از سال ۱۸۰۱ تا سال ۱۸۵۰ میلادی(۲)

۱۸۰۳ م. انتشار روزنامه در استراليا

انتشار روزنامه در سال ۱۸۰۳در استراليا آغاز شد. دو روزنامه (sydney Gazette) و (New South Wales Advertiser) از نخستين روزنامه‌هاى استراليا بودند.

۱۸۰۴ م. تبديل ماشين چاپ کاملاً چوبى به فلزى

در تمام طول قرن هيجدهم صنعتگران فن چاپ کاغذ را روى صفحه‌اى قرار مى‌دادند و لوحه‌هاى حروف چيده شده را نيز بر صفحه ديگرى مى‌گذاشتند و آنگاه اين دو صفحه را بر هم متکى مى‌ساختند، و مجموعه را به‌ وسيله پيچ چوبى بزرگى مى‌فشردند و حتى در بسيارى موارد بايد چنان با قوت بفشارند که مجبور شوند دستگاه را با الوارهاى چوبى متکى و مهار سازند، تا از جا حرکت نکند. اما ممکن بود که قسمت بزرگى از مشکلات را فقط با اين تدبير سهل کرد که فلز را جانشين چوب کنند. اين فکر بديع را ابتدا يک کتاب‌فروش اهل فرانسه به ‌نام فرانسوا آمبروآزديدو (F. Ambrois Didot) به مرحله اجراء در آورد و اين شخص تا اين تاريخ کاغذ مخصوص چاپ به ‌نام (Velin) و نوعى حروف جديد اختراع کرد. اين شخص براى اولين بار روش نمره‌گذارى حروف چاپ‌خانه را ابداع و متداول کرد که تا امروز قابل استفاده است. اما او جرئت نکرد در اين راه قدم‌هاى مهمى بردارد. راه حل مسئله هفده سال بعد در سال ۱۸۰۴ به ‌وسيله يک کُنت انگليسى به‌ نام چارلز استانهوپ انجام گرفت. او مردى بود آزادى‌خواه که انقلاب فرانسه را تحسين مى‌کرد. او اوقات فراغت را به بعضى از اختراعات مى‌گذراند و چند نوع ماشين محاسبه اختراع کرد. اما آنچه که نام او را در تاريخ چاپ جاويدان ساخت مجموعه اختراعات وى نبود، بلکه کار بسيار مهمى بود که در صنعت چاپ انجام داد. استانهوپ ماشين چاپ را که کاملاً از چوب ساخته مى‌شد کنار گذاشت و يک ماشين چاپ تمام فلزى را در سال ۱۸۰۴ ساخت. ساختمان آن چنان بود که عمل فشردن با قدرت بيشترى انجام مى‌گرفت، بنابراين سرعت کار بيشتر بود. مى‌بايست ورق کاغذ را بردارند و بر محل خود قرار دهند، فرم‌هاى چيده شده را مرکب‌آلود کنند، آنگاه اين فرم‌ها را بر صفحه کاغذ متکى ساخته بفشارند و سپس از جا بلند کنند. با اين عمل مى‌توانستند تا ميزان ۲۵۰ برگ را در هر ساعت چاپ کنند. تا هنگامى که اين ماشين کار مى‌کرد، به ‌وسيله دست اوراق جابجا مى‌شد، و ممکن نبود که بتوان سرعت کار را بيش از اين افزايش داد. اما در اين اوقات ماشين بخار جيمز وات اختراع شده بود و با آمادگى تمام مى‌توانست موتورى ساختن ماشين‌هاى چاپ دستى را امکان‌پذير سازد.

۱۸۰۷ م. ورود دستگاه چاپ با حروف سربى به ايران

نخستين چاپ‌خانه با حروف سربى فارسي، در زمان عباس‌ميرزا در تاريخ ۱۲۲۷ هـ.ق. در تبريز دائر شد و نخستين اثرى که چاپ کرد فتح‌نامه‌اى است که درباره پيروزى ايرانيان در يکى از زدوخوردهاى جنگ اول ايران و روس است. نخستين کتابى که از اين چاپ‌خانه بيرون آمد رساله‌اى است به‌ نام 'جهاديه' تأليف ميرزاعيسى قائم‌مقام فراهانى که در جنگ دوم روس و ايران، حکم جهاد در آن صادر شده بود. وى در همين زمينه نوشته و در سال ۱۲۳۳ و ۱۲۳۴ هـ.ق. در تبريز دوباره چاپ شده است. اين چاپ‌خانه سربى تا ۱۲۴۵ هـ.ق در تبريز دائر بود و آخرين کتابى که چاپ کرد رساله آبله‌کوبى تأليف محمدبن‌عبدالصبور خوئى بود. چاپ‌خانه سربى ديگرى در ۱۲۳۹هـ.ق. برابر با ۱۸۱۹ در تهران دائر شد و نخستين کتابى که بيرون داد محرق‌القلوب است که در همين سال چاپ شد. اين چاپ‌خانه تا ۱۲۷۰هـ.ق. در تهران دائر بوده و آخرين کتابى که بيرون داد مجالس‌المتقين تأليف شهيد ثالث است. مدير اين چاپ‌خانه منوچهرخان معتمدالدوله گرجى از مردان نامى دربار محمدشاه و ناصرالدين شاه بوده است و به همين علت کتاب‌هائى که از اين چاپ‌خانه درآمده به کتاب‌هاى چاپ معتمدى معروف است.

