تیپ شیری

تا قبل از سال ۱۸۵۰ در امر پرورش گاو و توليد شير تغييرات کمى رخ داده است گاوهائى که پرورش مى‌شدند اکثراً چندمنظوره بودند و باتوجه به فراوانى علوفه در بهار و تابستان زايش‌ها اغلب فصلى بود و بدين ترتيب شير و فرآورده‌هاى آن در اين فصول زياد و در فصول بعدى به حداقل خود مى‌رسيد.

توليد شير به‌ تعداد کمى گاو که توسط افراد خانه پرورش داده مى‌شود محدود مى‌گرديد. نحوهٔ نگهدارى و پرورش گاو در مقايسه با استانداردهاى کنونى خيلى ضعيف بود. پرورش و نگهدارى گاو اکثراً در روستاها صورت مى‌گرفت. در مواردى که فاصلهٔ روستا از شهر دور و در فصولى که توليد شير زياد بود امکان رسانيدن هر روز شير به بازار نبود. مدرن شدن، سهولت در حمل و نقل، بسته‌بندى شير، سرد کردن مکانيکى شير، توليد پنير، تغليظ کردن شير ساير فاکتورهاى ديگر سبب انگيزه و نگهدارى و پرورش گاو بيشتر و در نتيجه توليد شير بيشتر شد.

با زياد شدن جمعيت و هرچه بيشتر مشخص شدن ارزش غذائى شير و تقاضاى زياد براى شير پرورش‌دهندگان گاو در نقاط مختلف دنيا، در اثر انتخاب‌هاى مکرر و اصلاح گاوهاى آنها موفق به ايجاد نژادهاى مختلفى از گاوهاى شيرى شدند.

با کشف تکنيک‌هاى اسپرمگيرى و نگهدارى اسپرم، تلقيح مصنوعي، و اختراع ماشين‌هاى شيردوشى در سال ۱۹۰۵ روند تازه‌اى در صنعتى شدن گاودارى به‌وجود آمد و گاودارى‌هاى مدرن روزبه‌روز زيادتر و تعداد گاو در نقاط مختلف جهات افزايش يافت.

گاو شيرى حيوان عادت‌پذيرى است روى اين اصل تغيير در کارهاى روزمره‌اى که در مورد حيوان انجام مى‌گيرد مثل تغيير ساعات شيردوشى يا عوض شدن شيردوش سبب کاهش توليد شير خواهد شد. گاو شيرى بايد هر روز در طول هفته به مرتب ۲ يا ۳ بار دوشيده شوند. سالن شيردوشى و طويله بايد تميز نگه‌داشته شوند، در گاودارى‌هائى که گاوها به‌صورت بسته نگهدارى مى‌شوند، در زمستان بايد همه روزه در ساعاتى که گاوها در بيرون هستند مدفوع تميز بشود.

سالن شيردوشى در جريان رفت‌‌ و آمد حيوانات براى شيردوشى کثيف مى‌شود، اين سالن بايد براى انجام کارهاى شيردوشى به‌طور مرتب شسته شود، حشرات مزاحم داخل و اطراف تأسيسات گاودارى بايد کنترل شود.

مدير گاودارى بايد عمل رکوردگيرى را انجام بدهد. رکوردگيرى براى افزايش توليد شير و توليدمثل لازم و ضرورى است زيرا با توجه به رکورد افراد مى‌توان گاوهائى که توليد آنها کم و يا استعداد توليدمثل کمى دارند حذف نمود. در رکوردگيري، دفعات جفتگيرى به ازاء يک بار آبستن شدن، رکورد سلامتى افراد گله، کارهاى خريد و فروش، تماماً بايد تثبيت شوند.

سرمايه لازم براى گاوهاى شيرى زياد است، و جهت موفقيت در اين امر، شخص بايد صبور بوده و اطلاعات لازم جهت اين کار را داشته باشد. تعداد ساعات لازم براى هر رأس گاو در طول سال در حدود ۲۷ ساعت است (در شرايط مکانيزه). سود حاصل از گاودارى بستگى به قيمت علوفه و ساير هزينه‌ها دارد. مديريت خوب لازم است که بتواند از هر ساعت کارى که براى گاودارى انجام داده مى‌شود درآمد بيشترى عايد بکند. بعضى از مزاياى پرورش گاوهاى شيرى عبارتند از: ۱. گاوهاى شيرى مقدار زيادى از علوفه خشبى استفاده مى‌کنند در صورتى‌که به مصرف گاو نرسد بايستى دور ريخته شوند. ۲. از فروش شير در طول سال يک درآمد ثابت حاصل مى‌شود. ۳. از نيروى کارگران گاودارى در تمام طول سال استفاده مى‌شود. ۴. در صورت اعمال مديريت صحيح مرگ و مير کمتر خواهد بود.

معايب پرورش گاو شيرى: ۱. سرمايه زيادى لازم است. ۲. کار و زحمت زيادى دارد و عمليات شيردوشى به‌طور منظم در هر روز بايد انجام گيرد. ۳. قبل از شروع به اين کار شخص بايد از تجربه خوبى برخوردار باشد. ۴. مدت زمان طولانى لازم است که يک گله پرشير به‌وجود آيد.

تقاضا براى شير در هر جامعه‌اى به تعداد جمعيت، قدرت خريد مردم و مصرف سرانه شير هر فرد در آن جامعه بستگى دارد. مواد جايگزينى که به‌جاى شير مورد استفاده قرار مى‌گيرد نيز مقدار مصرف شير را تحت تأثير قرار مى‌دهد.