كیامكی، هادی‌شهر، مرند

كوه‌هاى تخت سليمان و كلارستان، چالوس

اين کوه‌ها خط‌‌الرأس مرز طبيعى مازندران با تهران محسوب مى‌شوند. جهت اين رشته‌کوه نيز غربى - شرقى است و قلل مهم آن عبارت‌اند از : کلوان، ميش‌چال، گردون‌کوه، آلانه‌سر، سى‌چال، مست‌چال و کندوان در خط‌الرأس اصلى و قلل مغار، هفت‌‌‌خوان، خرسان، علم‌کوه، مرجيکش، رستم‌نشيت، سياه‌سنگ، چالون، ‌ سياه‌کمان، پسندکوه، ميان سه چال، تخت سليمان، سيلمان گوگ، کالاهو، قبى، ‌ کله‌چال، اوبدر، ديوچال، سرخاس و خورتاب که در يال‌هاى انشعابى آن قرار گرفته و يخچال‌هاى بزرگ و دائمى البرز را در ميان خود جاى داده‌اند. تعدادى از قله‌هاى مهم اين کوه‌ها عبارت‌اند از:

- قلهٔ علم‌کوه ۴۸۵۰ متر ارتفاع دارد. از جهت شمال به شانه‌کوه، از جنوب به قلل خرسان و از شرق به سياه‌سنگ متصل مى‌گردد. در جهت غرب دماغهٔ آن، ‌ يخچال هفت‌خوان و يخچال شمال غربى علم‌چال قرار گرفته است. بزرگ‌ترين و بلندترين ديوارهٔ کوهستانى ايران است و از کف يخچال علم چال حدود ۸۰۰ متر ارتفاع دارد.

اين کوه داراى دو شاخک به ارتفاع ۴۷۵۰ متر (يکى در شرق به نام شاخک شرقى علم کوه و ديگرى در غرب به نام شاخک غربى علم کوه) است. چهار يخچال عظيم در چهار جبههٔ اين کوه واقع شده است.

- قلهٔ تخت سليمان که ۴۶۴۳ متر ارتفاع دارد و از جهت شمال به قلل سياه‌گوگ و از سمت جنوب به قلهٔ شانه کوه متصل است.

- قلل خرسان که به علت داشتن خرس‌هاى زياد به خرسان معروف شده، از دو قلهٔ‌ متصل به هم شمالى و جنوبى به ارتفاع ۴۶۴۰ متر تشکيل شده است. اين قله پس از قلهٔ دماوند و سبلان مرتفع‌ترين قلهٔ کشور است.

- قلهٔ چالون که ۴۵۵۰ متر ارتفاع دارد. از سمت شمال به قلهٔ سياه‌کمان، از جنوب غرب به سياه‌سنگ و شاخک شرقى علم‌کوه و از سمت شمال شرق به قلهٔ پسند‌کوه متصل است. يخچال علم‌چال در غرب و يخچال چالون در جنوب شرقى آن واقع شده‌اند.

- قلهٔ شانه کوه با ۴۴۵۰ متر ارتفاع از طرف جنوب به گردنهٔ‌ معروف علم‌کوه و از طرف شمال به قلهٔ ‌تخت سليمان متصل است. به علت شباهتش به داندانه‌هاى شانه، به شانه‌کوه معروف است.

- قله رستم نشيت که ۴۴۶۰ متر ارتفاع دارد و آخرين قلهٔ‌ حد شمالى کوه‌هاى تخت سليمان است. اين قله از سمت شمال، به وسيلهٔ گردنهٔ مرتفع ۴۲۰۰ مترى قلهٔ کالاهو و از سمت جنوب به قلهٔ‌ سياه‌گوگ متصل است. در اطراف اين قله چمن‌هاى زيادى وجود دارد و به همين علت به صورت يکى از بزرگ‌ترين شکارگاه‌هاى البرز در آمده و مرکز انواع شکارهاى کوهى است.

- قله سيالان با ۴۲۵۰ متر ارتفاع در جنوب شهرستان تنکابن قرار دارد. صعود به اين کوه از تنکابن بى‌اندازه لذت‌بخش است، ‌ زيرا مسير آن از ميان جنگل‌هاى سرسبز شمال مى‌‌‌گذرد و زيبايى فوق‌العاده‌اى دارد.

