فرمولاسیون علف‌کش

واژهٔ فرمولاسيون در ارتباط با کنترل شيميائى علف‌هاى هرز، دو مفهوم مرتبط باهم دارد:

يک فرمولاسيون، ساختار يک علف‌کش است که به‌وسيلهٔ سازنده براى استفادهٔ عملى تهيه مى‌شود. فرمولاسيون نشان‌دهندهٔ تمامى اجزاء ترکيبى محتوى ظرف است: مادهٔ فعال (مسموم‌کنندهٔ واقعي) به اضافهٔ مواد خنثى (هر چيز ديگر) همچون مواد حل‌شدني، مواد رقيق‌کننده (Diluents) و مواد افزوده شدهٔ ديگر.

فرمولاسيون، همچنين شامل مراحلى است که به‌وسيلهٔ سازنده در جهت تهيهٔ علف‌کش براى استفادهٔ عملى انجام مى‌شود. در طى اين مراحل، سازنده براى استفاده‌کننده علف‌کشى تهيه مى‌کند که به راحتى قابل حمل باشد و اگر به‌طرز صحيحى استفاده شود، بتواند به‌صورت يکنواخت و دقيقى بدون هيچ‌گونه ضررى براى استفاده‌کننده مصرف شود.

اکثر علف‌کش‌ها طورى فرموله شده‌اند که بتوان آنها را با يک حمل‌کنندهٔ مناسب و راحت به‌کار برد. علف‌کش‌هاى رايج که با قابليت اسپرى (Spray) تهيه شده‌اند به‌گونه‌اى فرموله شده‌اند که مى‌توان آنها را با آب، با کودهاى مايع و يا با روغن‌هائى با غلظت گازوئيل به‌کار برد. بعضى علف‌کش‌ها به‌نحوى فرموله شده‌اند که سموم به‌صورت گرانوله‌هاى خشک يا ذرات پوشش‌دار (Pelleted) از مخازن خارج مى‌شوند. علف‌کش‌ها را معمولاً به‌صورت گرد (Dust) استفاده نمى‌کنند زيرا علاوه بر مشکل حمل و نقل، احتمال فرار (Drift) آنها به طرف گياهان حساس غير هدف نيز وجود دارد.

فرمولاسيون‌هاى قابل اسپرى

فرمولاسيون‌هاى قابل اسپرى شامل مايعات محلول در آب (Water Soluble)، پودرهاى محلول در آب (Water Soluble Powder) مواد امولسيونه در آب (Water emulsifiable concentrates)، پودرهاى وتابل (Wettable powders)، مايعات قابل پخش در آب (Water dispersable liquids) و گرانوله‌هاى قابل پخش در آب (Water dispersable granules) مى‌باشند.

مايعات محلول در آب

مايعات محلول در آب (S يا SL) کاملاً با حداقل به‌هم‌زنى در آب مخلوط مى‌شوند و زمانى‌که حل‌ شدند، نيازى به هم‌زدن بيشتر ندارند. اين فرمولاسيون‌ها، محلول‌هاى اسپرى براى جذب بهتر در گياهان نياز به نوعى مويان دارند. بعضى از اين سموم خود داراى مويان هستند، ولى در برخى بايستى مويان را به مخزن سمپاش اضافه نمود. اکثر اين فرمولاسيون‌ها در هر ۸/۳ ليتر (يک گالن) خود داراى حدود ۹/۰ تا ۸/۱ کيلوگرم مادهٔ فعال هستند.

پودرهاى محلول در آب (Water soluble powders)

پودرهاى محلول در آب (SP) به‌صورت خشک بوده و ذرات جامد ريزى هستند که کاملاً در آب حل مى‌شوند. اينها اکثراً نمک‌هاى قابل حل ترکيبات مختلف هستند. براى حل کردن اين علف‌کش‌ها در آب بايستى به ميزان زيادى آنها را به‌هم زد، اما پس از حل شدن تا ابد به همين صورت باقى مى‌مانند. اين سموم در مخزن سمپاش به‌صورت زلال و صاف هستند و براى جذب بهتر نياز به مويان دارند. معمولاً فرمولاسيون آنها حاوى ۴۰ تا ۹۰ درصد مادهٔ فعال است.

مواد امولسيونه در آب

اين مواد (E يا EC) مايعاتى غير قطبى (Non-Polar، روغني) هستند که قابليت امولسيونه دارند. اين مايعات در آب پخش شده و به‌صورت امولسيون (Emulsion) درمى‌آيند (قطرات روغن که به‌وسيلهٔ آب محاصره مى‌شوند)، اين سموم در مخزن شيرى‌رنگ بوده و به‌هم زدن براى جلوگيرى از جدا شدن اجزاء آنها اهميت خاصى دارد. جريان يافتن آب در لولهٔ خروجى سمپاش براى جلوگيرى از اين امر کافى است. اين فرمولاسيون‌ها به‌ندرت به مويان‌ها براى استفاده بر روى شاخ و برگ نياز دارند. اکثر فرمولاسيون‌هاى EC در هر ۸/۳ ليتر خوددارى ۹۰۰ تا ۲۷۰ و بعضى ۳۱۰ تا ۳۶۰ گرم مادهٔ فعال دارند. اين نوع فرمولاسيون‌ها در روغن محلول هستند.

