تاریخچه

بيش از ۲۰ ميليون سال پيش، اسلاف شترمرغ‌هاى امروزى در کمربند وسيعى که از اسپانيا در غرب آغاز و در طول کرانه‌هاى شمالى درياى مديترانه امتداد يافته و به چين در شرق ختم مى‌شد، ساکن بوده‌اند. تنها يک ميليون سال از زمانى‌که شترمرغ‌ها به آفريقا مهاجرت کرده و در شمال، شرق، جنوب اين آفريقا اقامت گزيدند مى‌گذرند.

توجه انسان به شترمرغ و محصولات آن تقريباً به ۷۵۰۰ سال پيش برمى‌گردد، اولين اثر که حاکى از وجود شترمرغ در صحرا بوده است سنگ منقوشى مى‌باشد که شکار شترمرغى را توسط يک پلنگ يا يوزپلنگ به تصوير کشيده است (در حدود ۵۵۰۰ سال قبل از ميلاد).

مصريان باستان از پرهاى متقارن شترمرغ به‌عنوان سمبل عدالت و از تخم‌هاى آن براى مصارف داروئى استفاده مى‌کردند. فرعون از بادبزن ساخته شده از پرهاى شترمرغ در سفرهاى خود به سرزمين‌هاى دور استفاده مى‌کرد.

در تاريخ اساطيرى يونان نيز شترمرغ‌ها قبل از پيدايش ارابه جايگاه خاصى را به‌عنوان حيوانات باربر به‌خود اختصاص مى‌دهند.

به افسران رومى اجازه داده مى‌شد تا به پاس شجاعت‌هاى خاص، کلاهخودهاى خود را با پرهاى شترمرغ بيارايند. چربى شترمرغ با اعتقاد به اينکه داراى نيروى ويژه‌اى مى‌باشد به قيمت گزافى به فروش مى‌رفت. اغلب اوقات تماشاچيان روى به‌منظور سرگرمى براى تماشاى دويدن شترمرغ‌هاى سربريده به سيرک‌ها مى‌رفتند.

بيشه‌نشين‌ها از تخم‌هاى خالى شترمرغ براى حمل و نگهدارى آب استفاده مى‌کردند که اين عمل آنان در ناميبيا به‌صورت تصويرى برروى تمبرهاى پستى ترسيم و منتشر شده است. برخى از قبائل عرب شترمرغ‌ها را جهت تغذيه شکار کرده و چرم آنها را در لباس‌هاى آنها به‌کار مى‌بردند.

قدمت پوست تخم شترمرغ مزين به فلزات گرانبها که به‌عنوان جام‌هاى پايه‌دار تشريفاتى استفاده مى‌شد به دوران عصر تاريکى و حتى قبل از آن يعنى در خلال قرون وسطى برمى‌گردد. قبطيان مصرى هنوز هم تخم‌هاى شترمرغ را به‌عنوان سمبل هوشيارى قلمداد کرده و آنها را در کليساها به‌‌عنوان اشياء مقدس آويزان مى‌کنند.

تورات کهن از شترمرغ به‌عنوان موجودى خشن ياد مى‌کند. در اين کتاب مقدس ذکر گرديده که شترمرغ‌ها در خانه‌ها و کاخ‌هاى بيابانى زندگى مى‌کنند. آنها نسبت به فرزندانشان رفتارى بس خشونت‌آميزتر از گرگ‌ها اعمال مى‌دارند. يهوديان گوشت شترمرغ را حرام دانسته و از آن تغذيه نمى‌کنند.

