بازخورد

شرام مى‌گويد: 'فراگرد بازگشت (return process)، بازخورد خوانده مى‌شود و نقش بسيار مهمى در ارتباطات بازى مى‌کند زيرا به ما مى‌گويد چگونه پيام‌هاى ما تفسير مى‌شود.' (Schramm,1954,p18). در حالى حقيقت آن است که فراگرد بازگشت به ما اين امکان را مى‌دهد که بفهميم پيام‌هاى ما چگونه تفسير مى‌شود. اين جمله را آندوش صحيح‌تر بيان کرده است او مى‌گويد: 'بازخورد شنونده، براى گوينده بسيار مفيد است چرا که گيرنده مى‌تواند براساس اين بازخورد، نتيجه را با نيت اصلى و اوليه خود مقايسه کند' (Andersch,1960,p45).

به هر حال اگر اين پس‌فرست دريافتي، تفسير و ارزيابى شود و در ادامهٔ رمزگذارى و پيام‌سازى تأثير بگذارد، آن وقت مى‌توان گفت که بازخورد انجام شده است. بنابراين تفسير و ارزيابى معنى‌هاى متجلى شده در اثر پيام، ساخت و ارسال پس‌فرست، دريافت پس‌فرست، تفسير و ارزيابى معنى‌هاى متجلى شده در اثر پس‌فرست، در مجموع بازخورد را تشکيل مى‌دهد.

ما به هنگام ارتباط با خود که نوعى از تفکر است و با واژه‌هاى ديگرى چون ارتباط درون‌فردى که از سوى برن‌لوند نيز مطرح شده (Sereno,1970,p94) است مى‌توانيم همان مراحل بازخورد را به نحوى انجام دهيم که منتج به اصلاح پيام خودمان براساس دريافت پس‌فرست خودمان باشد. ساده‌ترين نوع اين بازخورد همان است که شما مطلبى را مى‌نويسيد. بعد آن را مى‌خوانيد و اصلاح مى‌کنيد و يا وقتى صحبت مى‌کند صدا خود را مى‌‌شنويد و مثلاً مى‌فهميد که واضح صحبت نکرده‌ايد و بنابراين به اصطلاح سينه‌تان را صاف مى‌کنيد.

بازخورد به هنگام ارتباط با خود سريع‌تر از بازخورد به هنگام ارتباط چهره‌به‌چهره و آن نيز سريع‌تر از ارتباط گروهى و سرانجام همگى آنها سريع‌تر از ارتباط جمعى مى‌شود.

اين مطلبى است که قسمتى از آن را براس وستلى و مالکم مک‌لين مطرح مى‌کنند آنها مى‌گويد در ارتباط چهره به چهره بازخورد سريع روى مى‌دهد. (Westly)

به هر حال اين فراگرد بازخورد مجموعهٔ پيچيده‌اى را تشکيل مى‌دهد که اساس آن چه در ارتباط با خود و چه در ارتباط چهره به چهره، گروهى يا جمعى تفاوتى براى نشان دادن در مدل ندارد.

اين مجموعه را به‌‌صورت مدل زير نشان مى‌توان داد.

مارپيچ خط‌چين، نشانهٔ تفسير و ارزيابى پيام و مارپيچ خطوط پر، نشانهٔ تفسير و ارزيابى پس‌فرست است و اين همان رابطه‌اى است که قبلاً گفتم يعني:

Ev + SB + SBR + Ev = feedback

دريافت پس‌فرست، عبور پس‌فرست از سطح توانائى ارتباطي، تجلى معني، ارزيابى و تفسير معنى متجلى شده در اثر پس‌فرست و تأثير اين ارزيابى بر ادامهٔ فراگرد ارتباط.