دوپینگ

ريشهٔ واژهٔ دوپينگ جالب است. DOP نوعى نوشيدنى محرک است که در جشن‌هاى قبيله‌اى آفريقاى جنوبى در حوالى قرن هجدهم مورد استفاده قرار مى‌گرفت. DOP نخستين‌بار در سال ۱۸۸۹ در يک فرهنگ لغت انگليسى وارد گرديد و معادل آن يک داروى مخدر براى اسب‌هاى مسابقه، جهت تقليل کارآئى آنها ذکر گرديد. امروزه در تعريف اين واژه بهبود کارآئي نيز گنجانده شده است. به مرور در اين تعريف حفظ کارآئى و تقلّب و دستکارى در آزمون دوپينگ با استفاده از داروها يا روش‌هاى دوپينگ نيز لحاظ شده گرديده است.

تعريف دوپينگ که در سپتامبر سال ۱۹۹۴ توسط کميسيون پزشکى کميتهٔ بين‌المللى المپيک (IOC) ارائه گرديد، معرف پيچيده‌تر شدن موضوع به‌ويژه از نظر افزايش تعداد برخوردهاى قانونى با تخلف دوپينگ مى‌باشد. دوپينگ با اخلاقيّات ورزش و دانش پزشکى منافات دارد و کميسيون IOC موارد زير را ممنوع مى‌داند:

۱. تجويز مواد متعلق به رده‌هاى انتخابى داروها

۲. استفاده از روش‌هاى مختلف دوپينگ

تعريف اوليهٔ فدراسيون بين‌المللى ورزشکاران آماتور (LAAF) بدين صورت است:

تجويز يا مصرف هرگونه ماده خارج از بدن يا هر نوع مادهٔ فيزيولوژيک (در مقادير غيرطبيعى يا به شکل غيرمعمول) توسط ورزشکار که تنها به قصد افزايش مصنوعى و غيرشرافت‌مندانهٔ کارآئى در رقابت ورزشى صورت مى‌گيرد. درمان طبى با داروهائى که به خاطر ماهيت، دوزاژ يا کاربرد آنها قادر به افزايش مصنوعى و غيرشرافت‌مندانهٔ کارآئى فرد در رقابت مى‌شوند، نيز دوپينگ تلقى مى‌گردد.

اين تعريف از چند جنبه قابل بحث است، نخست آنکه تمام مواد دوپينگى لزوماً خارج از بدن نيستند و ثانياً اينکه ضرورتى ندارد مصرف اين مواد از روى تعمد صورت گرفته و حتماً با بهبود کارآئى همراه باشد.

جديدترين تعريف فدراسيون فوق بدين صورت است:

دوپينگ شديداً ممنوع است و تخلف از موازين به‌حساب مى‌آيد. تخلف دوپينگ هنگامى رخ مى‌دهد که:

- وجود يک مادۀ غيرمجاز در بافت‌ها يا مايعات بدن ورزشکار شناسائى شود

- ورزشکار از يک روش غير مجاز سود ببرد

- ورزشکار اقرار کند که از يک ماده يا روش غيرمجاز استفاده نموده است

توضيح کامل‌تر، متابوليت‌هاى يک مادهٔ غيرمجاز و تعريف دقيق‌تر روش‌هاى ممنوعه منجمله دوپينگ خونى و استفاده از موادى براى تغيير و دستکارى نمونه‌هاى ادرارى در آزمايش‌ کنترل دوپينگ را نيز در برمى‌گيرد. تخلفات فرعى شامل امتناع از دادن نمونه به کميتهٔ کنترل دوپينگ و نيز معاونت يا تشويق ديگران به استفاده از ماده يا روش غيرمجاز مى‌باشند.

يکى از مشکلات موجود در تعريف بر مبناى ليست مواد اين است که احتمالاً در تمام ورزش‌ها طبقه‌بندى يکسانى صدق نمى‌کند و تخلف دوپينگ ممکن است بين رشته‌هاى ورزشى مختلف، تعريفى متفاوت داشته باشد.

به گفتهٔ خوان آنتونيو سامارانش رئيس اسبق کميتهٔ بين‌المللى المپيک، دوپينگ نوعى تقلّب است که از جنبه‌هاى گوناگون منجر به مرگ و انحطاط ورزشکار مى‌شود:

- انحطاط فيزيولوژيک، چرا که دستکارى غيرقانونى در فرآيند طبيعى بدن باعث تغييرات شديد و گاه برگشت‌ناپذيري مى‌شود.

- انحطاط جسمى نظير برخى موارد اسف‌بار مرگ که در ساليان اخير مشاهده شده است.

- انحطاط روانى و شخصيتى ناشى از رضايت شخص به تقلّب، ناديده انگاشتن توانائى‌ها و ظرفيت‌‌هاى شخصى و بزرگ کردن ضعف‌ها و معايب

- انحطاط اخلاقى به‌واسطهٔ تعدى فرد از قوانينى که تمام جامعهٔ بشرى پاى‌بند آن هستند.

نمونه‌ها از نظر روش‌ها و داروهاى زير قابل بررسى هستند:

- مواد ممنوعه:

محرک‌ها، داروهاى مخدر، داروهاى آنابوليک، ديورتيک‌ها، هورمون‌هاى پپتيدى و گليکوپروتئينى و آنالوگ‌هاى آنها

- روش‌هاى ممنوعه:

دوپينگ خوني، استفاده از حمل‌کننده‌هاى مصنوعى اکسيژن و دستکارى فيزيکي، شيميائى و داروئي

- مواد و داروهاى داراى محدوديت خاص:

الکل، مارى‌جوانا، بى‌حس‌کننده‌هاى موضعي، گلوکوکورتيکواستروئيدها و بتابلوکرها