منطقه‌های پارک ملی گالاپاگوس، از دیدگاه مدیریت جهانگردی
ظرفيت کنونى
ـ براى توسعهٔ جهانگردى چه مکان‌هائى مناسب‌تر هستند؟
ـ هر مکان پذيراى چه تعداد مسافر يا جهانگرد مى‌تواند باشد؟
ـ در زمينهٔ جهانگردى چه فعاليت‌هائى مناسب‌تر است (چه امکاناتى را مى‌توان براى جهانگردان به‌وجود آورد)؟
ـ براى توسعهٔ جهانگردي، در زمينهٔ امور زيربنائى چه فعاليت‌هائى بايد کرد؟
ـ براى توسعه جهانگردى چه منابعى کمياب‌تر است و چه تدبيرهائى بايد انديشيد؟
ـ براى کنترل فعاليت‌هاى جهانگردان و کنترل کسانى‌که در اين زمينه فعاليت مى‌کنند، چه کارهائى مى‌توان انجام داد (از چه راه‌هائى بايد اقدام کرد)؟
پرسش نخست به موضوعى مربوط مىشود که آن را ظرفيت کنونى (Carrying capacity) مى‌نامند. مى‌توان ظرفيت کنونى را بدين‌گونه تعريف کرد: بيشترين استفاده‌اى را که مى‌توان از يک مکان کرد، بدون اينکه بر منابع موجود اثراتى منفى برجاى گذاشت و بدون اينکه موجب نارضايتى جهانگردان شود بر جامعه، سيستم اقتصادى و فرهنگ آن مکان اثراتى معکوس گذارد (مکين‌تاير، ۱۹۹۳،ص ۲۳). در مورد ظرفيت کنونى بايد به سه نکتهٔ ديگر توجه کرد. آنها عبارت‌‌اند از:
ـ چه تعداد مسافر مى‌توانند از يک مکان بازديد کنند بدون اينکه آب‌وهوا محيط آلوده شود و بدون اينکه حيات‌وحش زيان ببيند؟
ـ ساکنان و افراد محلى تحمل پذيرائى از چه تعداد جهانگرد را دارند؟
ـ چه تعداد مى‌توانند در يک مکان اقامت گزينند، بدون اينکه شلوغى و هياهو را احساس کنند؟
محدودهٔ تغييرات قابل‌قبول
معمولاً تا پيش از زمانى‌که اثرات منفى جهانگردى مشاهده شود، نمى‌توان ظرفيت قابل‌قبول را، از نظر تعداد مسافر، تعيين کرد. همان‌گونه که پيش از اين يادآور شديم، تعداد جهانگرد با مسافر تنها عاملى نيست که اثرات منفى برجاى مى‌گذارد، بلکه آن به سبب رابطهٔ متقابلى است که بين جهانگردان و ديدارکنندگان برقرار مىشود. کارهائى که انجام مى‌دهند، زمانى‌که از جائى ديدن مى‌کنند و سيستم مديريتى که در آنجا اعمال مىشود نيز موجب بروز اثرات منفى مى‌گردد.
براى تعيين ظرفيت کنونى با ظرفيت جارى از الگوى مبتنى بر محدودهٔ تغييرات قابل‌قبول (Limits to Acceptable Change or LAC model) هم استفاده مىشود. در اجراء اين الگو، برنامه‌ريزى از مقادير عددى متعلق به جهانگردى فاصله مى‌گيرد و درصدد شرح مجموعه‌اى از شرايط محيطى که مطلوب به‌نظر مى‌رسند، برمى‌آيد. در اين فرآيند، براى طرح‌ريزى مجموعه‌اى از شرايط محيطى که مناسب يک مکان است از ديدگاه‌هاى مردم محلى و روش علمى استفاده مىشود. مديران و برنامه‌ريزان هر نوع فعاليت جهانگردان را که بر شرايط محيط موردنظر اثر مى‌گذارد، موردتوجه قرار مى‌دهند. براى مثال، شايد درصدد برآيند تا از اثرات منفى حضور انبوهى از جهانگردان و ورود آنها به يک جنگل استوائى جلوگيرى کنند و اين‌کار تنها از طريق راه‌سازى و حصاربندى آن ميسّر مى‌گردد. با توجه به الگوى مبتنى بر محدودهٔ تغييرات قابل‌قبول، اگر مدير و برنامه‌ريز جهانگردى يک منطقه، چنين چيزى را مناسب دانست، از ديدگاه جهانگردى قابل‌قبول است. ولى اگر مدير، برنامه‌ريز و ساکنان يک منطقه بخواهند آن منطقه را براى حيات‌وحش حفظ کنند و صلاح بدانند که پاى انسان نبايد به آنجا برسد، چيزى غيرقابل‌قبول ارائه خواهند کرد و به‌اصطلاح تغيير غيرقابل‌قبول خواهد بود.
