اصول جوجه‌کشی

براى ازدياد نسل طبيعت غريزه مخصوصى به‌نام کرچى (Broodiness) در مرغان به وديعه گذاشته است که آن را مى‌توان غريزه و يا حس مادرى معنى کرد.

به حکم اين غريزه آماده خوابيدن روى تخم‌مرغ و جوجه درآوردن مى‌شوند. در مرغان وحشى غريزه کرچى اغلب در بهار پديدار مى‌شود. ولى در مرغان اهلى اين حس علاوه‌بر بهار در فصول ديگر نيز کم و بيش ظاهر مى‌گردد. در حالت کرچى مرغ از تخم‌ مى‌رود، در گوشه‌اى منزوى مى‌شود و صداهاى مخصوصى بر مى‌آورد و بالاخره علاقه وافرى به خوابيدن در روى تخم‌مرغ نشان مى‌دهد. به‌وسيله اين علائم به آسانى مى‌توان مرغ کرچ را تشخيص داد.

مرغ کرچ با حرارت بدن خود تخم‌مرغ را گرم مى‌کند و حرارت مناسب را براى رشد جنين داخل تخم‌مرغ فراهم مى‌سازد همچنين با رطوبت بدن مانع از تبخير رطوبت داخلى تخم‌مرغ مى‌گردد.

ضمناً به حکم غريزه هرچند ساعت يک‌بار تخم‌مرغ را مى‌چرخاند و در ضمن تهويه لازم را براى آنها مهيا مى‌کند. بدين ترتيب محيط را براى رشد جنين آماده مى‌سازد.

سابقاً بيشتر جوجه‌کشى به‌وسيله مرغ و طيور طبيعى انجام مى‌شد ولى در سال‌هاى اخير با گسترش وسيع و سريع پرورش طيور جوجه‌کشى طبيعى متروک شده است و به‌جاى آن از جوجه‌کشى مصنوعى استفاده مى‌شود.

جوجه‌کشى مصنوعى داراى مزايا و امتيازات فراوان و غيرقابل ترديدى بر جوجه‌کشى طبيعى است زيرا:

اولاً - احتياج به مرغ کرچ نيست در هر لحظه و در هر فصل مى‌توان عمل جوجه‌کشى را انجام داد.

ثانياً - از تعداد بيشمارى تخم‌مرغ مى‌توان براى جوجه‌کشى در آن واحد استفاده کرد و مانند جوجه‌کشى طبيعى محدوديتى از اين نظر وجود ندارد.

ثالثاً - بيمارى و خطرآلودگى را به‌خوبى مى‌توان کنترل کرد. اين مزايا و محسنات ديگر سبب شده است که امروزه در تمام کشورهاى دنيا از جوجه‌کشى مصنوعى استفاده شود و جوجه‌کشى طبيعى متروک گردد.

از نظر تاريخچه بشر از قرن‌هاى پيش به فکر استفاده از جوجه‌کشى مصنوعى بوده است. در چين قديم تخم‌مرغ‌ها را در حرارت زغال قرار مى‌دادند. يک قرن قبل از ميلاد مسيح در چين براى اين منظور از کود اسب استفاده مى‌کردند که حرارت حاصله از تخميرات سبب توليد گرما و رشد جنين مى‌شده است.

چينى‌ها در اين مورد از طبيعت و خود مرغان الهام گرفتند. بدين ترتيب که در طبيعت بعضى از پرندگان تخم خود را در شن‌هاى گرم و برخى ديگر تخم خود را در مواد آلى مى‌گذارند بر اثر تخمير حرارت، توليد شده و محيط براى رشد جنين مساعد مى‌گردد.

از جمله در استراليا پرنده‌اى به‌نام Leipoa pcellata وجود دارد که لانه خود را از مواد آلى در شن و ماسه بنا مى‌کند.

تخم خود را نيز در همين مکان مى‌گذارد. بعداً بر اثر تخمير توليد حرارت لازم براى رشد جنين مى‌شود بدين ترتيب پس از طى مدت لازم جوجه‌ها از تخم خارج مى‌‌شوند.

بعد از چينى‌ها مصرى‌ها از طريق جوجه‌کشى مصنوعى استفاده نمودند. بدين ترتيب که تخم‌مرغ‌ها را در اتاق‌هاى پايه‌دار مى‌خواباندند. و حرارتى که به‌وسيله آتش در زير آن تهيه مى‌شد اتاق را گرم مى‌کرد.

