کاهش پیش‌داوری‌ها

آيا پيش‌داورى‌ها هميشه وجود خواهد داشت؟ احتمال دارد، اما معناى جمله اين نيست که بايد دست روى دست بگذاريم و آنها را دربست بپذيريم. از طرف ديگر، برخى پديده‌ها نشان مى‌دهد که بسيارى از مردم دوست دارند با پيش‌داورى‌ها مبارزه کنند (چارچوب زير). از آنجا که پيش‌داورى‌ها گاهى آثار بسيار شوم دارد، روان‌شناسان اجتماعى اين سؤال را مطرح مى‌کنند که چگونه مى‌توان آنها را کاهش داد. در اينجا به دو روش اشاره خواهيم کرد:

- تماس بين گروه‌ها

- تغيير شکل طبقات

آيا سياست مى‌تواند در کاهش يا افزايش پيش‌داورى‌ها مؤثر باشد؟

تمايل به مبارزه عليه پيش‌داورى‌ها و تبعيض، موجب تحول در اصطلاحاتى شده است که امروزه براى شناسائى گروه‌هاى اقليت به‌کار مى‌رود. مثلاً، امروزه در برخى کشورها، کلمهٔ ليبرال را در معناى آزادى‌خواه به‌کار نمى‌برند، بلکه در معناى يک فرد خنثي، بيگانه‌پرست، پيام‌آور تهاجم فرهنگي، طرفدار ايجاد روابط سياسى با بيگانگان و ... به‌کار مى‌برند و هدف از به‌کار بردن آن بى‌اعتبار کردن برخى گروه‌ها است. همچنين، در حال حاضر کلمهٔ منافق بار منفى بسيار شديدى دارد، حال آنکه قبلاً چنين نبود. امروزه، به جاى صحبت از اسرائيل از رژيم صهيونيستى سخن به ميان مى‌آوريم و مى‌دانيم که کلمهٔ صهيونيسم بار منفى شديدتر از کلمهٔ اسرائيل دارد. اصطلاح ديگرى که خيلى بدشانسى آورده، کلمهٔ سرمايه‌دارى است. سرمايه‌‌داري، در لغت، به معناى تفوق سرمايه‌داران در امور صنعتى است، اما امروزه، از آن در معناى استثمار ديگران صحبت مى‌شود و حتى نوعى توهين به حساب مى‌آيد. بنابراين، با گذشت زمان، برخى کلمات معناى اصلى خود را از دست مى‌دهند و، براى جلوگيرى از خلق پيش‌داورى‌ها، بهتر خواهد بود که با کلمات خنثى جايگزين شوند. البته اين تغيير، در جوامعى که مردم آگاهى بيشترى دارند، طورى انجام مى‌گيرد که اقليت‌هاى قومي، سياسى و مذهبى را دربر نگيرد. امروزه، ديگر از آن افراط‌کارى‌‌هاى گذشته خيلى خبر نيست.

در مثل مى‌گويند:

'خواستيم ثواب کنيم، کباب کرديم' يا 'خواستيم ابرو را برداريم، زديم چشم را کور کرديم' .

منظور اين است که گاهى هدف‌هاى خيلى خوب موجب افراط‌کارى‌هائى مى‌شود. بدين صورت که برخى دانشگاه‌ها، براى مبارزه با پيش‌داورى‌ها و تبعيض، به استادان و دانشجويان يک کد اختصاص مى‌دهند. امتياز کد اين است که افراد چهره به چهره يکديگر را نمى‌شناسند و تحت تأثير وضع ظاهري، رنگ پوست و تعلق به اقوام مختلف قرار نمى‌گيرند و در واقع نسبت به هم پيش‌داورى نمى‌کنند. اما دارندگان اين کدها به خودسانسورى دست مى‌زنند و در واقع رفتارى نشان مى‌دهند که سياستمدارانه ناميده مى‌شود. منظور از سياستمدارانه رفتار کردن يعنى سرکوب کليهٔ صحبت‌هاى خودمانى و حتيٰ بذله‌گوئى که مبادا براى اعضاء يکى از گروه‌ها بار منفى داشته باشند.

رفتارهاى غيرکلامى نيز ممکن است سوء تفاهم به‌وجود آورد. مثلاً، يکى از استادان شيمى دانشگاه تورنتو کانادا متهم شده که به يک دانشجوى دختر زياد نگاه کرده است. برعکس، در نيويورک، استادانى که با دانشجويان دختر تماس چشمى برقرار نمى‌‌کردند، متهم شده‌اند که کارهاى زنان را جدى نمى‌گيرند و در نتيجه دلسردى آنها را فراهم مى‌آورند. فراموش کردن نام دانشجوى دختر نيز نوعى تبعيض جنسى خطرناک به حساب آمده است. در کشورهاى ديگر ممکن است موضوع کاملاً در خلاف جهت باشد. مسلماً بايد سياستمدارانه رفتار کردن را کنار گذاشت، البته بدون متهم کردن کسانى که براى پايان دادن به تبعيض مبتنى بر جنس، نژاد و مذهب، تمايل نشان مى‌دهند.