روش‌های تشخیص آزمایشگاهی توکسوپلاسموز به‌منظور مطالعه‌های اپیدمیولوژی

براى تشخيص توکسوپلاسموز از روش‌هاى پارازيتولوژى براى مشاهده انگل و روش‌هاى سرولوژى جهت جست‌وجو و اندازه‌گيرى پادتن‌هاى اختصاصى آن استفاده مى‌شود.

۱ . استفاده از روش‌هاى انگل‌شناختى:

توکسوپلاسما را مى‌توان در نسوج يا مايع‌هاى بدن با روش‌هاى رنگ‌آميزى متداول در انگل‌شناسى يا با تکنيک‌هاى ايمونوفلئورسانس جست‌وجو کرد. تاکى‌زوئيت‌هاى خارج سلولى در برش‌هاى ثابت‌شدهٔ بافت‌ها منقبض گشته و شکل مشخص خود را ازدست مى‌دهند. بنابراين، تشخيص آنها در اين حالت به ‌تقريب غيرعملى است، مگر در مواردى که به‌طور دسته‌جمعى در داخل سلول ميزبان ديده شوند. کيست‌هاى نسجى انگل در مقاطع بافت‌شناسى به ‌خوبى قابل‌رؤيت هستند. شانس يافتن انگل در گسترش‌هاى رنگ‌شدهٔ خون بسيار کم است، ولى مى‌توان آن را در ته‌نشين حاصل از سانتريفوژ مايع نخاع پيدا کرد.

توکسوپلاسما در محيط‌ هاى کشت مصنوعى تکثير پيدا نمى‌کند، ولى روى حيوان‌هاى آزمايشگاهى و جنين جوجه به‌ خوبى تکثير مى‌يابد. جداکردن توکسوپلاسما از نمونه‌هاى مورد آزمايش ازطريق تلقيح به حيوان حساس آزمايشگاهى يکى از روش‌هاى معتبر و متداول است. جداسازى توکسوپلاسما ازطريق تلقيح نمونه به جنين جوجه و کشت سلول نيز امکان‌پذير است، ولى موفقيت آن کمتر از تلقيح نمونه به حيوان حساس آزمايشگاهى است.

- نمونه‌هاى مورد آزمايش:

نمونه‌هائى که جهت تلقيح به حيوان بکار مى‌روند به‌طور معمول عبارتند از مايع نخاع، مايع وانتريکول، پونکسيون مغز استخوان، خون و بيوپسى بافت‌هايى نظير غدد لنفاوي، کبد، طحال، ماهيچه‌ها، لوزه و مواد حاصل از اتوپسى.

- حيوان انتخابى:

مناسب‌ترين حيوان آزمايشگاهى براى جداکردن انگل، موش سفيد کوچک آزمايشگاهى است، زيرا اين حيوان نسبت به توکسوپلاسما خيلى حساس است و در ثانى آلودگى طبيعى در اين حيوان بندرت ديده مى‌شود.

۲ . استفاده از روش‌هاى سرولوژى:

آزمايش‌هاى سرولوژى در تشخيص توکسوپلاسموز عملى و متداول هستند، ولى اين روش‌ها اطلاعات غيرمستقيم بدست مى‌دهند که بايد به‌دقت تفسير شوند. چون پادتن توکسوپلاسما در خون بسيارى از جمعيت‌هاى انسانى وجود دارد، يک آزمايش سرولوژى مثبت به‌ تنهائى نشان‌دهنده عفونت موجود نيست، بلکه آلودگى‌هاى مربوط به گذشته را نيز نشان مى‌دهد. به اين جهت وجود پادتن توکسوپلاسما در خون نمى‌تواند دليل وجود بيمارى توکسوپلاسموز باشد. از طرف ديگر، بالابودن ميزان عيار پادتن توکسوپلاسما در خون اگرچه راهنماى مناسبى براى ارزيابى‌هاى تشخيص است، ولى جهت اثبات بيمارى حاد توکسوپلاسموز کافى نيست. اگر يک آزمايش سرولوژى معتبر دوباره در فاصلهٔ چند روز روى نمونه‌هاى سرم خون يک بيمار بعمل آيد و درنوبت دوم ميزان عيار پادتن به‌مقدار قابل توجهى بالا رفته باشد، عفونت حاد توکسوپلاسموز را مشخص مى‌نمايد، ولى عيارهاى ثابت و پائين‌رونده عفونت‌هاى گذشته را نشان مى‌دهند.

روش‌هاى سرولوژى متعددى براى جست‌وجو و تعيين مقدار پادتن‌هاى اختصاصى توکسوپلاسما وجود دارند که در بين آنها آزمون رنگى سابين فلدمن (Sabin-Feldman dye test) و آزمون فلوئورسنت پادتن غيرمستقيم (Indirect fluorescent antibody) کاربرد وسيعى دارند. از آزمايش‌هاى ديگرى مانند ثبوت مکمل (Complement Fixation-CF)، آزمايش هماگلوتيناسيون غيرمستقيم (Indirect hemagglutination)، الايز (Enzyme Linked Immunosorbetn Assay-ELISA) و آگلوتيناسيون مستقيم و غيره نيز براى تشخيص توکسوپلاسموز استفاده مى‌شود.