|
مست ار ادبى نمود هشيارش دان٭ |
|
|
|
٭ .............................. |
هشيار که بى‌ادب بوَد مستش گير (سيف‌الدين ياخرزى) |
|
مستراح چو پُر گشت گَنده‌تر گردد٭ |
|
|
|
٭ شريف‌زاده چو مفلس شود در او پيوند |
که شاخ گل چو تهى گشت بارور گردد |
|
|
|
لئيم‌زاده چو منعم شود از او بگريز |
که............................. (ابن يمين) |
|
مست کجا شرم کجا؟ |
|
مست را مسجد و کنشت يکى است (سنائى) |
|
مستک شده‌اى همى ندانى پس و پيش (اسرار‌التوحيد) |
|
مست گويد همه بيهوده سخن٭ |
|
|
نظير: به قول مردم مست اعتبار نتوان کرد |
|
|
|
٭ ............................ |
سخن مست تو بر مست مگير (ابن يمين) |
|
مستمع چون نيست خاموشى بِهْ است ٭ |
|
|
نظير: چون گوش هوش نباشد چه سود حُسن مقال (سعدى) |
|
|
|
٭ ......................... |
نکته از نااهل اگر پوشى بِهْ است (مولوى) |
|
مستمع صاحب سخن را بر سرِ کار آورد٭ |
| |
|
نظير: مستمع چون تشنه و جوينده شد |
واعظ از مُرده بوَد گوينده شد (مولوى) |
|
|
|
٭ .............................. |
غنچهٔ خاموش بلبل را به گفتار آورَد (صائب) |
|
مستورى بى‌بى از بى‌چادرى است |
|
|
رک: حمام نرفتن بى‌بى از بى‌چادرى است |
|
مستوفى سند مى‌خواهد، قاضى گواه |
|
|
براى اثبات هر امرى بايد مدرک و سند ارائه داد |
|
مستى در قدحِ باز پسين بوَد (از قابوس‌نامه) |
|
|
نظير: سيرى در لقمهٔ بازپسين بوَد |
|
مسجد است و يک قنديل! |
|
|
رک: امامزاده است و همين يک قنديل |
|
مسجد اگر خراب شود محراب به‌جاست |
|
مسجد جاى خر بستن نيست (از جامع‌التمثيل) |
|
|
نظير: |
|
|
سرزده داخل مشو ميکده حمام نيست |
|
|
ـ ريش قاضى احترام ديگر دارد |
|
|
ـ قيمت گرمابه جاى خر بستن (اخگر) |
|
مسجد گرم و گدا آسوده! |
|
|
نظير: نان اين جا، آب اينجا، کجا روم بِهْ از اينجا! |
|
|
نيزرک: کنگر خورده و لنگر انداخته |
|
مسجد نساخته، کور عصايش را زد |
|
|
رک: مسجد نساخته، گدا درش نشسته |
|
مسجد نساخته، گدا درش نشسته! |
|
|
نظير: |
|
|
مسجد نساخته، کور عصايش را زد |
|
|
ـ حوض نساخته قورباغه پيداش شد |
| |
مسجدى کز حرام بر سازى |
عاقبت خر در آن کند بازى (اوحدى) |
| |
مسکين خر اگرچه بى‌تميز است |
چون بار همى بَرَد عزيز است (سعدى) |
|
|
نظير: |
| |
|
گاوان و خران بار بردار |
بِهْ ز آدميان مردم‌آزار (سعدى) |
| |
|
ـ حاجى تو نيستى شتر است از براى آنک |
بيچاره بار مى‌بَرَد و خار مى‌خورد (سعدى) |
| |
مسکين خرک آرزوى دُم کرد |
نايافته دُم دو گوش گم کرد (ايرج‌ميرزا) |
|
رک: خر پى دُم مى‌گشت دو گوشش را هم از دست داد |
|
مسلمان نشنود کافر نبيند!٭ |
|
|
نظير: |
|
|
الهى نصيب کافر نشود! |
| |
|
ـ کافر به چنين درد گرفتار مباد (عزيز نسقى) |
|
|
|
٭ بگو تا آتشِ جانم نشيند |
............................... |
| |
|
|
(سؤال و جواب شمر و يزيد در شبيه ورود اهل بيت به شام) (به نقل از امثال و حکم دهخدا، ج ۴، ص ۱۷۱۱) |
|
مشتاقى بِهْ که ملولى |
|
|
نظير: دورى و دوستى |
|
مُشت بسته قفل بهشت است و انگشت گشاده کليد رحمت (از آنندراج) |
|
|
عبارتى است در مذمّت از خسّت و ستايش از گشاده‌دستى و سخاوت |