منطقه‌بندى
در تعريف و تفکيک نوع و کيفيت جهانگردى که در نتيجهٔ الگوى مبتنى بر تغييرات حدود قابل‌قبول به‌دست مى‌آيد به شيوه‌اى از عمل يا اجراء برمى‌خوريم که منطقه را مشخص يا محدود مى‌کنند. مقصود از منطقه‌بندى (Zoning) فرآيندى است که مدير و برنامه‌ريز نوع فعاليت را در حوزه‌اى خاص تعيين مى‌کند. در جدول منطقه‌هاى پارک ملى گالاپاگوس، از ديدگاه مديريت جهانگردي، نمونه‌اى از منطقه‌بندى براى کنترل جهانگردان در مورد ورود به پارک ملى گالاپاگوس ارائه شده است. در اين روش، به منطقه‌هاى مختلف برمى‌خوريم که برخى از آنها پذيراى تعداد محدودى از جهانگردان هستند (مانند منطقهٔ علمى که در جدول منطقه‌هاى پارک ملى گالاپاگوس، از ديدگاه مديريت جهانگردى ارائه شده است ). ورود به برخى از اين منطقه‌ها با تشکيلات براى همگان آزاد است، مانند منطقهٔ تفريحى که در همين جدول ارائه شده است. يکى از ويژگى‌هاى منطقه‌بندى اين است که جهانگردان را به مکان‌هاى خاص راهنمائى مى‌کنند تا اثرات منفى به پائين‌ترين ميزان ممکن برسد.
منطقه‌هاى پارک ملى گالاپاگوس، از ديدگاه مديريت جهانگردى
منطقهٔ علمى و دست‌نخورده
اين منطقه‌ها در نقاط دوردست قرار دارند، بدون سکنه هستند و از نظر زيست‌محيطى بکر مى‌باشند. جهانگردان تنها با گرفتن اجازهٔ ويژه (که از قبل بايد رد اين‌باره اقدام شود) و به همراه راهنماى ويژه مى‌توانند به اين منطقه وارد شوند.
منطقهٔ محصور
اين منطقه نسبتاً دورافتاده است و افراد
نمى‌توانند با وسايل موتورى وارد شوند. ورود تعداد افراد محدود است، آنها
بايد اجازه بگيرند و به راهنما همراه باشند.
منطقه طبيعى و وسيع
اين منطقه‌ها موردبازديد کسانى قرار مى‌گيرند که به آثار فرهنگى و طبيعى علاقه‌مند هستند. اگرچه گروه‌هاى محدودى حق ورود به اين مکان‌ها را دارند، ولى نبايد براى ورود به چنين مکان‌هائى اجازه گرفت و بدون راهنما مى‌توان به اين مکان‌ها وارد شد.
منطقهٔ طبيعى و محدود
اين منطقه‌ها موردعلاقهٔ کسانى قرار مى‌گيرد که به آثار طبيعى و فرهنگى علاقه‌مند هستند و معمولاً براى ورود افراد محدوديتى وجود ندارد.
منطقهٔ تفريحى و محدود
اين منطقه‌ها در کنار محل سکونت افراد يک منطقه ايجاد مىشود. براى ماشين‌آلات و وسايل جهانگردان و مسافران محل‌هائى در نظر گرفته مىشود. چنين منطقه‌اى پذيراى تعداد زيادى از جهانگردان است.
منطقه روستائى
اين منطقه‌ها در کنار پارک‌ها قرار دارند و سازمان‌هاى خصوصى تشکيلات آنها را ايجاد مى‌کنند. افراد بدون هيچ محدوديتى و آزادانه مى‌توانند از آنها ديدن کنند.
