|
|
|
| بناى بقعه به قيداربن اسماعيل‌بن ابراهيم (ع) که از پيامبران بنى‌اسرائيل است، تعلق دارد. اين بنا ابتدا بر روى سه رديف سنگ سبزِ تراشيده، و با آجر ساخته شده است و ترکيب کلى آن، از دو «چهار تاقي» چسبيده به‌هم تشکيل يافته است. چهارتاقى نخستين به عنوان هشتى با پوشش گنبدى ساخته شده و سقف آن بر چهار جرز استوار گشته است. در حدفاصل دو جرز، از سمت غرب، درِ ورودى بقعه قرار گرفته است. اين قسمت به سبک چهارتاقى ساخته شده است؛ با اين تفاوت که ديوار به جرزِ باربر تبديل شده است. تا ارتفاع يک مترى، دورتادور بنا، با کاشى‌هاى شش گوش به رنگ‌هاى فيروزه‌اي. بنفش، سياه و سفيد پوشيده شده است. بر فراز بنا، گنبد دو پوششه‌اى نشسته است : پوشش نخستين، سقف بقعه را تشکيل مى‌دهد و از درون با گچ‌برى‌هاى بسيار زيبايى پوشيده شده است. اين گچ‌برى‌ها با نقش‌هاى گل‌وبوته، لچک‌وترنج، تصوير خيالى فرشتگان، درخت تزئينى که همان درخت معروف زندگى است، و پرندگان بسيار زيبا طراحى شده‌اند و همهٔ آن‌ها با دو رنگ آبى و طلايى جلوه‌گر شده‌اند. در گوشواره‌هاى جرز شرقى، تزئينات اوليه بر اثر رطوبت حاصله از فيل‌پوش‌هاى سقف فرو ريخته‌اند که در دوران قاجاريه مرمت يافته‌اند.
|
|
| تزئينات بنا با توجه به سبک گچ‌برى‌ها و مفهوم تصويرها به دورهٔ صفويه مربوط است. ساختمان بقعه در سه تاريخ به پايان رسيده است : ساختمان بقعه در سال ۷۱۹ هجرى قمرى بنا نهاده شد؛ گنبد بنا در سال ۷۵۱ هجرى قمرى بر فراز آن ساخته شد، و گچبرى بنا در قرن ۱۱ هجرى قمرى اجرا شد. گنبد اين بنا، در عين سادگى، بسيار جالب و به سبکى خاص و از نوع گنبدهاى زنگوله‌اى است.
|
|
| ضريح قيدار نبى به طرز زيبايى از چوب گردو ساخته شده است و تزئيناتى از قبيل طرح‌هاى هندسى و گل و بوته را بر روى آن حکاکى کرده‌اند. در دوران صفويه به لحاظ حفاظت آن، ضريح ديگرى بر آن صب گرديده که با ترکيبى از گره‌سازى و شمسه اجرا شده است.
|
|
| بقعهٔ مضربن عجيل، روستاى ديزج خسرو شاه، تبريز
|
|
| در روستاى ديزج خسروشاه در بالاى تپه‌اى مرتفع بقعه‌اى وجود دارد که از اغلب روستاهاى آن ناحيه به خوبى ديده مى‌شود. اين بقعه شکل استوانه‌اى دارد و گنبدى مخروطى در بالاى آن قرار گرفته است. زير گنبد قبرى است به طول ۲/۵ متر و عرض و بلندى تقريباً يک متر. هيچگونه سنگ‌نبشته‌اى ندارد. سنگ کوچک سياهى کنار قبر ديده مى‌شود که به سنگ شفا يا شفا داشى معروف است و مورد احترام اهالى است.
|
|
| کنار قبر، پاى ديوار جنوبى بقعه، منبر چوبى ساده‌اى نهاده‌اند که سه پله دارد. مردم روستا صاحب قبر را مجير بن عقيل مى‌نامند که گويا از خانوادهٔ پيامبر بوده است.