سيالان جلوه‌هاى طبيعى بسيار جالبى دارد؛ از يک طرف چشم‌اندازى به دريا دارد و از طرف ديگر به قسمت برف‌پوش کوه‌هاى اطراف که دامنه‌هاى آن در بهار و تابستان از ريواس و گل‌هاى قرمز رنگ پوشيده مى‌شود.

كوه‌هاى خلنو، توچال و كلون بسته، آمل

اين کوه‌ها در جهت شرقى - غربى امتداد دارند و عريض‌ترين بخش جبال البرز را تشکيل مى‌دهند. قلل عمدهٔ اين قسمت عبارتند از : خلنو، وزوا، جاستون، خرسنگ و تيزکوه در خط‌الرأس اصلى و قلل آزادکوه، ‌ کلون بسته، هرزه ‌کوه، سياه غار و قوقونچال که در يال‌هاى انشعابى قرار گرفته‌اند و داراى برف و يخچال‌هاى دائمى هستند. اين کوه‌ها عمدتاً در خارج از مرزهاى استان مازندران قرار دارند و به کوه‌هاى استان تهران و استان قزوين متصل مى‌شوند.

كوه‌هاى خنسك و شادكوه، بهشهر

اين کوهها امتداد البرز مرکزى به جهت شرق را در بر مى‌گيرند. قله‌هاى معروف قدم‌گاه، نيزوا، ‌ شاه‌کوه، گاوکشان، ويچ منو، شاهوار، خوش ييلاق اميرى و ماران را تشکيل داده و در نهايت به کوه‌هاى استان خراسان متصل مى‌گردند.

علاوه بر خط‌الرأس اصلى و قلل جانبى البرز، مناطق کوهستانى ديگرى نيز در استان مازندران وجود دارند که عمده‌ترين آن‌ها عبارتند از:

کوه‌هاى اميرى که ميان درهٔ هزار لاريجان و سوادکوه قرار گرفته و از کانون کوهستانى بسيار ديدنى و جالب منطقه است. اين کوه‌ها داراى دو رشتهٔ شمالى و جنوبى است که کوه‌هاى شمالى آن چون سلسله زنجيرى درهم رفته و گره خورده‌اند و اغلب صعب‌العبور و غيرقابل نفوذ به نظر مى‌رسند. قلهٔ اميرى ارتفاعى حدود ۳۹۰۰ متر دارد و بهار و تابستان، پيرامون آن را چمن‌زارهاى زيبا فرا مى‌گيرد. علاوه بر قلهٔ اميرى که در محل نام‌هاى ديگرى نيز دارد، قله‌هاى کهنو، هليون، شروين، علم‌دار، ‌ قره‌داغ و عوض‌شاه پيرامون آن قرار گرفته‌اند.

سپندکوه که در بخش کلاردشت واقع شده و حدود ۴۳۵۰ متر ارتفاع دارد. اين کوه تنها با يک خط‌‌الرأس به قلهٔ چالون متصل مى‌شود و آخرين حد رشته کوه تخت سليمان است.

کوه‌هاى بلده - کجور مرتفعاتى بلند هستند و از مراتع ييلاقى مازندران و از کانون‌هاى مهم حيات وحش البرز به حساب مى‌آيند.

مجموعهٔ ‌کوه‌ها و قله‌هايى که شرح داده شد به دليل ويژگى‌هاى منحصر به فرد و چشم‌اندازهايى بى‌نظير از طبيعت شمال کشور، مجموعه‌اى از جذاب‌ترين کوهستان‌هاى جهان محسوب مى‌شوند. قله‌هاى ديگر مازندران نيز در نقاط مختلف، مناظر و چشم‌اندازهاى بديعى دارند که براى هر بيننده جالب و جذاب هستند.

