شمس‌الدین محمدبن‌قیس رازی

و هو شمس‌الدين محمدبن‌قيس الرازى از دانشوران و ادبا و فحول نويسندگان و فاضلان قرن ششم و هفتم هجرى است، مسقط‌الرأس آن شهر رى بوده و خود مدت‌ها در خراسان و ماوراءالنهر و خوارزم که مهد علوم و مِحطّ رِجال اهل علم و ادب بود اقامت داشته است و در سنهٔ ۶۱۴ که خوارزمشاه از مقابل لشگر مغول از حدود عراق به سوى طبرستان مى‌گريخت شمس قيس در رکاب پادشاه بوده است و در اين فَتَرات چند کرت صدمت لشگر خونخوار تاتار و قتل و غارت آنان را در بلاد اسلام، به چشم ديده است، و در شکست سلطان از مغول و فرار او کتب و اسباب شمس قيس در سنهٔ ۶۲۳ به فارس پناه جسته به خدمت اتابک سعد بن‌ زنگى بن مودود از اتابکان سلغرى فارس (۵۹۹-۶۲۸) ملحق گشت. و دربار آن سلطان سمت منادمت يافت، و کتاب نفيس و پربهاء المعجم فى معايير اشعارالعجم به زبان پارسى در همهٔ علوم شعر از عروض و قافيه و بديع و قرض‌الشعر که پيش از آن بناى آن را نهاده بود تأليف کرد، و تا اوايل عهد اتابک ابوبکر بن سعد بن زنگى هم زنده بود سال وفات او نامعلوم است (براى تفصيل رجوع شود به مقدمهٔ المعجم فى معايير اشعارالعجم - طبع ليدن).