استان زنجان (۳)

وضعيت اجتماعى و اقتصادى استان

براساس نتايج سرشمارى عمومى نفوس و مسکن سال۱۳۷۵ مرکز آمار ايران، جمعيت استان زنجان ۸۹۰‚۹۰۰ نفر بوده است که از اين تعداد ۴۷/۶۲ درصد در نقاط شهرى و ۵۲/۳۷ درصد در نقاط روستايى سکونت داشته، و بقيه غيرساکن بوده‌اند. از کل جمعيت استان در همين سال ۳۸۱‚۴۵۳ نفر مرد، و ۵۰۹‚۴۴۷ نفر زن بوده‌اند. لذا نسبت جنسى جمعيت اين استان برابر ۱۰۱/۳ زن در برابر ۱۰۰ مرد مى‌باشد. از جمعيت اين استان ۴۱/۳۸ درصد در گروه سنى کم‌تر از ۱۵ ساله، ۵۳/۹۳ درصد در گروه سنى ۱۵-۶۴ ساله و ۴/۶۹ درصد در گروه سنى ۶۵ ساله و بالاتر قرار داشته‌اند و سن بقيهٔ افراد نيز نامشخص بوده است.

در آبان‌ماه ۱۳۷۵، از جمعيت استان ۹۹/۹۱ درصد را مسلمانان تشکيل مى‌داده‌‌اند. اين نسبت در نقاط شهرى ۹۹/۸۷ درصد، و در نقاط روستايى ۹۹/۹۴ درصد بوده است.

در فاصلهٔ سال‌هاى ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵، در حدود ۱۶۸‚۷۷ نفر به استان وارد شده‌‌اند، يا در داخل اين استان جابه‌جا شده‌اند. محل اقامت قبلى ۳۰/۸ درصد مهاجران، ساير استان‌ها، ۵/۶۵ درصد در شهرستان‌هاى ديگر همين استان، و ۶۲/۷۷ درصد در شهرستان محل سرشمارى بوده است. محل اقامت قبلى بقيهٔ افراد، خارج از کشور و يا اظهارنشده بوده است. مقايسهٔ محل اقامت قبلى مهاجران با محلى که در آن سرشمارى شده‌اند، نشان مى‌دهد که ۳۵/۳۷ درصد از روستا به شهر، ۳۴/۶۴ درصد از شهر به شهر، ۱۵/۸۶ درصد از روستا به روستا ۱۲/۶۸ درصد از شهر به روستا - در طى ۱۰ سال قبل از سرشمارى آبان ۱۳۷۵ - مهاجرت کرده‌‌اند.

در آبان‌ماه ۱۳۷۵، از ۸۱۷‚۷۷۳ نفر جمعيت ۶ ساله و بالاتر استان، ۷۴/۵۳ درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادى در گروه سنى ۶-۱۴ ساله ۹۵/۲۱ درصد، و در گروه سنى ۱۵ ساله و بالاتر ۶۵/۲۳ درصد بوده است. در ميان افراد لازم‌التعليم (۶-۱۴ ساله)، نسبت باسوادى در نقاط شهرى ۹۷/۷۵ درصد و در نقاط روستا‌يى ۹۳/۰۳ درصد بوده است. در اين استان، نسبت باسوادى در ميان مردان ۸۱/۶۸ درصد، و در ميان زنان ۶۷/۷۹ درصد بوده است. اين نسبت در نقاط شهرى براى مردان و زنان به ترتيب ۸۷/۹۷ درصد و ۷۷/۵۴ درصد، و در نقاط روستايى ۷۵/۶۱ و ۵۸/۹۲ درصد بوده است.