پودرهاى وتابل

پودرهاى وتابل (W تا WP) ذرات جامد ريزى هستند که حاوى نوعى حمل‌کنندهٔ خشک، علف‌کش و عوامل متفرق‌کنده هستند. اکثر اين مواد مى‌توانند در آب پخش شوند، اما توصيهٔ معمول اين است که آنها را قبل از ريختن به داخل مخزن با کمى آب مخلوط کرده و سپس آن را به مخزن سمپاش بريزند. در مخزن سمپاش آنها را بايستى به ميزان زياد و به‌طور مداوم به‌هم زد؛ به محض اينکه عمل هم زدن متوقف شود، لايه‌اى جامد در ته مخزن تشکيل مى‌شود که براى جلوگيرى از آن علاوه بر خط برگشت، احتياج به يک به‌هم‌زن مکانيکى يا هيدروليکى نيز مى‌باشد. مخلوط سم معمولاً به رنگ شيرى کدر است. اين فرمولاسيون‌ها داراى ۵۰ تا ۸۰ درصد مادهٔ مؤثره هستند. بيشتر پودرهاى وتابل در خاک مورد استفاده قرار مى‌گيرند؛ با اين وجود، آنها را گاهى بر روى شاخ و برگ نيز مى‌پاشند. هنگامى‌که آنها را به شاخ و برگ مى‌زنند، اضافه کردن مويان به سم ضرورى است.

مايعات با قابليت پخش در آب

اين مواد که به مايع يا مواد قابل جارى شدن (F - Flowables يا L و WDL) نيز معروف مى‌باشند، ذرات جامد کوچکى هستند که در يک سيستم مايع سوسپانسيونه (Suspension) شده‌اند. اين ذرات از ذرات پودرهاى وتابل ريزتر هستند چون اين مواد قبلاً سوسپانسيونه شده‌اند احتياجى به حل کردن آنها با آب قبل از ريختن به داخل مخزن نيست زيرا به راحتى در آب پخش و سوسپانسيونه مى‌شوند. از آنجائى‌که ذرات اين مواد از ذرات پودرهاى وتابل ريزتر هستند، ميزان لازم به‌هم زدن آنها حد واسطى است از مقدار لازم براى پودرهاى وتابل و مواد امولسيون‌شونده. در صورتى‌که مخلوط سم بدون بهم‌زدن براى استفاده در زمان‌هاى بعد نگه داشته شود، هم به‌صورت خميرى در مخزن ته‌نشين مى‌شود. اين فرمولاسيون‌ها نيز در مخزن سم به رنگى شيرى کدر ظاهر مى‌شود. هر ۸/۳ ليتر اين نوع سموم حاوى ۱۸۰۰ گرم مادهٔ مؤثره است.

گرانوله‌هاى قابل پخش در آب

گرانوله‌هاى قابل پخش در آب، مواد خشک روانپذير (Flowables) يا گرانوله‌هاى محلول در آب (WDG، DF - Water soluble granules) نيز ناميده مى‌شوند. آنها فرمولاسيون‌هاى خشک گرانوله مى‌باشند. گرانوله‌ها ذرات بسيار ريز جامدى هستند که با عوامل سوسپانسيون‌کننده و پخش‌کننده مخلوط شده‌اند. اين مواد را مى‌توان بدون حل کردن قبلى در آب مخزن سمپاشى اضافه نمود. برخلاف مايعات با قابليت پخش در آب، گرانول‌ها به سهولت و سرعت در آب پخش مى‌شوند و به راحتى از قوطى خارج مى‌شوند. لذا کار کردن با آنها راحت‌تر از پودرهاى وتابل و مايعات با قابليت پخش مى‌باشد. خصوصيات ديگر آنها شبيه مايعات با قابليت پخش در آب است.

فرمولاسيون‌هاى خشک براى استفادهٔ مستقيم

براى استفادهٔ مستقيم سموم به‌صورت خشک، فرمولاسيون آنها به‌صورت گرانوله و گاهى به‌صورت حبه هستند. از آنجا که اين فرمولاسيون‌ها را مى‌توان بدون رقيق کردن در آب مستقيماً از بستهٔ حاوى سم در مزرعه پاشيد، معمولاً درصد مادهٔ مؤثر آنها پائين است.

گرانوله‌ها

گرانوله‌ها (G) فرمولاسيون خشک علف‌کش‌ها هستند که داراى ذراتى مجزاء به اندازهٔ ۱۰ ميلى‌متر مکعب مى‌باشند. مواد متفاوتى همچون مينرال‌هاى رس، پليمرهاى نشاسته، کودهاى شيميائى و بقاياى گياهى به‌عنوان ترکيبات گرانول استفاده مى‌شوند. اساساً غلظت اين‌گونه علف‌کش‌ها ۲ تا ۲۰ درصد است.

به‌طور کلى علف‌کش‌هاى گرانوله در مقايسه با فرمولاسيون‌هاى قابل اسپري، احتياج بيشترى به باران براى نفوذ در خاک دارند. از طرف ديگر، علف‌کش‌هاى گرانوله زيان فراريت علف‌کش‌هاى ديگر را ندارند. اخيراً تلاش‌هائى به‌منظور کند کردن سرعت آزاد شدن علف‌کش‌ها در خاک با استفاده از ترکيبات گرانوله به‌عنوان حمل‌کننده انجام شده است، البته توليدکنندگان علف‌کش هنوز به اين تکنولوژى علف‌کش‌ها تمايل چندانى نشان نمى‌دهند.

حبه‌ها

اين حبه‌ها (P) فرمولاسيون‌هاى خشک علف‌کش‌ها با ذرات مجزاء در مخلوط هستند که معمولاً اندازهٔ آنها بزرگتر از ۱۰ ميلى‌متر مکعب است. از حبه‌ها اغلب براى کنترل موضعى علف‌هاى هرز در مزرعه استفاده مى‌شود. غلظت اين علف‌کش‌ها بين ۵ تا ۲۰ درصد است.