سینمای ایران در فاصله ۱۳۵۷-۱۳۴۸(۲)

در سال ۱۳۴۹ در عرصهٔ سينماى غيرمتعارف نيز فعاليت‌هايى شکل گرفت. در اين سال على حاتمي، جوان بيست و شش ساله فعاليت خود را آغاز کرد. اساس کار وى بر عرضهٔ فولکور، افسانه و سنت‌هايى بود که در فرهنگ کهن ايرانى ريشه دارد.

وى افسانهٔ معروف 'حسن کچل' و 'چل‌گيس' را در قالبى آهنگين به فيلم برگرداند و در نخستين تجربهٔ حرفه‌اى خود موفق بود.

ساختهٔ بعدى وى 'طوقي' نام داشت و پرفروش‌ترين فيلم سال لقب گرفت و موجب شهرت و اعتبار وى گرديد.

محصول بعدى اين سال در عرصهٔ سينماى متفاوت طلوع نخستين ساختهٔ سليمان و هراند ميناسيان است.

'آقاى هالو' ساختهٔ داريوش مهرجويى در اين سال توانست نظر مساعد تماشاگران و صاحب‌نظران را تا حدودى بخود جلب نمايد. اين فيلم در جشنوارهٔ سوم سپاس (۱۳۵۰)، برندهٔ بهترين فيلم، کارگردان، بازيگر نقش اول زن، بازيگر نقش دوم مرد و بهترين فيلم‌نامه شد.

فيلم 'رقاصه' و 'عروس بيانکا' از شاپور قريب در اين سال روى پرده رفتند. 'رضا موتوري' توسط کيميايى ساخته شد که مخالفان زيادى داشت.

'پنجره' (جلال مقدم) و 'شب اعدام' (داود ملاپور) فيلم‌هاى ديگرى از اين نوع هستند.

در آغاز سال ۱۳۵۰ سه فيلم 'ايوب' (فريدون ژورک)، 'هماى سعادت' (عباس شباويز) و 'يک خوشگل و هزار مشکل' (ديويد سويفت) همزمان به نمايش در آمدند. ساختهٔ بعدى فريدون ژورک در اين سال 'حيدر' نام داشت.

فيلم‌هاى بعدى اين سال عبارت‌ بودند از:

'فاتحين صحرا' (محمد زرين‌دست)، 'پل' و 'لوطي' و 'دنيا مال منه' (خسرو پرويزي)، 'دلقک‌ها' و 'نوبر اصفهان' (مهدى رئيس‌فيروز)، 'پهلوان بابا' (على زندي)، 'احساس داغ' (روبيک زادوريان)، 'معرکه' (روبيک زادوريان)، 'احمد چکمه‌اي' (نادر قانع)، 'آتشپارهٔ شهر' و 'زير بازارچه' و 'مردافکن' و 'بده در راه خدا' از رضا صفائي، 'شهور پاستوريزه' و 'زندگى وارونه' (نصرت‌‌الله وحدت)، 'رعد و برق' (فرشيد فرزان)، 'ماه پيشوني' (اسماعيل کوشان)، 'شيادان و يک چمدان سکس' (محمد متوسلاني)، 'شاطرعباس' (صادق‌پور)، 'صمد و قاليچه حضرت سليمان' (على عباسي)، 'مرد هزار لبخند' (آخرين ساختهٔ سيامک ياسمي)، 'سه تا جاهل' و 'رشيد' (پرويز نوري)، 'عشقى‌ها' و 'ملامحمدجان' از جمشيد شيباني، 'وحشى جنگل ' (روبرت اکهارت)، 'جان‌سخت' و 'نقره‌داغ' و 'براى که قلب‌ها مى‌طپد' (ايرج قادري)، 'قلاب' (عباس دستمال‌چي)، 'شراره' و 'رسواى عشق' (احمد نجيب‌زاده)، 'قصاص' (آخرين ساختهٔ نظام فاطمي)، 'شوفر خوشگله' و 'زن يک‌شبه' (محمود کوشان)، 'ايوالله' (منوچهر نوذري)، 'دل‌هاى بى‌آرام' (اسماعيل رياحي)، 'درخت‌ها ايستاده مى‌ميرند' و 'يک مرد يک شهر' (امير شروان)، 'خوشگل‌ترين زن عالم' (قدرت‌الله احساني)، 'مردان خشن' (صابر رهبر و محمدعلى فردين)، 'رضا چلچله' و 'پهلوان قرن اتم' و 'ماجراى يک دزد' (مهدى ميرصمدزاده)، 'من شوهر مى‌خوام' و 'شب عروسي' و 'در آمريکا اتفاق افتاد' (جواد قائم‌مقامي)، 'ميعاد خشم' (سعيد مطلبي)، 'غلام ژاندارم' (امان منطقي)، 'خوشگل محله' (ايرج گل‌افشان)، 'اين گروه زبل' و 'سه دلاور' (ساختهٔ مشترک تورکرانيان اوغلو و مهدى ميثاقيه)، عمو يادگار (پرويز کاردان)، 'عزيز قرقي' (جواد طاهري)، 'مبارزه با شيطان' (ژوزف واعظيان)، 'ديوار شيشه‌اي' (ساموئل خاچيکيان)، 'الکلي' (آخرين ساختهٔ محمدعلى جعفري)، 'آسمون بى‌ستاره' (حميد مجتهدي)

