. ژرفاى گودال ۸/۱ متر تا ۵/۲ متر و پهناى آن ۹۰ - ۷۵ سانتى‌متر است و بر حسب عادات محلى جايى هم براى نشستن يا چمباتمه زدن در نظر گرفته مى‌شود. براى حفاظت و ايجاد خلوت کاربران يک اتاقک هم بر روى آن ساخته مى‌شود. لوازم و دستورات ديگر آن مانند مستراح گودالى کم‌عمق است.

نوع خدماتى (Service type)

براى گردآورى و برداشتن مدفوع سطل‌هاى مستراح‌هاى دِلْوى دستگاهى خدماتى به‌نام دستگاه حمل مدفوع وجود دارد. در اين روش مدفوع به‌وسيلهٔ ارابه‌هائى به محل نهائى دفع برده شده و در آنجا به يکى از روش‌هاى زير دفع مى‌شود: کود ساختن يا دفن کردن در گودال‌هاى کم‌عمق. مستراح‌هاى سطلى منبع کثافت، و غير بهداشتى هستند و همهٔ نقاط ضعف و عيب‌هائى را که موجب دوام چرخه‌ٔ بيمارى‌هاى منتقله از مدفوع مى‌شود با خود دارد. مدفوع در معرض مگس‌ها قرار دارد و هر لحظه ممکن است سبب آلودگى آب و خاک بشود. سطل‌ها ممکن است دچار خوردگى شده و بايد مرتب تعويض شوند. وضع تخليهٔ سطل‌ها هم همواره رضايت‌بخش نيست و به دشوارى مى‌توان کارمندان لازم براى گردآورى سطل مدفوع را استخدام کرد و اگر رفتگران اعتصاب کنند دستگاه خدماتى به‌طور کامل از کار مى‌افتد و پى‌آمدهاى شومى براى بهداشت همگانى خواهد داشت. از اين گذشته اشتغال انسان در کار گرد‌آورى مدفوع با شأن انسانى سازگار نيست و نمى‌توان آن را بخشيد. از اين‌رو کميته بهداشت محيط زيست توجيه کرده است که در جاهائى که گنداب‌رو ندارند بايد به‌جاى مستراح سطلى مستراح‌هاى بهداشتى به‌کار گرفته شود که نيازى به خدمات تعويض نداشته و بتوان مدفوع را در محل مستراح به‌طريق بهداشتى دفع کرد.