|
|
|
| موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان
|
|
| استان سمنان با وسعتى برابر ۵۱۵۹۸ کيلومترمربع، ۵/۸ درصد مساحت کل کشور است. اين استان از نظر مساحت، ششمين استان کشور است و وسعت آن به حدود چهار برابر استان تهران مى‌رسد.
|
|
| استان سمنان بين مدارهاى ۳۴ درجه و ۱۷ دقيقه تا ۳۷ درجهٔ عرض شمالى و ۵۱ درجه و ۵۸ دقيقه تا ۵۷ درجه و ۵۸ دقيقهٔ طول شرقى قرار دارد. استان سمنان با مرکزيت شهر سمنان، از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان اصفهان، از شرق به استان خراسان و از غرب به استان تهران محدود شده است.
|
|
| استان سمنان در حال حاضر داراى ۴ شهرستان، ۱۴ شهر، ۱۰ بخش و ۲۸ دهستان است. شهرستان‌هاى آن عبارت‌اند از : سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار. شهرهاى تابعهٔ استان نيز چنين‌اند : سمنان، مهدى‌شهر، شهميرزاد، سرخه، شاهرود، بسطام، تجن، کلاته، خيج، ميامى، بيارجمند، دامغان، گرمسار، ايوانکى و آرادان.
|
|
| جغرافياى طبيعى و اقليم استان
|
|
| استان سمنان در دامنه‌هاى جنوبى سلسله جبال البرز قرار گرفته است. ارتفاع آن از شمال به جنوب کاهش مى‌يابد و به دشت کوير ختم مى‌شود.
|
|
| رشته‌کوه‌هاى البرز، از کوه‌هاى طالش در غرب شروع و تا ارتفاعات خراسان در شرق کشيده شده است. اين رشتهٔ ممتد، از نظر نحوهٔ استقرار در شرق و غرب تفاوت‌هايى پيدا کرده است. جهت کوه‌ها در غرب تا حبله‌رود از شمال غربى به سوى جنوب شرقى است، در حالى که در شرق اين رودخانه امتداد اين کوه‌ها جهت معکوس دارد، يعنى از جنوب غربى به طرف شمال شرقى امتداد دارد. اين ديوارهٔ بلند و طولانى، مانند قوسى بزرگ است که به سمت شمالى گشوده شده و مناطق پست و مسطح اطراف درياى خزر را از فلات مرتفع مرکزى ايران (از جمله استان سمنان) جدا کرده است. کوه‌هاى پراکنده جنوبى استان سمنان که متشکل از تپه‌هاى اواخر دوران ترشيارى هستند، دشت‌هايى مانند گرمسار، ايوانکى، چاله دامغان، ميامى و مخروط‌افکنهٔ شاهرود را به وجود آورده‌اند.
|
|
| در يک تقسيم‌بندى کلى مىتوان استان سمنان را به دو بخش کوهستانى و دشت‌هاى پايکوهى تقسيم کرد:
|
|
| نواحى کوهستانى از مهم‌ترين و کارآمدترين ناحيه‌هاى داراى امکانات معدنى هستند که براى گذران اوقات فراغت مردم نيز مناسب‌اند. در دشت‌هاى پايکوهى استان، بسيارى از شهرهاى باستانى جاى گرفته‌اند.
|
|
| خصوصيات جوّى استان سمنان نشانگر تنوع در اقليم آن است. اين تنوع اقليمى، به دو شکل خود را نشان مى‌دهد:
|
|
| - اقليم نيمه بيابانى شديد که اقليم مختص دشت‌ها، کوير نمک و قسمت‌هايى از فلات شمالى و مرکز ايران است و بخش‌هايى از استان سمنان از جمله گرمسار و بن کوه را در بر گرفته است. در اين نقاط، ميزان بارش و نزولات جوّى اندک است و معمولاً بارندگى آن در اوايل بهار و در بعضى از سال‌ها در تابستان نيز به وقوع مى‌پيوندد.
|
|
| - اقليم نيمه بيابانى خفيف که علاوه بر بخش‌هاى مختلف ايران، قسمت‌هايى از خراسان، سمنان، شاهرود و دامغان را نيز در بر مى‌گيرد. بارندگى در اين نواحى، معمولاً در پائيز و بهار نيز صورت مى‌گيرد، ولى بيشترين بارندگى در فصل زمستان روى مى‌دهد.