|
|
| بناى بقعه از سنگ ساخته شده و دو اطاق نسبتاً بزرگ سنگى نيز در کنار آن وجود دارد. يکى از اين اطاق‌ها مسجدى است با چهار ستون آهنى و سقف ضربى و ديگرى، مقبره‌اى است که طبق اظهار اهالى متعلق است به زن سلطان به نام خانم اولياء. اغلب زايران اين مقبره زن هستند.
|
|
| بقعهٔ هارون ولايت، اصفهان
|
|
| بقعهٔ هارون ولايت در دورهٔ شاه اسماعيل اول صفوى و در سال ۹۱۸ هجرى قمرى، به دستور يکى از امراى مشهور او به نام «دورميش‌خان» و با نظارت وزير او «ميرزاشاه‌حسين اصفهاني» بنا شده است. نام «دورميش‌خان» سردار مشهور شاه‌اسماعيل و «حسين» که اشاره‌اى به نام ميرزا شاه حسين وزير است، در يک بيت شعر فارسى ذکر شده است.
|
|
| «هارون ولايت» داراى گنبد، ضريح و دو صحن بزرگ و کوچک و دو سردرِ کاشى‌کارى شده است. کاشى‌هاى معرق سردرِ صحن کوچک در رديف ممتازترين کاشى‌هاى معرق بناهاى تاريخى اصفهان است. «هارون ولايت»، از دورهٔ صفويه به بعد، همواره از زيارتگاه‌هاى مورد علاقهٔ مردم اصفهان مخصوصاً مردم روستاها بوده است. صاحب مدفن را از اولاد و احفاد حضرت امام على‌النقى (ع) ذکر کرده‌اند.
|
|
| بقعهٔ آقا سيدمعين و آقا سيدمبين، تميجان، رودسر
|
|
| اين بقعه که به «دو برادران» هم معروف است، در تميجان، از روستاهاى قديمى و در پنج کيلومترى جنوب غربى رودسر قرار دارد. به استناد شجره‌نامهٔ موجود، اين دو برادر از پسران امام موسى کاظم (ع)اند. بناى بقعه، ساختمانى قديمى است و در سه طرف خود ايوان‌هاى وسيع دارد. صندوق روى مزار، چوبى و قديمى است که بدنهٔ آن، مشبک‌کارى و رنگ‌آميزى شده است. ديوارهاى داخلى بقعه، نقاشى‌هاى مذهبى دارد. يکى از قديمى‌ترين سنگ قبرهاى گورستان بقعه، تاريخ ۱۱۲۰ هـ.ق را دارد. بقعه‌اى ديگر نيز در پايين محلهٔ تميجان وجود دارد که به نام سيد کلثوم معروف است و بناى آن کوچک، اما قديمى است. اين بقعه به نام «خانم استونه» نيز معروف است که زيارتگاه و محل اجتماع زنان است.
|
|
| بقعهٔ امام‌زاده محمد، ابهر
|
|
| اين بقعه در مرکز شهر ابهر و بالاتر از مسجد نور قرار دارد. اين بنا قبلاً گنبدى مخروطى داشت. در سال ۱۳۶۷، توسط ادارهٔ اوقاف شهرستان ابهر در ساختمان بنا تغييراتى داده شد : بنا کاشى‌کارى گرديد و شکل گنبد آن نيز تغيير کلى نمود. شجرهٔ طيبهٔ اين امام‌زاده عبارت است از : امام‌زاده محمدبن احمدبن عبداللّه‌بن على‌بن السديدبن حسن‌الامير شهيد زيدبن حسن مجتبى‌بن على‌بن ابيطالب (ع).