منبع: (Based on Wallace 1993)
جواز و اجازه
براى منطقه‌بندى کردن مکان‌هاى تفريحى از سياست‌ها و برنامه‌ريزى‌هاى مختلف استفاده مى‌کند. در اجراء اين برنامه‌ها به افراد جواز يا مجوز مى‌دهند، وروديه مى‌گيرند و براى حفظ کيفيت عوامل محيطى مى‌کوشند استانداردها با معيارهائى رعايت شود. در مورد دادن جواز، مسئول يا متصدى گروه جهانگردى بايد براى نوع بازديد يا ديدار از مکان يا گذراندن مدت زمان خاص در آن مکان درخواست بدهد. معمولاً فرم درخواست به‌گونه‌اى است که متقاضى متعهد مىشود هيچ نوع اثرات زيان‌بار به محيط وارد نياورد و در بسيارى از موارد تعداد جوازهاى داده شده محدود است. اين اجازه‌نامه مى‌تواند به‌صورت نوعى قرارداد باشد که مسئول يا متصدى گروه جهانگردى نسبت به رعايت برخى از مقررات، تعهداتى مى‌دهد. براى مثال، امکان دارد مسئول يا متصدى يک گروه جهانگردى مجبور شود براى ديدن بخش‌هائى از پارک ملى اجازه‌نامه بگيرد. معمولاً در اين اجازه‌نامه بيشترين تعداد افرادى که مى‌توانند در يک زمان به آن مکان ويژه بروند، نوع وسيلهٔ نقليه‌اى که بايد مورداستفاده قرار دهند، نوع فعاليتى که افراد مجاز به انجام آن هستند و مکان واقعى يا فيزيکى که مورد بازديد آنها قرار خواهد گرفت، مشخص مىشود. گاهى فرد متقاضى بايد از اين بابت پولى را پرداخت کند و مسئول آن مکان از محل معين درآمدها در راه حفظ و نگهدارى تشکيلات، اقدامات لازم را انجام مى‌دهد. گاهى از افراد وروديه مى‌گيرند و بابت استراحت يا چادر زدن و خوابيدن عوارضى از آنها دريافت مى‌کنند.
معيارهاى محيطى
مسئولان و دست‌اندرکاران صنعت جهانگردى براى حفظ محيط‌زيست قوانين و مقرراتى را تصويب مى‌کنند و به اجراء درمى‌آورند. برخى از اين فعاليت‌ها شامل به کارگيرى مجموعه‌اى از معيارهائى با کيفيت طبيعى (Environmental quality standards) مىشود که بدان وسيله جنبه‌هائى از جهانگردى را کنترل مى‌کنند. اين معيارها (يا استانداردها) مى‌توانند به‌صورت تعيين ارتفاع مجاز براى ساختمان‌ها، نوع مصالح ساختماني، نقشه، معمارى و تعيين مکان يا محل ساختمان باشد. براى مثال، در جمهورى موريتيوس، کسانى‌که بخواهند استراحتگاه يا مهمانخانه‌اى را در مناطق ساحلى بسازند بايد مقررات زير را رعايت کنند:
ـ تعداد اتاق‌ها نبايد به بيش از ۲۰۰ واحد برسد.
ـ ارتفاع ساختمان‌ها نبايد به بيش از ۱۲ متر برسد.
ـ اگر هتل بيش از ۷۵ اتاق داشته باشد، بايد داراى دستگاه‌هاى مناسب فاضلاب باشد.
ـ معمارى و شيوهٔ ساختمان‌سازى بايد با معمارى‌هاى محلى و منطقه‌اى سازگار باشد.
ـ تنها بر روى ۶۰ درصد از مساحت زمين مى‌توان ساختمان‌سازى کرد.
معمولاً در اقداماتى که براى ارزيابى اثرات جهانگردى بر محيط انجام مىشود، به تشکيلات و ساختمان‌هائى که بدين منظور ساخته مىشود، نيز توجه مى‌کنند. در همين زمينه پيش از ساختن ساختمان يا هتل بايد بررسى‌هائى صورت گيرد و بدين وسيله کوشش مىشود تا نوع ساختمان با محيط سازگار باشد و اثرات منفى ساختمان بر محيط به پائين‌ترين حد ممکن برسد.