در اين سال، از جمعيت ۶-۲۴ سالهٔ استان، ۶۳/۳۹ درصد در حال تحصيل بوده‌اند. اين نسبت در نقاط شهرى ۷۴/۴۷ درصد، و در نقاط روستايى ۵۳/۶۷ درصد بوده است. در اين استان ۹۲/۳۸ درصد از کودکان، ۸۰/۹۳ درصد از نوجوانان و ۳۲/۹۳ درصد از جوانان به تحصيل اشتغال داشته‌اند. در آبان‌ماه ۱۳۷۵، در اين استان افراد شاغل و افراد بيکار (جوياى کار)، در مجموع، ۳۵/۰۵ درصد از جمعيت ده‌ساله و بالاتر را تشکيل مى‌داده‌اند. اين نسبت در نقاط شهرى ۳۳/۹۴ درصد، و در نقاط روستايى ۳۶/۱۲ درصد بوده است. از جمعيت فعال اين استان، ۹۰/۱۱ درصد را مردان و ۹/۸۹ درصد را زنان تشکيل مى‌‌داده‌اند. استان زنجان داراى دانشگاه معتبر منطقه‌اى است که در سطوح عالى، به تربيت نيروى انسانى مى‌پردازد.

براساس نتايج همين سرشمارى، از شاغلان ده‌ساله و بالاترِ استان، ۳۹ درصد در گروه عمدهٔ کشاورزى، ۳۱/۲۵ درصد در گروه عمدهٔ خدمات، ۲۸/۸۳ درصد در گروه عمدهٔ صنعت اشتغال به کار داشته‌اند و شغل ۰/۹۳ درصد از افراد نامشخص بوده است. اين نسبت در نقاط شهرى، به ترتيب ۷/۷۳ درصد، ۵۴/۱۰ درصد، ۳۷/۱۰ درصد و ۱/۰۷ درصد؛ و در نقاط روستايى به ترتيب ۶۶/۸۶ درصد، ۱۰/۸۹ درصد، ۲۱/۴۴ درصد و ۰/۸۱ درصد بوده است. بدين‌ترتيب ملاحظه مى‌شود که بيش‌‌ترين تعداد شاغلين در نقاط شهرى در گروه‌ عمدهٔ خدمات، و در نقاط روستايى در گروه عمدهٔ کشاورزى اشتغال داشته‌اند.

شرايط جغرافيايى مشتمل بر تنوع آب و هوايى، برخوردارى از منابع آب و حاصلخيزى خاک، اين استان را به صورت يک منطقهٔ‌ مناسب کشاورزى درآورده است.

بعضى از محصولات کشاورزى و باغى استان، از نظر مقدار سطح زيرکشت و توليد، از جمله انگور، با ۱۳۶ هزار تن در سال، مقام اول را در کشور دارد.

کشاورزى به صورت‌هاى ديمى و آبى انجام مى‌گيرد و در حدود ۶۵ درصد زمين‌هاى زيرکشت استان را زمين‌هاى ديم تشکيل مى‌دهند که بيش‌تر در نواحى کوهپايه‌اى و دامنهٔ کوه‌‌ها قرار دارند.

در حال حاضر، استان زنجان يکى از قطب‌هاى مهم کشاورزى و دامدارى غرب کشور به شمار مى‌آيد. انواع فعاليت در هر دو بخش به دو شيوهٔ صنعتى و سنتى انجام مى‌شود. از ديگر بخش‌هاى دامپرورى، رمه‌گردانى عشايرى در اين استان است. استان زنجان در زمينهٔ دامپرورى صنعتى و توليد گوشت و شير، در سطح کشور، جايگاه درخور توجهى را احراز نموده و يکى از مهم‌ترين مراکز مرغذارى کشور محسوب مى‌شود.

در بخش صنعت و معدن نيز استان زنجان موقعيت ممتازى دارد؛ به ويژه آن‌که به دليل هم‌جوارى و نزديکى به استان‌هاى تهران و گيلان که با محدوديت‌هاى قانونى و جغرافيايى در توسعه و گسترش واحدهاى صنعتى روبه‌رو هستند، از امکانات توسعهٔ صنعتى برخوردار شده و زيربناهاى لازم نيز براى آن فراهم شده است. معادن فعال استان عبارت‌اند از : کائولن، فلدسپات و سيليس. در بخش صنعت، صنايع کارخانه‌اى فلزى، شيميايى، دارويى، غذايى، ريسندگى و بافندگى، ساختمانى، الکتريکى، چوبى و سلولزى فعال هستند. صنايع دستى استان نيز قابل‌توجه و از اهميت ويژه‌اى در سطح کشور برخوردار است.