كوه‌هاى لار و دماوند، آمل

اين کوه‌ها دو رشته کوه فرعى از البرز مرکزى را تشکيل مى‌دهند و مرتفع‌ترين بخش جبال البرز محسوب مى‌شوند. رشتهٔ‌ شمالى پس از تشکيل گردنهٔ کهو (سفيدآب) در شمال قريهٔ گرمابدر از توابع رودبار قصران به دو رشتهٔ ‌شمال غربى و جنوب شرقى منشعب مى‌شود که بخش شمال غربى آن با تشکيل قلل تخت خرس و سه سنگ، در جهت غرب امتداد مى‌يابد و قلهٔ عظيم دماوند را پديد مى‌آورد. بخش جنوب شرقى آن نيز پس از امتداد در دشت لار، قلل معروف هفت سران را بوجود مى‌آورد. بخش جنوبى اين کوه‌‌ها که همان خط‌الرأس اصلى است، در جنوب دشت لار امتداد دارد و پس از تشکيل قلل مهرچال، آتشکده، ريزان، سياه‌‌چال و ماز در جهت شمال شرقى به کوه‌هاى خِنسک و شادکوه متصل مى‌شود.

كوهستان ارسباران (قراداغ)، ارسباران

اين کوهستان از سوى غرب به دره رودخانه «خال‌چيلر‌چاي» از جنوب به دره رودخانه اهرچاى و قره‌سو، از شرق به مرز ايران و جمهورى آذربايجان و از شمال به رودخانه ارس محدود است.

کوهستان ارس را مى‌توان دنباله رشته‌کوه‌هاى قفقاز به شمار آورد که دره ارس آن‌ها را از هم جدا مى‌کند. اين کوهستان که ۹۵۰۰ کيلومترمربع وسعت دارد، از کوه‌هاى به نسبت بلند تشکيل يافته است که بلندترين قله آن، کوه «سورجر تپه» به ارتفاع ۲۹۴۶ متر است.

ميزان بارندگى سالانه اين کوهستان در حوالى دره قره‌سو ۲۰ تا ۳۰ ميلى‌متر، در دامنه‌ها ۲۰۰ تا ۴۰۰ و در ارتفاعات بين ۴۰۰ تا ۵۰۰ ميلى‌متر است. ميانگين دماى سالانه آن در دامنه‌ها و کوهپايه‌ها ۱۰ تا ۱۵ و در ارتفاعات ۵ تا ۱۰ درجه‌ سانتى‌گراد است.

كياشهر، كياشهر

کياشهر همراه مردابى زيبا در دامان نيزارها خفته است و پوشش گياهى دل‌انگيز دارد. در کلبه‌‌هاى چوبى اسکلهٔ‌ کياشهر مى‌توان نشست و ماهيگيرى کرد. در پارک جنگلى نزديک دريا نيز، ميهمان‌سرا و رستورانى براى آسايش مسافران ساخته شده است. اين منطقه، يکى از زيباترين فضاهاى روستايى استان است.

كيامكى، هادى‌شهر، مرند

در شمال غرب استان، ‌ بلندترين کوه منطقه جلفا، به ارتفاع ۳۳۴۷ متر به نام کيامکى قد برافراشته که به علت آب و هواى مساعد کوهستانى، برف و باران کافى و مراتع و چمنزارهاى سرسبز، روستاها و آبادى‌هاى متعددى را در دامنه‌ها و در دره‌هاى خود جاى داده است.

گاوكشان، روستاى شاه‌كوه‌پائين، گرگان

اين کوه در ۳۷ کيلومترى جنوب گرگان و در فاصلهٔ ۶ کيلومترى جنوب شرقى روستاى شاه‌کوه پايين قرار گرفته است. ارتفاع اين کوه حدود ۳۸۱۳ متر است. کوه گاوکشان سرچشمه رودهاى سرتنگه، چهارده و آب ترودبان مى‌باشد. دامنه‌هاى شمالى اين کوه به شهرستان گرگان و دامنه‌هاى جنوبى آن به شهرستان‌هاى شاهرود و دامغان مشرف است.

گل، روستاى الستان، على‌آباد

اين کوه نيمه‌جنگلى در ۲۶ کيلومترى جنوب على‌آباد و در فاصلهٔ ۶ کيلومترى جنوب شرقى روستاى الستان واقع شده و ارتفاع آن ۳۰۱۰ متر است. اين کوه سرچشمه رودهاى الستان و آخران نيز مى‌باشد.