چنين اتاق‌هائى اغلب از آجر پخته ساخته مى‌شد و مقدار زيادى تخم‌مرغ در آن جاى مى‌گرفت معمولاً براى تحويل هر دو جوجه سه‌ تخم‌مرغ خوابانده مى‌شد و جوجه‌هاى درآمده به صاحب تخم‌مرغ تحويل مى‌گرديد.هنوز در بعضى از نقاط مصر از اين طريقه براى جوجه‌کشى استفاده مى‌شود.

اولين کسى که پايه جوجه‌کشى را بر مبناى امروزه ريخت رآمور Reaumur در سال ۱۷۵۰ بود او از تخمير پهن اسب، براى ايجاد حرارت به‌منظور جوجه‌کشى استفاده نمود و نتيجه رضايت‌بخشى از اين امر گرفت.

بعداً مردى انگليسى به نام John champion در سال ۱۷۷۰ به‌وسيله فرستادن هواى گرم در اتاقى که تخم‌مرغ‌ها را خوابانده بود به جوجه‌کشى مصنوعى مبادرت ورزيد. در سال ۱۷۷۷ يک فيزيکدان فرانسوى به‌نام Bonneman از حرارت آب گرم که به‌وسيله ديگ توليد مى‌شد براى جوجه‌کشى استفاده کرد و همين امر مبناى ساختن ماشين‌هاى جوجه‌کشى جديد گرديد.

در آمريکا اولين ماشين جوجه‌کشى در سال ۱۸۴۴ توسط Charles cyphers ساخته شد که به‌وسيله هوا کار مى‌کرد در سال ۱۹۱۸ دکتر اسميت Dr.S.B.Smith ماشين جوجه‌کشى را طبق اصول جديد ساخت. در سال ۱۹۲۳ اولين ماشين جوجه‌کشى برقى به‌وسيله کمپانى پترسايم آمريکا ساخته و به بازار فرستاده شد که مورد استقبال فراوان پرورش دهندگان طيور قرار گرفت.

سپس کمپانى‌هاى ديگر در سرتاسر دنيا به ساختن انواع مختلف ماشين جوجه‌کشى مبادرت ورزيدند که از همه مهمتر کمپانى‌هاى روبنس Robins و جمس‌وى و پترسايم بلژيک و غيره مى‌باشد.

در سال‌هاى اخير به موازات پيشرفت علوم و تکنيک در شيوه ساختمان ماشين‌هاى جوجه‌کشى نيز تغييرات و تحولات زيادى به‌وجود آمد به‌طورى که انواع مختلف ماشين جوجه‌کشى با سيستم‌هاى گوناگون و ظرفيت‌هاى مختلف به بازار آمده است. در آمريکا و اروپا کابين‌ها و سالن‌هاى بزرگى را به‌صورت ماشين جوجه‌کشى درآورده‌اند که از يک طرف صدها هزار تخم‌مرغ وارد و از طرف ديگر صدها هزار جوجه توليد شده خارج مى‌گردد.

از نظر مقايسه پيشرفت جوجه‌کشى مصنوعى بايد يادآور شد که در سال ۱۹۱۸ در آمريکا فقط ۲۵۰ عدد جوجه از طريقه جوجه‌کشى مصنوعى به‌دست آمد در حالى‌که در سال ۱۹۴۳ تعداد ۱۰۱۱۲ ماشين جوجه‌کشى در آمريکا فعاليت داشته است در سال‌هاى اخير اين رقم چند برابر شده است.

در ايران نيز به موازات پيشرفت صنعت مرغدارى در امر جوجه‌کشى مصنوعى نيز پيشرفت بسيار قابل ملاحظه‌اى به‌وجود آمده است و تعداد زيادى تشکيلات بزرگ جوجه‌کشى دولتى و خصوصى به‌وجود آمده است.

طبق آمار موجود تعداد جوجه‌اى که توسط مؤسسات دولتى و خصوصى در تهران در سال ۱۳۴۴ توليد شده بالغ بر ۱۱۱،۶۱۰،۰۰ جوجه يک‌روزه بوده است. آمار غيررسمى که در دست است توليد جوجه يک‌روزه را در سال ۱۳۷۸ بالغ بر ۵۰۰ ميليون نشان مى‌دهد.