نويسنده آلمانى به نام (Brehm)، که خلاصه‌اى را در مورد زندگى حيوانات به تحرير درآورده چنين مى‌نويسد:

از شترمرغ‌ها غالباً در متون باستانى نام برده شده است. اسناد و مدارک باقى‌مانده از چين قديم حاکى از آن است که به امپراتور و پسر بهشت تخم شترمرغ داده مى‌شد. نقاشى‌هاى ديوارى مصريان باستان شترمرغ‌هائى را به‌عنوان باج اجبارى که براى پادشاهان آورده مى‌شده است نشان مى‌‌دهند. پرهاى شترمرغ نيز به‌‌عنوان چنين پيشکش‌هائى و هم براى تزئين سر خدايان، فرماندهان سپاه و سلحشوران به‌کار مى‌رفت. آشوريان نيز شترمرغ را به‌عنوان پرنده‌اى مقدس ستايش کرده و جامه‌هاى مزين به پر شترمرغ برروى نقوش کهن‌ترين بناهاى جهان واقع در نمرود ترسيم شده است، هرودوت اظهار مى‌دارد که مردم ليبيائى ماکنس (Maknes)، پوست شترمرغ را به‌عنوان پوششى دفاعى در جنگ به‌کار مى‌بردند.

توصيفاتى از ظاهر، حالات، روش زيست و عادات اين پرنده در آثار ارسطو، ديودوروس سيکولوس Diodorus Siculus)، آيليان (Aelian) و زنوفن (Xeophon)، که براى اولين بار شترمرغ را در عربستان ديده مشاهده مى‌شود. پلينى (Pliny)، به تائيد پليبيوس (Polybius)، مى‌نويسد که از پوست تخم شترمرغ جهت ساختن ظروف و از پرهاى آنها براى تزئين کلاه‌خودهاى سلحشوران استفاده مى‌کردند. بر طبق اظهارات آيليوس لمپريديوس (Aelius Iampridius)، امپراتور رومى الاگابالوس (Elagabalus)، در يکى از جشن‌هاى مجلل خود جهت پذيرائى از مهمان‌هاى خود از مغز ۶۰۰ شترمرغ استفاده کرده است. ژوليوس کاپيتولينيس (Julius capitolinis)، نقل مى‌کند که ۳۰۰ شترمرغ قرمزرنگ در طى شکار تفريحى امپراطور گرديان (Godian)، پديدار شدند و فلاويوس و پيسکوس (Flavius Vopisus)، مى‌گويد امپراتور پروبوس (Probus)، ۱۰۰۰ شترمرغ را به همان وضعت فوق براى شکارچيان رها کرده است. در قرن سوم فرمانرواى مستبد مصرى فيرميوس (Firmius)، ارابه‌اى داشته که توسط شترمرغ‌ها کشيده مى‌شد. در طى قرون وسطى پرهاى شترمرغ در بازارهاى اروپائى رواج پيدا کرد و در تزئين البسهٔ زنانه و مردانه به‌کار برده شد.

در سال‌هاى نه چندان دور سلحشوران انگليسى مجبور به استفاده از پرهاى شترمرغ جهت تزئين کلاه‌هاى خود شدند. کارآگاهان از پرهاى شترمرغ براى ظاهر نمودن اثر انگشت استفاده مى‌کردند. بدين صورت که بعد از آغشته کردن اثر انگشت با دود حاصل از کريستال‌هاى کافور، دوده‌هاى اضافى با استفاده از پر شترمرغ به نرمى برداشته مى‌شد. اولين تلاش‌هاى ثبت شده جهت پرورش شترمرغ توسط امپراتور بارباروسا (Barbarossa)، انجام گرفت (۱۱۲۵ تا ۱۱۹۰ ميلادى).

در حدود سال ۱۸۵۰ دکترگاس (Gosse)، از ژنو چاگت (Chagot)، تاجر پاريسى اعلام کردند به اولين جوجه‌کشى موفقيت‌آميز از تخم شترمرغ جايزه‌اى اعطاء مى‌گردد. اولين جوجه‌کشى مصنوعى در سال ۱۸۷۵ در الجزاير و مدت کوتاهى بعد از آن در فلورانس توسط پرنس دميدوف (Demidoff)، صورت گرفت. وى از ۱۲ آشيانه مختلف ۸ جوجه به‌دست آورد.

اولين پرورش شترمرغ در باغ وحش در انتهاى قرن نوزدهم در مارسى انجام گرفت. شترمرغ‌ها در ماه مه سال ۱۹۰۶ توسط کارل هاگن‌بک (Carl hagen beck)، وارد آلمان شدند، ورود شترمرغ‌ها به آلمان بيانگر قاليت سازگارى با محيط بيگانه مى‌باشد. زيرا توانستند چندين سال را در مرزهاى برفى شمال آلمان واقع در استلينگن به‌سر بردند، جائى‌که در حال حاضر محل باغ‌وحش هامبورگ بوده و توسط هاگن‌بک شناسائى شد.

