آترواسکلروز شايعترين علت مرگ در بيشتر کشورهاى جهان و مهمترين عامل ازکارافتادگى است. با وجود پيشرفت‌هاى وسيع تشخيصى و درمانى هنوز يک‌سوم بيمارانى که دچار سکته قلبى مى‌شوند، فوت مى‌کنند که نيمى از اين افراد در عرض يک ساعت اول سکته قلبى و قبل از رسيدن به بيمارستان فوت مى‌کنند و دوسوم آنها که زنده مى‌مانند هرگز بهبود کامل نخواهند يافت و به زندگى عادى بازنمى‌گردند.
بيماريزايى
آترواسکلروز بيمارى پيشرونده‌اى است که از دوران کودکى آغاز مى‌شود و تظاهرهاى بالينى خود را به‌طور عمده در بزرگسالان، از ميانسالى به بعد آشکار مى‌کند. تا دو دهه قبل، اين بيمارى را يک بيمارى دژنراتيو تصور مى‌کردند که از تجمع چربى و باقيماندهٔ سلول‌هاى نکروتيک در جدار عروق ايجاد مى‌شود، اما امروزه مشخص شده است که آترواسکلروز بيمارى است که دراثر واکنش عوامل مختلف و به‌دنبال سه پديده زيست‌شناختى زير بوجود مى‌آيد:
۱. تجمع سلول‌هاى ماهيچه‌اى صاف، همراه با مقادير متغيرى از سلول‌هاى التهابي، درشتخوارها و لنفوسيت‌ها در انتيماى عروق
۲. ايجاد بافت همبندى توسط سلول‌هاى ماهيچه‌اى صاف متشکل از الياف کلاژن، فيبرهاى الاستيک و پروتئوگليکان
۳. تجمع چربي، بخصوص کلسترول در داخل سلول‌ها و بافت همبندي
احتمال پاره‌شدن پلاک‌هاى آترواسکلروز و به‌دنبال آن ايجاد لخته و بروز عواقب بالينى به ترکيب پلاک‌ها ازنظر ميزان چربى و بافت همبندى آنها بستگى دارد. همچنين بررسى‌ها نشان داده‌اند که اندازه پلاک‌هاى آترواسکلروز و شدت تنگى رگ‌ها ارتباط مستقيمى با بروز رويدادهاى بالينى (مانند سکته قلبى يا آنژين ناپايدار) ندارد. در ۷۵ تا ۸۰% بيمارانى که دچار سکته قلبى مى‌شوند، شدت تنگى رگ قبل از بروز سکته قلبى کمتر از ۵۰% است. علاوه بر اين، تجمع سلول‌هاى التهابى در پلاک‌هايى که به رويدادهاى بالينى وخيم منجر شده‌اند، همراه با بالارفتن نشانه‌هاى عمومى التهاب مانند CRP و ESR سبب شده است که امروزه آترواسکلروز به‌عنوان يک بيمارى التهابى مزمن شناخته شود که مى‌تواند به‌دنبال يک‌سرى عواملِ بخصوصِ فعال‌شده، به رويدادهاى حاد قلبى منجر شود.
شيوع
براساس سومين گزارش سازمان جهانى بهداشت (۹۳-۱۹۹۱)، بيمارى‌هاى قلبي، عروقى (سکته قلبي، سکته مغزى و مرگ ناگهانى قلبي) سالانه سبب مرگ دوازده ميليون‌نفر در سراسر دنيا مى‌شوند. هم در کشورهاى پيشرفته و هم در بيشتر کشورهاى در حال پيشرفت، اين بيمارى‌ها عامل حدود نيمى از مرگ‌هاى بزرگسالان هستند. مرگ‌ومير زودرس مردان ۵/۲ برابر بيشتر از زنان است. اما در زنان نيز بيمارى‌هاى قلبى - عروقى شايعترين عامل مرگ و ازکارافتادگى به‌شمار مى‌روند، با اين تفاوت که تظاهر بيمارى‌هاى قلبى - عروقى در زنان نسبت به مردان ده سال تأخير دارد.
مهمترين عوامل خطر که مستقل از ساير عوامل، احتمال بروز بيمارى‌هاى قلبى - عروقى را افزايش مى‌دهند عبارتند از: کلسترول بالا، کشيدن سيگار، پرفشارى خون، ديابت، HDL پايين، سن، جنس و سابقه خانوادگى بيمارى قلبى - عروقى زودرس. آخرين تقسيم‌بندى عوامل خطر براساس تأثير مداخله‌هاى پزشکى در تعديل آنها و کاهش خطر در جدول۱ ذکر شده است.
جدول عوامل خطر بيمارى‌هاى قلبى - عروقى
گروه ۱ (تأثير تعديل آنها در کاهش خطر اثبات
شده است)
سيگار
LDL کلسترول بالا
رژيم پرژربى و مصرف زياد کلسترول
پرفشارى خون
هيپرتروفى بطن چپ
عوامل مساعدکننده ايجاد لخته (فيبرينوژن
بالا)
گروه ۲ (تعديل آنها به احتمال زياد خطر را
پائين مى‌آورد)
ديابت
بى‌تحرکي
HDL کلسترول پايين (۳۵ > ميلى‌گرم در صد)
ترى گليسريد بالا، LDL متراکم و کوچک
چاقي
يائسگي
گروه ۳ (تعديل آنها ممکن است خطر را پائين
بياورد)
عوامل روانى و اجتماعي
سطح ليپوپروتئين (a) بالا
سطح هموسيستئين بالا
گروه ۴ (غيرقابل تعديل)
سن (بيشتر از ۴۵ سال در مردان، بيشتر از
۵۵ سال در زنان)
