متیل‌فنیدات ـ methylphenidate

متیل‌فنیدیت‌ دارویی‌ است‌ كه‌ در برنامه‌ درمان‌ كلی‌ اختلال‌ بیش‌فعالی‌ كم‌توجهی‌ به‌ كار می‌رود. این‌ برنامه‌ شامل‌ بخش‌های‌ رفتاری‌ (اجتماعی‌، تحصیلی‌، و روان‌شناختی‌) است‌. این‌ اختلال‌ با كاهش‌ گسترده‌ توجه‌، افزایش‌ حركات‌ تكانه‌ای‌ و (معمولاً) بیش‌فعالی‌، شناخته‌ می‌شود. از این‌ دارو در درمان‌ ناركولپسی‌ (یك‌ بیماری‌ كه‌ در آن‌ بیمار دچار حملات‌ خواب‌ ناگهانی‌ می‌شود) نیز استفاده‌ می‌شود. نام‌ تجاری‌ این‌ دارو ریتالین‌ است‌.

ـ چگونگی‌ مصرف‌:

قرص‌های‌ متیل‌فنیدات‌ معمولاً روزی‌ 2 یا 3 بار، 45-30 دقیقه‌ پیش‌ از غذا مصرف‌ می‌شود. مصرف‌ به‌ موقع‌ تمامی‌ نوبت‌ها در طی‌ روز بسیار ضروری‌ است‌. آخرین‌ نوبت‌ باید پیش‌ از ساعت‌ 6 بعدازظهر خورده‌ شود تا از بی‌خوابی‌ ناشی‌ از آن‌ جلوگیری‌ شود. در مورد كودكان‌، متیل‌فنیدات‌ هفته‌ای‌ 5 روز (در روزهای‌ مدرسه‌) تجویز می‌شود و دو روز آخر هفته‌ دارو مصرف‌ نمی‌شود. در ماه‌های‌ تابستان‌ و بقیه‌ اوقاتی‌ كه‌ كودك‌ استرس‌ كمتری‌ دارد می‌توان‌ مقدار دارو را كاهش‌ داد. قرص‌های‌ طولانی‌رهش‌ تا 8 ساعت‌ اثر دارند و می‌توان‌ آنها را 3-1 نوبت‌ در روز تجویز كرد. این‌ قرص‌ها ترجیحاً بهتر است‌ با شكم‌ خالی‌ خورده‌ شود. قرص‌ها را یكجا ببلعید، آنها را نشكنید، خرد نكنید، و نجوید. هیچگاه‌ كمتر یا بیشتر از مقدار تجویز شده‌ مصرف‌ نكنید، زیرا این‌ دارو می‌تواند در شما ایجاد عادت‌ نماید. اگر حس‌ می‌كنید اثر دارو برایتان‌ كم‌ شده‌ است‌، مقدار دارو را افزایش‌ ندهید. از دستورات‌ پزشكتان‌ به‌ دقت‌ پیروی‌ كنید. اگر یك‌ نوبت‌ را فراموش‌ كردید ، به‌ مجردی‌ كه‌ به‌ یاد آورید مصرفش‌ كنید (البته‌ اگر حداكثر یك‌ ساعت‌ دیر شده‌ باشد). نوبت‌های‌ باقیمانده‌ همان‌ روز را با فواصل‌ مساوی‌ تقسیم‌ كنید. مقدار دارو را دوبرابر نكنید.

- هشدارها و عوارض‌ جانبی‌:

در صورت‌ بروز هریك‌ از علایم‌ زیر، مصرف‌ متیل‌فنیدیت‌ را قطع‌ كرده‌، با پزشكتان‌ تماس‌ بگیرید: درد قفسه‌ سینه‌؛ ضربان‌ قلب‌ تند؛ حركات‌ كنترل‌ نشده‌ بدن‌؛ واكنش‌های‌ حساسیتی‌ (تب‌، درد مفصلی‌، بثورات‌ جلدی‌، كهیر)؛ ضعف‌ یا خستگی‌ غیرمعمول‌؛ تاری‌ دید یا دیگر تغییرات‌ بینایی‌؛ تغییرات‌ خلقی‌ یا ذهنی‌؛ گیجی‌ یا تشنج‌؛ گلودرد یا تب‌؛ خشكی‌ دهان‌؛ سردرد شدید؛ یا لرزش‌ بدن‌ یا دست‌.

علایم‌ زیر ممكن‌ است‌ مشاهده‌ شوند ولی‌ فقط‌ در صورتی‌ كه‌ مشكل‌ساز شدند باید با پزشك‌ در میان‌ گذاشته‌ شوند: تشویش‌، بی‌خوابی‌، كاهش‌ اشتها، سرگیجه‌، خواب‌آلودگی‌، سردرد، تهوع‌، یا دل‌پیچه‌.

- موارد احتیاط‌:

1. حساسیت‌ به‌ متیل‌فنیدات‌.

2. بارداری‌ یا شیردهی‌.

3. مصرف‌ داروهای‌ دیگر، به‌ ویژه‌ دیگر داروهای‌ محرك‌ دستگاه‌ عصبی‌ مركزی‌ نظیر مهاركننده‌های‌ اشتها و كافئین‌؛ پیموزید و مهاركننده‌های‌ مونوامین‌ اكسیداز (فورازولیدون‌)، پروكاربازین‌، یا سلژیلین‌.

4. سابقه‌ یا ابتلا به‌ اضطراب‌ یا بی‌قراری‌ شدید؛ گلوكوم‌ (افزایش‌ فشار داخل‌ چشم‌): اختلال‌ تورِت‌ و دیگر اختلالات‌ حركتی‌ تیك‌دار؛ پرفشاری‌ خون‌.

- هنگام مصرف متیل‌فنیدات توصیه می‌شود:

1. به‌طور منظم‌ به‌ پزشكتان‌ مراجعه‌ كنید تا بهبودتان‌ را زیر نظر داشته‌ باشد.

2. با كمك‌ پزشكتان‌ دوره‌هایی‌ بدون‌ دارو برای‌ خودتان‌ برنامه‌ریزی‌ كنید. ممكن‌ است‌ برای‌ جلوگیری‌ از بروز علایم‌ ترك‌ دارو ضروری‌ باشد، مقدار دارو باید به‌ صورت‌ تدریجی‌ كاهش‌ یابد.

3. قد و وزن‌ به‌صورت‌ دوره‌ای‌ اندازه‌ گرفته‌ شود.

4. در صورت‌ شك‌ به‌ مصرف‌ بیش‌ از حد دارو و مسمومیت‌ بلافاصله‌ درخواست‌ كمك‌ پزشكی‌ كنید.

5. در صورت‌ داشتن‌ افكار یا احساسات‌ عجیب‌ با پزشكتان‌ مشورت‌ كنید.

۶. یك‌ برگه‌ شناسایی‌ پزشكی‌ همراه‌ داشته‌ باشید كه‌ نشان‌ دهد متیل‌فنیدات‌ مصرف‌ می‌كنید.

۷. متیل‌فنیدات‌ را دور از دسترس‌ كودكان‌، و دور از گرما، نور مستقیم‌، و حرارت‌ مرطوب‌ نگهداری‌ كنید (در این‌ شرایط‌ متیل‌فنیدات‌ فاسد می‌شود).

۸. متیل‌فنیدات‌ تاریخ‌ مصرف‌ گذشته‌ را دور از دسترس‌ كودكان‌ در توالت‌ دور بریزید.

ـ تذکر:

متیل‌فنیدات‌ تاریخ‌ مصرف‌ گذشته‌ را دور از دسترس‌ كودكان‌ در توالت‌ دور بریزید.