در همين ايام پرورش شترمرغ در آفريقاى جنوبى در جريان و نزديک به اولين نقطه اوج خود بود. اگرچه نگهدارى شترمرغ در ناحيه کيپ، از فرن هيجدهم رواج داشته است اما علاقهٔ جدى به پرورش شترمرغ از حدود سال ۱۸۶۰ به‌بعد متداول گشت. منطقه ليتل کارو٭ (littel Karoo)، در اطراف شهر ادشورن (Oudtshoorn)، به‌زودى به مرکز صنعتى پرورش شترمرغ تبديل گشت و از سال ۱۸۷۰ به‌بعد در پى نياز بازار اروپا به پرهاى شترمرغ، توسعه زيادى پيدا کرد. على‌رغم جنبه‌هاى درخشان مالى و شرايط جغرافيائى و آب و هوائى بسيار خوب، دو عامل زير زمينه توسعه چشمگير و ناگهانى پرورش شترمرغ را مهيا نمود:

- کشت يونجه، به‌عنوان غذاى ايده‌آل شترمرغ به همراه رواج مزارع حصارکشى شده که در سال ۱۸۶۰ در آفريقاى جنوبى به‌وجود آمد.

- دستگاه جوجه‌کشى با سوختى از مواد محترقهٔ پارافينى که توسط آرتور داگلاس (Arthur douglass)، ابداع گرديد و پرورش شترمرغ را در سطح صنعتى ممکن ساخت.

ترقى ناگهانى در ارزش پر شترمرغ در سال ۱۹۱۳ به اوج خود رسيد اما خيلى زود و به‌طور ناگهانى متوقف شد. اين توقف ناگهانى اساساً به‌علت جنگ جهانى اول و نقش ماشين‌هاى موتوردار بود. سرعت بالاى ۵۰ کيلومتر در ساعت اتومبيل‌هاى بى‌سقف سياحتي، دشمن سرسخت پرهاى ظريف زينتى کلاه‌هاى بانوان به‌حساب آمد.

ليتل کارو يک منطقه نيمه‌بيابانى کوچک در استان کيپ در آفريقاى جنوبى مى‌باشد. اين منطقه در شمال به کوه محدود شده و داراى بارندگى در حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ ميلى‌متر درسال مى‌باشد. حيات اين ناحيه بستگى به رودخانه‌هاى آن دارد.

مجدداً فاز دوم و يا به‌عبارتى دومين دوره ترقى آغاز گشت. بعد از خاتمهٔ جنگ جهانى اول تا اواسط دهه ۱۹۸۰ چرم شترمرغ اهميت زيادى يافت. علت علاقهٔ مجدد کشاورزان به شترمرغ را از سال ۱۹۸۰ مى‌توان به کشف گوشت آن نسبت داد، گوشتى که تمام ويژگى‌هاى کيفى مورد علاقه مشتريان خوش سليقه را داشت.

امروزه بيش از ۸۰% شترمرغ‌ها در باغ‌وحش‌ها و مزارع نگهدارى مى‌شوند. درصورتى‌که براى اهلى کردن شترمرغ‌ها اقدامى انجام نمى‌گرفت شايد نسل آنها تاکنون منقرض شده بود. کشاورزان نواحى ادشورن ادعا مى‌کنند که تقريباً پنج‌ششم جمعيت شترمرغ‌ها دنيا را که بالغ بر ۳۰۰،۰۰۰ رأس مى‌باشد نگهدارى مى‌کنند. تا چندى قبل اکثر مناطق پرورش سنتى شترمرغ به آفريقاى جنوبي، آمريکا، اسرائيل و استراليا محدود مى‌شد. در سومين دورهٔ ترقي، مزارع شترمرغ در کشورهاى ديگر شامل اروپاى مرکزى و غربى توسعه يافت.