۱۸۱۱ م. ماشين چاپ، تحولى ديگر در صنعت چاپ

در ماشين چاپ استانهوپ (Stanhop) مى‌بايست ورق کاغذ را بردارند و بر محل خود قرار دهند، فرم‌هاى چيده شده را مرکب آلود کنند، آنگاه اين فرم‌ها را بر صفحه کاغذ متکى سازند و سپس از جا بلند کنند. اين مشکل در سال ۱۸۱۱ به ‌وسيله يک آلمانى که در کار چاپ کار مى‌کرد به‌نام فردريک کونيگ (F. Konig) که در آن اوقات ساکن لندن بود حل شد. وى دستور داد که کاغذ را بر روى استوانه‌اى بپيچند و فرم حروف را روى صفحه‌اى متکى سازند به ‌طورى که اين صفحه حرکت تناوبى رفت و آمدى در زير استوانه انجام دهد. اين اختراع در واقع يک صورت ابتدائى از ماشين‌هاى چاپ امروزى بود که در عين حال مى‌توانست پشت و روى کاغذ را چاپ کند. در نتيجه اين ابداع ناگهان قدرت کار ماشين چاپ تا هزار نسخه در هر ساعت رسيد. اين اختراع از سال ۱۸۱۴ به ‌وسيله روزنامه تايمز (Times) که از سال ۱۷۸۵ تحت مديريت جان واتر (J. Water) انتشار مى‌يافت مورد بهره‌بردارى قرار گرفت. در اين اوقات مسئله چاپ عکس در روزنامه‌ها هنوز مطرح نشده بود. فقط در کتاب‌ها بود که گراورهاى زيبا چاپ مى‌کردند. هنرمندان با عشق فراوان براى تهيه اين گراوارها فعاليت مى‌کردند.

۱۸۱۷ م. روزنامه سکاتسمن اسکاتلند انگلستان

روزنامه سکاستمن در سال ۱۸۱۷ در اسکاتلند انگلستان تأسيس و منتشر شد.

۱۸۱۷ م. دايرةالمعارف دانش فلسفه - هگل

دايرةالمعارف دانش فلسفى (Encyclopadie der philosophoschen wissenscchaften) فيلسوف نامى آلمانى، گ.و.ف. هگل که در سال ۱۸۱۷ انتشار يافت، اهميتى بيش از يک دانش‌نامه موضوعى يا تخصصى داشت؛ زيرا خلاصه‌اى از سيستم فلسفى مؤلف در سه بخش منطق، طبيعت، فکر، نيز بود. اين اثر بر بسيارى از ويراستاران دانش‌نامه‌هاى عمومى در بقيه قرن نوزدهم تأثير گذاشت.

۱۸۱۸ م. ماشين چاپ استوانه‌اى ايستاده - چاپ دوطرفه

در سال ۱۸۱۴ اولين ماشين چاپ استوانه‌اى ايستاده توسط فريدريش کوئينگ (F. Koenig) اختراع شد. اين ماشين داراى دو سيلندر بود که مى‌چرخيد و فرم داراى يک رفت و برگشتى بود و هربار مرکب به حروف ماليده مى‌شد و بر روى کاغذ منتقل مى‌کرد. سرعت اين ماشين ۱۱۰۰ برگ در ساعت بود. با اين ماشين در سال ۱۸۱۴ روزنامه تايمز لندن را تحت سرپرستى جان والتر دوم (J. Walter II) به چاپ مى‌رساندند. در سال ۱۸۱۸ کوئينگ و همکار وى باور (Baver) ماشين چاپ دو سيلندرى مضاعف را ساختند و تحول ديگرى در ساخت ماشين چاپ انجام گرفت.در اين ماشين پس از چاپ يک رو ى کاغذ روى دوم کاغذ از سيلندر دوم رد مى‌شد و بدين‌سان دو روى روزنامه با هم چاپ مى‌شد. اين ماشين با نيروى بخار کار مى‌کرد. دادن و گرفتن کاغذها توسط کارگران با دست انجام مى‌گرفت تا در سال ۱۸۲۴ ويليام چرچ (W. church) طريقه گرفتن کاغذ را با گيره‌هاى مکانيکى از سيلندر پس از چاپ اختراع کرد و اين طريقه خودکار را به ماشين چاپ اضافه نمود.

۱۸۲۰ م. دايرةالمعارف ريس

مهم‌ترين دانش‌نامه‌هاى قرن نوزدهم، آبرهام ريس با تأليف اثر به ‌طور کامل بديع و داراى تصويرهاى زيباى 'دايرةالمعارف جديد' در سال ۱۸۰۲ - ۱۸۲۰ که يگانه رقيب جدى بريتانيکا گرديد.