|
|
| استان سمنان، تحت تأثير جريان‌هاى هوايى گرم و خشک دشت کوير است ولى عواملى چون دورى از دريا، جهت و امتداد کوه‌ها، ارتفاع مکان و وزش بادها نيز در آب و هواى آن مؤثرند.
|
|
| در اين استان، سه نوع آب و هوا را مىتوان مشخص کرد:
|
|
| - قسمت شمالى شامل شاهرود، دامغان، مهدى‌شهر و شهميرزاد، در زمستان هوايى خشک و مرطوب و در تابستان وضعيتى معتدل دارد.
|
|
| - قسمت جنوبى شامل گرمسار و جنوب شهرستان سمنان، در تابستان‌ها هواى بيابانى و نسبتاً گرم و خشک و در زمستان‌ها هواى سرد دارد.
|
|
| - قسمت شمال شرقى شامل ميامى و حسين‌آباد کالپوش، در تابستان هواى معتدل و مرطوب و در زمستان هواى سرد دارد.
|
|
| ميانگين حرارت سالانه شهر سمنان ۱۷/۸ درجه، شاهرود ۱۴/۱ و گرمسار ۱۷/۵ درجهٔ سانتى‌گراد است. با توجه به اين ارقام، سردترين شهرها از ميان چهار شهر استان، شاهرود و سپس دامغان و گرم‌ترين شهر، سمنان و سپس گرمسار است. ميانگين حداکثر مطلق درجهٔ حرارت در ماه‌هاى تير و مرداد که گرم‌ترين ماه‌هاى سال در استان سمنان است به ۲۵ درجهٔ سانتى‌گراد و ميانگين حداقل درجهٔ حرارت در ماه‌هاى دى و بهمن که سردترين ماه‌هاى سال استان است به زير ۱۱ درجهٔ سانتى‌گراد مى‌رسد. همچنين اختلاف حداکثر مطلق درجهٔ حرارت بين گرم‌ترين و سردترين ماه‌هاى سال به ۳۱ درجهٔ سانتى‌گراد مى‌رسد.
|
|
| در استان سمنان، نزولات جوى بسيار کم و غالباً به صورت ريزش باران است و ميزان آن به طور متوسط به ۱۴۵ ميلىمتر در سال مى‌رسد. با توجه به اينکه ميزان رطوبت نسبى با بارندگى نسبت مستقيم دارد، لذا ميزان رطوبت از غرب به شرق استان و از جنوب به شمال افزايش مى‌يابد. به طورى که درصد رطوبت نسبى در شاهرود ۴۹ و در گرمسار ۴۰ درصد است.
|
|
| شاهرود در ميان شهرستان‌هاى مهم استان با ۱۶۱/۱ ميلىمتر بارش سالانه بيشترين و دامغان با ۱۲۰/۲ ميلىمتر کم‌ترين ميزان بارندگى را دارند.
|
|
| تنوع ناهموارى و مجاورت کوير و کوهستان در محدودهٔ استان سمنان (علاوه بر بادهاى محلي) موجب پيدايش بادهاى غربى و کويرى هم شده است.
|
|
| بادهاى مهم استان عبارت‌اند از:
|
|
| - بادهاى غربى : اين بادها معمولاً مرطوب‌اند و در ماه‌هاى سرد سال از غرب تا شمال غربى مى‌وزند.
|
|
| - بادهاى کويرى : اين بادها معمولاً از مناطق کويرى و بيشتر در ماه‌هاى گرم سال مى‌وزند و موجب افزايش درجهٔ حرارت و خشکى هوا مى‌شوند.
|
|
| استان سمنان به علت تنوع جغرافيايى، داراى آب و هوايى متفاوت است. به اين صورت که در نواحى کوهستانى هوا سرد، در دامنه کوه‌ها معتدل و در کنار کوير گرم است. در دامغان به علت وزش بادهاى شديد شمالى و بارندگى در نواحى گرگان و مازندران، زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها معتدل، در سمنان تابستان‌ها گرم و زمستان‌ها معتدل، در شاهرود با توجه به پستى و بلندى‌هاى آن، در قسمت شمالى سرد، در قسمت مرکزى معتدل و در قسمت جنوبى گرم است. در گرمسار نيز تغييرات فصل خيلى زياد است. تابستان‌هاى اين ناحيه بسيار گرم و خشک و زمستان‌هاى آن نسبتاً سرد و بارانى است.
|
