روش پرسیدن دوجانبه

روش ديگرى که به افزايش سطح فراشناخت و به ‌بهبود روش مطالعه کمک مى‌کند روش پرسيدن دوجانبه يا پرسيدن متقابل (Reciprocal Questioning or Request) است. اين روش را مانزو (Manzo - سال ۱۹۷۹) ابداع کرده است و ما در اينجا خلاصهٔ مراحل آن را از کرالى (Crawley) و مريت (Merrit - سال ۱۹۹۶) نقل مى‌کنيم.

۱. معلم به شاگردان مى‌گويد هدف درس اين است که به آنان کمک شود تا مطالبى را که مى‌خوانند بهتر درک کنند. آنگاه معلم و شاگردان به نوبت يک جمله را مى‌خوانند. بعد به ‌ترتيب از يکديگر سؤال مى‌کنند. ابتدا شاگردان از معلم دربارهٔ جمله سؤالى مى‌پرسند. سپس معلم از شاگردان سؤال‌‌هائى دربارهٔ همان جمله مى‌پرسد.

۲. همهٔ سؤال‌هائى که پرسيده مى‌شوند بايد به‌طور کامل جواب داده شوند، اما لازم نيست جواب سؤال‌هاى مربوط به اطلاعات واقعى بسط داده شوند. اگر شاگردان نتوانند سؤالى را جواب دهند معلم دليل آن را جويا مى‌شود.

۳. هنگام جواب دادن به سؤال‌ها، معلم و شاگردان پاسخ‌هاى خود را با مراجعه به اطلاعات درون متن مستدل مى‌سازند.

۴. اگر شاگردان سؤال‌هاى سطح بالا بپرسند معلم مى‌گويد 'آن سؤال خوبى است. من بايد پيش از جواب دادن به آن فکر کنم' اگر سؤال‌هاى شاگردان در سطح پائين هستند صرفاً به آنها جواب مى‌دهد. معلم با پرسيدن سؤال‌هاى سطح بالا شاگردان را به ‌اين کار تشويق مى‌کند.

۵. معلم و شاگردان تا هر وقت که لازم باشد به‌ همين سبک به ‌خواندن و سؤال کردن و پاسخ دادن ادامه مى‌دهند.

هرچند که اين روش با جمله شروع مى‌شود، اما مى‌توان آن را براى خواندن چند پاراگراف و حتى چند صفحه مطلب نيز مورد استفاده قرار داد. گوئتز، الکساندر، و آش (۱۹۹۲) روش پرسيدن دوجانبه را به‌صورت نمودار ( گردشى روش پرسيدن دوجانبه - از گوئتز، الکساندر، و آش، ۱۹۹۲) نشان داده‌اند.

روش پرسش دو جانبه، وسيله‌اى است که به ‌کمک آن طرح سؤال از جانب يادگيرندگان افزايش مى‌يابد. هدف عمدهٔ آن افزايش تعداد و تنوع پرسش‌هائى است که مطرح مى‌کنند. بنا به گفتهٔ گوئتز، الکساندر و آش (۱۹۹۲)، 'شايد جالب‌ترين جنبهٔ روش پرسيدن دوجانبه اين است که نقش معلم و شاگردان را تغيير مى‌دهد و شاگردان به‌عنوان پرسشگر و معلم به‌عنوان پاسخگو به ‌سؤال در مى‌آيند' (۳۷۷).

پژوهش‌هاى انجام‌شده دربارهٔ تأثير طرح سؤال بر يادگيرى (از جمله گوئتز، ۱۹۸۴؛ ويتروک - Wittrock - سال ۱۹۸۳؛ به‌نقل گوئتز، الکساندر و اَش، ۱۹۹۲) نشان داده‌اند دانش‌آموزان به‌همان اندازه که از پاسخ دادن به سؤال‌هاى ديگران مى‌آموزند، مى‌توانند از سؤال‌هائى که خود طرح مى‌کنند ياد بگيرند. گوئتز، الکساندر و اَش (۱۹۹۲) دربارهٔ تأثير روش پرسش دوجانبه گفته‌اند، 'اين روش اگر هيچ تأثير ديگرى نداشته باشد، دست کم مى‌تواند به پردازش متن کمک کند و دانش‌آموزان را برانگيزاند تا به مواد چاپى دقت بيشترى نشان دهند' .