|
|
| بقعهٔ امام‌زاده محمد حنيفه، بيورزين، لوشان، رودبار
|
|
| اين بقعه در «بيورزين» و در ۱۲ کيلومترى شمال شرقى لوشان قرار دارد. براساس شجره‌نامهٔ موجود در بقعه و به اعتقاد اهالى، امام‌زاده محمد حنيفه از فرزندان حضرت على (ع)، به همراه پدرش سيدهاشم و سيدابوالقاسم حمزه، يکى از پسران امام موسى کاظم (ع) در اين محل دفن شده‌اند. بناى بقعه که نقشهٔ هشت ضلعى دارد، از سنگ و گچ ساخته شده است و شامل کفش‌کن، يک ايوان وسيع محصور و يک اتاق يا حرم مى‌باشد. وسط صحن حرم، يک ضريح بزرگ چوبى وجود دارد که در ميان آن، سه صندوق چوبى مزارهاى امام‌زادگان را پوشانده‌اند. اهالى براى بقعه معجزه‌هاى فراوان قائل‌اند و از سراسر گيلان براى زيارت و شفاى بسيارى از دردها به سوى آن روى مى‌آورند.
|
|
| بقعهٔ امام‌زاده هاشم، رشت
|
|
| اين بقعه، در محلى به همين نام، بر سر راه رشت - تهران و در ۳۰ کيلومترى جنوب رشت واقع شده است. در شجره‌نامهٔ موجود در بقعه، امام‌زاده هاشم چنين معرفى شده است: هاشم‌بن محمدبن عبدالله بن حمزه بن محمدبن الحنيفه بن على بن ابيطالب (ع). بناى آن هر چند سال يک بار به خاطر درآمد خوب از محل نذرهاى زائران تعمير و نوسازى شده است. تأسيسات بقعه شامل بازارچه، مهمان‌سرا، مسجد، پارکينگ، پارک، کتابخانه، مجموعهٔ ادارى، غسالخانه، کشتارگاه و درمانگاه است.
|
|
| بقعهٔ امام‌زاده يحيى (تهران)، تهران
|
|
| اين بقعه در جنوب شرقى محلهٔ عودلاجان، کوچه امام‌زاده يحيى واقع است. کوى امام‌زاده يحيى گوشه‌اى از ناحيه عودلاجان است که به سبب وجود بقعهٔ امام‌زاده يحيى به اين نام خوانده مى‌شود. اين محل تا خيابان رى فاصله چندانى ندارد. اين بنا در پاييز سال ۱۳۲۰ شمسى از روى نقشه قديمى‌اش و با همان ابعاد بازسازى شد. بناى قديمى، شامل برج خشتى هشت ضلعى از عصر مغول بود که يک گنبد آجرى ۱۲ ضلعى بالاى آن قرار داشت و در سال ۱۳۱۸ آن را ويران کردند. در اين بقعه، يک صندوق مرقد عتيقه و نفيس نصب شده است که تاريخ ۸۹۵ را دارد. اين صندوق به طول ۲/۵ متر و عرض ۱/۰۶ متر و ارتفاع ۱/۱۸ متر است که روى بدنهٔ اطراف آن کتيبه‌هاى متعدد وجود دارد.
|
|
| بقعهٔ پير، تاكستان (قاجاريان)
|
|
| اين آرامگاه در انتهاى قبرستان تاکستان قرار دارد و نقشهٔ آن، چهارگوشه‌اى است که طول ضلع خارجى آن ۶/۵ متر و طول ضلع داخلى آن در حدود ۴/۴۰ متر است. اين بنا که به شدت آسيب ديده بود، به تازگى، توسط ميراث فرهنگى، تعمير و بازسازى شده است.
|
|
| بقعهٔ چهار امام‌زاده شهره - ملا‌آقا، قم
|
|
| اين بقعه در جانب شمالى و خارج شهر قم و در کناره امام‌زاده ابواحمد و شاهزاده سيد‌على واقع شده است و به ظاهر مدفن چهار امام‌زاده به نام‌هاى ابو عبدالله حسين و سه پسرش به نام‌هاى ابومحمد حسن، ابوعلى محمد و ابوطالب محسن است. نقشهٔ بنا از خارج، هشت ضلعى ساده و آجرى و از داخل به صورت چهار ضلعى متساوى با جدار سفيدکارى است که در هر ضلعى شاه‌نشينى ساخته و از هر کدام درى و پنجره‌اى به خارج گشوده‌اند که به جز درگاه شرقى، بقيه مسدود است. در بالاى قسمت چهارضلعى، با احداث نيم طاقى‌ها، محوطهٔ مربع را به چند ضلعى دايره مانند تبديل کرده و گنبد مخروطى و ۱۶ ترکى بنا را بر روى آن احداث کرده‌اند. اين گنبد با کاشى‌هاى دوالى فيروزه‌اى پوشش يافته و از ارتفاع زيادى برخوردار است.
