|
|
|
|
|
| آمفتامين‌ها محرک‌هائى هستند که به‌عنوان آمين‌هاى سمپاتوميمتيک با اثر غيرمستقيم طبقه‌بندى شده و داراى اثرات مرکزى و محيطى مى‌باشند. آمفتامين يک فنيل‌ايزوپروپيلامين است و نخست در سال ۱۹۲۰ ساخته شد. در ابتدا اين دارو براى درمان احتقان بينى تجويز مى‌شد. در سال ۱۹۳۵ آمفتامين اولين بار براى درمان اختلال نورولوژيک نارکولپسى (تمايل مقاومت‌ناپذير به خوابيدن عميق کوتاه‌مدت که در بعضى بيمارى‌هاى جسمى و روانى عارض مى‌شود) به‌کار رفت و پيامد آن استفاده از آمفتامين در درمان افسردگي، اضطراب و بيش‌فعاليتى در کودکان آغاز گرديد. آمفتامين در طى جنگ جهانى دوم به‌منظور کاهش خستگى و افزايش هوشيارى به‌ويژه در پرسنل نيروهاى دريائى و هوائى مورد استفاده وسيع قرار گرفت. پيدايش سريع حالت تحمل به آمفتامين و وقوع تدريجى وابستگى باعث گرديد که مصرف بالينى دارو جز در موارد کنترل شدهٔ خاص قطع شود. تجاربى مبنى بر اثرات آنها بر روى کارآئى انسان در دههٔ ۱۹۵۰ به‌دست آمد و مقبوليت دارو در ميان ورزشکاران افزايش يافت. همان‌گونه که قبلاً ذکر شد، ينسن دوچرخه‌سوار دانمارکى در المپيک تابستانى ۱۹۶۰ به خاطر مصرف بيش از حد آمفتامين درگذشت.
|
|
| برخلاف اپى‌نفرين، آمفتامين با مصرف خوراکى نيز مؤثر است. زمانى که آمفتامين‌ها به‌صورت خوراکى مصرف شوند، اثرات خود را ظرف ۳۰ دقيقه پس از مصرف اعمال مى‌کنند. با اين وجود اثرات آنها ۲۴-۱۲ ساعت طول مى‌کشد. آمفتامين‌ها به سادگى در آزمون داروئى تشخيص داده مى‌شوند، چرا که هم آمفتامين‌هاى بدون تغيير و هم متابوليت‌ها در ادرار قابل شناسائى هستند.
|
|
|
|
| تئورى‌هاى گوناگونى براى شرح اثرات مرکزى و محيطى آمفتامين‌ها ارائه شده‌اند که به قرار ذيل مى‌باشند:
|
|
| - افزايش آزادسازى دوپامين، نورآدرنالين يا سروتونين از پايانه‌هاى عصبى مربوطه (احتمالاً مهمترين مکانيسم)
|
|
| - جدا کردن کاته کولامين‌هاى متصل
|
|
| - مهار فعاليت آنزيمى مونوآمين اکسيداز
|
|
| - تداخل در بازجذب مجدد کاته کولامين
|
|
| - توليد نوروترانسميترهاى کاذب
|
|
| ظاهراً آمفتامين اغلب يا تمامى اثرات خود در CNS را از طريق آزاد کردن آمين‌هاى بيوژنيک از محل‌هاى ذخيرهٔ آنها در پايانه‌هاى عصبى اعمال مى‌کند. اثر هوشيارکننده، ضدّاشتها و حداقل جزئى از اثر تحريک لوکوموتور به واسطهٔ ترشح نوراپى‌نفرين از نورون‌هاى نورآدرنرژيک مرکزى صورت مى‌گيرد. البته اثرات رفتارى آمفتامين را نمى‌توان تماماً به اثر آن بر روى کاته‌کولامين‌ها نسبت داد. برخى جنبه‌هاى فعاليت لوکوموتور و رفتار کليشه‌اى (Stereotypal) حاصل از آمفتامين احتمالاً پى‌آمد ترشح دوپامين از پايانه‌هاى عصبى دوپامينرژيک است. مع‌الوصف، Silverstone و Goodall مدارک متناقضى را در اين موارد به‌دست آورده‌اند.
|
|
|
|
| - قلبى عروقى:
|
| افزايش فشار خون سيستولى و دياستولي، کاهش تعداد ضربان قلب (اغلب به‌طور رفلکسي)، با دوزهاى درمانى برون‌ده قلبى بيشتر نمى‌شود
|
|
| - اثرات روانى (در دُزهاى معمولى):
|
| افزايش هوشيارى و انگيختگي، کاهش زمان عکس‌العمل، کاهش حس خستگي، بالا رفتن خلق، افزايش اعتماد به نفس و تمرکز همراه با سرخوشي، افزايش فعاليت حرکتى و پرحرفى
|
|
| - مهار اشتها
|
|
| - متفرقه:
|
| تحريک مرکز تنفس در بصل‌النخاع، اتساع برونش، افزايش ميزان متابوليسم، افزايش اسيدهاى چرب آزاد سرم، افزايش درجه حرارت بدن
|
|
|
|
| آمفتامين به سادگى و اغلب در رودهٔ باريک جذب مى‌شود و حداکثر غلظت پلاسمائى ۱تا ۲ ساعت پس از مصرف دارو مشاهده مى‌گردد. فرآيند جذب معمولاً در مدت ۵/۲تا ۴ ساعت کامل مى‌شود و با غذا خوردن سريع مى‌گردد.
|
|
| تحقيق در مورد متابوليسم آمفتامين دشوار است که اين امر به خاطر تفاوت‌هاى وسيع بين گونه‌هاى مختلف در اثرات متابوليک آن مى‌باشد. متابوليت‌هاى اصلى آمفتامين عبارت از P-هيدروکسى افدرين و P-هيدروکسى آمفتامين هستند. هر دوى اين متابوليت‌ها اثرات فارماکولوژيک مشابهى دارند. آمفتامين با تصفيهٔ کليوى از جريان خون پاک مى‌شود. مقدار کمى ترشح آمفتامين به داخل ادرار نيز رخ مى‌دهد. دفع آمفتامين با ادرار اسيدى تشديد مى‌شود و داروهائى که اسيديتهٔ ادرار را افزايش مى‌دهند، دفع آمفتامين با ادرار اسيدى تشديد مى‌شود و داروهائى که اسيديته ادرار را افزايش مى‌دهند، دفع آمفتامين را تسريع مى‌کنند. اين واکنش در درمان مصرف بيش از حد آمفتامين مثمر ثمر واقع مى‌گردد.
|
|
|
|
| آمفتامين‌ها معمولاً براى درمان بيمارى‌هاى متعددى منجمله موارد زير به‌کار مى‌روند:
|
|
| - اختلال کمبود توجه / بيش‌فعالى (ADHD) و اختلالات کمبود توجه (ADD)
|
|
| - چاقى مقاوم به درمان
|
|
| - نارکولپسي
|
|
| - افسردگى شديد
|
|
| البته احتمال بالاى سوء مصرف اين داروها استفاده از آنها در اين بيمارى‌ها را محدود نموده است، با اين وجود آمفتامين‌ها به‌طور قاچاق به خاطر اثرات محرک روانى که منجر به سرخوشي، بهبود خلق و کاهش احساس خستگى مى‌شود، استفاده مى‌گردد. عليرغم آنکه آمفتامين يک محرک رايج در دههٔ ۵۰ و ۶۰ بود، امروزه اشکال قوى‌تر آن نظير مت‌آمفتامين يا Speed براى مصارف تفريحى ساخته شده‌اند.
|