اما در بخش سينماى غيرمتعارف در اين سال اين فيلم‌ها نمايش يافتند:

'درشکه‌چي' (نصرت‌الله کريمي)، که سباهت زيادى به فيلم‌هاى نئورآليستى ايتاليا دارد، 'محلل' ساختهٔ دوم کريمى در سال ۱۳۵۰ است. 'فرياد' (برادران ميانسيان)، 'سه‌قاپ' (ذکريا هاشمي)، 'مردان سحر' (اسماعيل نورى علاء)، 'کاکو' (شاپور قريب)، 'بدنام' (قريب)، 'پهلوان مفرد' (امان منطقي)، 'کلبه‌اى در آن سوى رودخانه' (احمد شيرازي)، 'فرار از تله' (جلال مقدم)، 'راز درخت سنجد' (جلال مقدم)، 'فرار از تله' از بهترين و ارزشمندترين نمونه‌هاى سينماى تجارى و روشنفکرانه است، 'داش‌آکل' (مسعود کيميايي)، 'باباشمل' (على حاتمي)، 'خداحافظ رفيق' (امير نادري)، 'آدمک' (خسرو هرتياش)

در پايان سال ۱۳۵۰، پشتوانهٔ اقتصادى سينماى ايران بيشتر و بهتر و آسيب‌پذيريش نسبت به گذشته کمتر شده بود. اما طبق آمار و ارقام ۷۵ درصد فيلم‌هاى اين سال با ضرر روبرو بوده‌اند، که از دلايل اين امر مى‌توان بى‌توجهى مطبوعات، عدم دانش کافى در زمينه اقتصاد سينما، آمار دروغين از طرف تهيه‌کنندگان فيلم‌ها، روند افزايش بى‌رويهٔ دستمزدها و ... را برشمرد.

سال ۱۳۵۱ از نظر سقف توليد فيلم، سال ويژه‌اى است؛ اما تعداد ۹۱ فيلم در اين سال دليلى بر شکوفايى سينماى ايران در اين مقطع نيست.

در شرايط آسيب‌پذير اقتصادى سينما در سال ۵۱، موقعيت بيشتر براى فيلم‌سازان جبهه سوم و سينماى متفاوت فراهم است. على حاتمي، مسعود کيميايي، داريوش مهرجويى و جلال مقدم به فعاليت خود ادامه دادند و در کنار آنها استعدادهاى تازه‌اى چون بهرام بيضايي، ناصر تقوايي، هژير داريوش، کامران شيردل، آربى آوانسيان معرفى شدند و فيلم‌سازانى چون شاپور قريب، خسرو پرويزي، نصرت کريمي، فريدون گلدورضا ميرلوحى کارهاى متفاوتى ارائه دادند.