|
|
| در جانب شرقى آرامگاه، ايوانى با جدار سفيدکارى و پوشش رسمى‌ساز ديده مى‌شود که قسمت فوقانى آن کاشى‌کارى شده است. در داخل بنا، آثار گچبرى به صورت کمربند مضرس ديده مى‌شود که بغله‌ها و اسپر شاه‌نشين‌ها را هم زينت بخشيده است. به نظر مى‌رسد که بناى بقعه در دورهٔ صفويه احداث شده باشد.
|
|
| بقعهٔ چهار پادشاهان، لاهيجان
|
|
| اين بقعه در محلهٔ ميدان لاهيجان قرار دارد و ابتدا آرامگاه سيد خرم‌کيا (مقتول در سال ۶۴۷ هـ.ق) بوده است، اما بعدها ديگر سادات زيدى کيايى را نيز که در سال ۷۹۱ هـ.ق در جنگ رشت کشته شده‌اند، در کنار گور وى به خاک سپرده‌اند و به همين دليل، به نام چهار پادشاهان شهرت يافته است. روى آرامگاه، صندقچه‌هاى چوبى کنده‌کارى شدهٔ قديمى با کتيبه‌هاى خوش خط قرار دارد که تاريخ ساخت آن‌ها را نيز مشخص کرده‌اند. قديمى‌ترين صندقچه، در سال ۷۹۱ هجرى قمرى و جديدترين آن‌ها در سال ۱۰۱۵ هجرى قمرى ساخته شده است. در کتيبهٔ اين صندوقچه، شجرهٔ سيد خرم‌کيا و نام اهدا‌کنندهٔ آن، يعنى قاضى محمدخان آمده است. کتيبه به خط محمدبن داودکيا نوشته شده و سازندهٔ آن عبدالفتاح لاهيجى است. درِ جنوبى بقعه، چوبى منبت‌کارى شده و داراى کتيبه است. نماى ديوار شمالى با صحنه‌‌هاى مذهبى نقاشى شده است؛ ولى در تعميرهاى بعدى، بخش‌هايى از نقاشى‌ها فرو ريخته و از ميان رفته است.
|
|
|
|
| دوازده امام، تنها گنبدى است که از سال ۴۲۹ هجرى باقى مانده است و نزديک حسينيهٔ محلهٔ فهادان قرار دارد. اين بقعه قديمى‌ترين بناى موجود در يزد است که به دليل سبک بنا و نقش و نگار و کتيبهٔ کوفيِ رنگى‌اش از ارزشى ويژه برخوردار است و مورد توجه متخصصان تاريخ معمارى اسلامى است.
|
|
| کتيبهٔ رنگى موجود بر ديوار گچى جانب شرقى بقعه، معين مى‌کند که گنبد به دستور دو برادر به نام ابويعقوب و ابومسعود برپا شده است. بر اساس کتيبهٔ موجود در آن، اين بنا توسط دو تن به نام‌هاى ابومسعود بهشتى و ابويعقوب اسحق که به روايتى از سرهنگان دستگاه حکومت علاءالدوله بوده‌اند ساخته شده است.
|
|
| بقعهٔ دوازده تن، دهكده ملاط رانكوه، لنگرود
|
|
| اين بنا در دهکدهٔ ملاط رانکوه در شهرستان لنگرود واقع شده است. در داخل بقعه، دوازده گور از فرزندان امام زين‌العابدين (ع) و امام محمدباقر (ع) در دو رديف قرار دارد.
|
|
| دربارهٔ بناى نخستين بقعه نوشته شده که چون همسر سيدمحمدکيا در سال ۸۲۰ هـ.ق درگذشت، در اين محل به خاک سپرده شد و به اهتمام و دستور سيدمحمدکيا، گنبدى بر روى گور او برپا گرديد.
|