|
مشتريِ آخر شب خونش پاى خودش است |
|
مُشت زن ديگر و تيغ زن ديگر است (از مجموعهٔ امثال طبع هند) |
|
|
رک: از اين حسن تا آن حسن صد گز رسن |
|
مُشت نمونهٔ خروار است |
| |
|
نظير: يک کفِ گندم ز انبارى ببين |
فهم کن کآن جمله باشد همچنين (مولوى) |
|
مُشتى که بعد از جنگ به ياد آيد بر کلّهٔ خود بايد زد |
|
|
نظير: |
|
|
تير بعد از جنگ را بايد به سينهٔ خود زد |
| |
|
ـ مشتى که پس از جنگ فرا ياد تو آيد |
بايد زدن آن مشت ز تشوير به‌سر بر (ملک‌الشعرا بهار) |
|
|
نيزرک: نوشدارو بعد از مرگ سهراب؟ |
|
مَشتى‌هاى بى‌پول، تخمه سيرى سه پول! |
|
مشدى رفت و کربلائى شد، پس آمد و عجب بلائى شد! |
|
|
رک: مشهدى رفت و کربلائى شد... |
|
مشروطه طلب شدم که جامى بزنم |
|
|
در مورد کسى گفته مى‌شود که به‌خاطر نفع شخصى از آزادى‌خواهى طرفدارى مى‌کند |
|
مُشعبد را نبايد بازى آموخت٭ |
|
|
رک: به آزموده استادى مکن |
|
|
|
٭ جهان خرمن بسى داند چنين سوخت |
.................. (نظامى) |
|
مُشک آن است که خود ببويد نه آنکه عطّار بگويد (سعدى) |
|
|
نظير: |
|
|
عروسى را که مادرش تعريف کند براى آقادائى‌اش خوب است! |
| |
|
ـ اگر مشک خالص تو دارى مگوى |
که ناچار مشهور گردد به بوى |
|
مَشکِ خالى و پرهيز آب٭ |
|
|
رک: شکم خالى و باد فندقى! |
| |
|
|
٭ براى اطلاع از ريشهٔ اين مَثَل رک: تمثيل و مَثَل، ج ۲،ص ۱۸۱ ـ ۱۷۹ |
|
مُشک ريزد بويش نريزد |
|
|
رک: از اسب افتاده‌ايم، از اصل نيفتاده‌ايم |
|
مشکل‌پسند پشکل‌پسند مى‌شود |
| |
مشکلى نيست که آسان نشود |
مرد بايد که هراسان نشود |
|
|
نظير: آسان گردد بر آنچه همت بستى |
|
مُشک و درم و عشق نمانَد پنهان (طوطى‌نامه) |
|
|
رک: عشق و مُشک پنهان نمى‌ماند |
|
مشمار عدوى خويش را خُرد٭ |
|
|
رک: دشمن نتوان حقير و بيچاره شمرد |
|
|
|
٭ ......................... |
خار از ره خود چنين توان برد (نظامى) |
|
مشو با ناکسان همدم که صحبت را اثر باشد |
|
|
رک: با بدان سر مکن که بد گردى |
|
مشو به قدرت خود غرّه چون شوى قادر |
|
مشورت ادراک و هشيارى دهد٭ |
|
|
نظير: |
|
|
عقل قوت گيرد از عقل دگر (مولوى) |
|
|
ـ عقل عقل را قوّت دهد |
|
|
ـ سه کلّه بهتر از يک کلّه |
|
|
ـ رأى دو کس نه چون يک کس باشد (قابوس‌نامه) |
| |
|
ـ با بهان راى زن ز بهر بهى |
با دو عقل از عقيله‌اى برهى (سنائى) |
|
|
ـ اول استشاره و آنگه استخاره |
| |
|
ـ در همه کارها مشورت بايد |
مشورت رهبرِ صواب آيد |
| |
|
ـ هر سرى عقلى دارد |
|
|
|
٭ .............................. |
عقل‌ها را عقل‌ها يارى دهد (مولوى) |
|
مشورت با زنان تباه است و سخاوت با مفسدان گناه (سعدى) |
|
|
نظير: |
|
|
چو کردى مشورت با زن، خلاف زن کن اى نادان (سنائى) |
|
|
ـ به گفتار زنان هرگز مکن کار (ناصرخسرو) |
| |
|
ـ پيش خودمستشار گردانش |
ليک کارى مکن به فرمانش (اوحدى) |
|
|
ـ مشاور هُنّ و خالفون (حديث) |
|
مشورت با هزار کس بکن اما راز خود جز با يکى مگوى |
|
مشو يار خر تا نکشى بار خر |
|
|
از دوستى با مردم فرومايه بپرهيز و گرنه بار به پشتت مى‌گذارند |
|
مشهدى رفت و کربلائى شد، پس آمد و عجب بلائى شد! (عا). |