لارها، روستاى رهق، قم

اين کوه در ۵۱ کيلومترى جنوب قم و در شمال روستاى رهق قرار گرفته است و ۳۱۰۹ متر ارتفاع دارد. رودخانه وشنوه قسمت عمده‌اى از آب خود را از اين کوه مى‌گيرد. کوه لارها از شمال به کوه سلطان سعدشاه و از جنوب غربى به کوه گرگ متصل مى‌شود.

لعل‌كان، روستاى انگوران، زنجان

اين کوه با ارتفاع ۳۰۵۰ متر، در جنوب غربى روستاى ياستى‌قلعه، از توابع انگوران واقع شده است و سرچشمهٔ رودخانه‌هاى کاکا، انگوران‌چاى و قره‌قيه است. اين کوه‌، از شمال غربى به کوه بلقيس، و از شرق به کوه قزلرقلعه‌سى متصل است و از کوه‌هاى کوهستان قِرخ‌بلاغ (چهل‌چشمه) است.

علاوه بر اين کوه‌ها، استان زنجان داراى قله‌ها و بلندى‌هاى مهم ديگرى نيز هست که از آن جمله مى‌توان به کوه‌هاى يان‌بلاغ (۲۹۷۲ متر)، داغى (۲۸۶۱ متر)، سندان‌داغ (۲۸۵۰ متر)، آرگون (۲۹۲۴ متر)، جانقورتاران (۲۸۵۰ متر)، چال‌خاتون (۲۹۹۳ متر)، چنوباشى (۲۹۵۰ متر)، سفيد (۲۹۳۳ متر) و ... اشاره نمود.

لوجار، سنقروكليايى

کوه لوجار در ۳۳ کيلومترى شمال شرقى سنقر واقع شده است. ارتفاع اين کوه حدود ۲۸۳۱ متر است. رودخانهٔ‌ گاورود از اين کوه سرچشمه مى‌گيرد. اين کوه از شمال به کوه سيناوند و از جنوب غربى به کوه شيطان بازار متصل مى‌شود. در محدودهٔ استان کرمانشاه ده‌ها کوه ديگر نيز وجود دارد که نام برخى از آن‌ها عبارتند از : آفتاب برز به ارتفاع ۲۵۱۸ متر، ‌ آبزا به ارتفاع ۲۷۷۰ متر، ‌ امروله به ارتفاع ۳۲۰۳ متر، ‌ پويان به ارتفاع ۲۴۴۳ متر، ‌ تکلتو به ارتفاع ۲۴۵۰ متر، خلج به ارتفاع ۲۴۵۰ متر، ‌ راق چرمى به ارتفاع ۲۸۵۰ متر، شاه‌نشين به ارتفاع ۲۶۵۰ متر، ‌ شيطان بازار به ارتفاع ۲۴۲۴ متر، کان کبود به ارتفاع ۲۵۲۹ متر، شمشيره به ارتفاع ۲۵۵۰ متر، ‌ ميرادال به ارتفاع ۲۷۲۰ متر، چارقلان به ارتفاع ۲۳۹۸ متر، دولت‌آباد به ارتفاع ۲۴۲۵ متر، سرپلان به ارتفاع ۲۴۵۰ متر، کان کبود به ارتفاع ۲۵۲۹ متر، ‌ بيستون به ارتفاع ۲۸۵۰ متر و ماکوآن به ارتفاع ۲۶۳۰ متر.

مانشت، ايلام

کوه مانشت در ۶ کيلومترى شمال شرقى ايلام واقع شده و ارتفاع آن ۲۶۲۹ متر است. از اين کوه، ‌ رودخانه‌‌هاى مورت و آسازنگان سرچشمه مى‌گيرند. اين کوه از شمال غربى به کوه بانکول و از جنوب غربى به کوه گاوه راه متصل است و دامنه‌هاى شرقى و غربى آن را جنگل‌هاى بلوط پوشانيده است.

ملينجه، چرداول، ايلام

کوه ملينجه در ناحيهٔ چرداول، در ۳۴ کيلومترى شمال شرقى ايلام واقع شده و ارتفاع آن ۲۱۹۳ متر است. رودخانهٔ آب چيکا از اين کوه سرچشمه مى‌گيرد.