فرش، استان اردبیل

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان تهران

صنايع دستى استان تهران با توجه به بافت اجتماعى و تنوع قومى، به سه دسته شهرى، روستايى و عشايرى تقسيم مى‌شود.

عمده‌ترين صنايع دستى استان را قلم‌زنى روى مس و برنج، خراطى و سبدبافى، خاتم‌کارى، شيشه‌گرى، تراش‌ و نقاشى روى شيشه، زيلوبافى، نقاشى روى چرم، قالى‌بافى، سفال‌‌گرى و چاپ باتيک تشکيل مى‌دهند. رشته‌هاى مورد اشاره، فاقد سابقهٔ طولانى در منطقه هستند و دست‌اندرکاران اکثر رشته‌هاى صنايع دستى عمدتاً از شهرستان‌هاى ديگر به تهران مهاجرت کرده‌اند. به طور مثال، ساخت مصنوعات خاتم و قلم‌زنى را به طور عمده، صنعت‌گران شيرازى و اصفهانى انجام مى‌دهند. بيش‌تر خراطان اين صنايع نيز اهل دزفول هستند.

صنايع دستى روستايى عمدتاً خانگى و غيردائمى هستند و فعاليت‌هاى عمدهٔ آن‌ها را قالى‌بافى، سفالگرى و حصيربافى، ورنى‌بافى و دست‌بافى تشکيل مى‌دهد.

صنايع دستى عشايرى قديمى‌ترين نوع صنايع دستى استان است که توليد آن عموماً به طور خانگى و فصلى انجام مى‌پذيرد. اين نوع از صنايع دستى، با توجه به ترکيب قومى منطقه، در ميان صنايع دستى استان جايگاهى ويژه دارد و هم اينک يکى از نقاط برجسته و مثبت صنايع دستى استان محسوب مى‌شود.

دست‌اندرکاران اين بخش از دست‌سازه‌هاى ايرانى که بافت انواع قالى و قاليچه، ورنى، ‌ جاجيم و گليم‌، چنته، رويهٔ پشتى، جوال، خورجين و نيز رنگرزى و ريسندگى پشم را در انحصار خود دارند، گروهى از عشاير لر، قشقايى، شاهسون و ... هستند که در دهه‌هاى اخير از زادگاه خود به تهران، رى، ورامين و حومه و کرج مهاجرت کرده‌اند.

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان هرمزگان

صنايع دستى اين منطقه بيش‌تر مصرف محلى دارند.

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان اردبيل

صنايع دستى در استان اردبيل با همهٔ نارسايى‌ها و بى‌توجهى‌هايى که در طول ساليان گذشته شاهد آن بوده، ‌ هنوز هم به صورت ناشناخته ولى زيبا، زينت‌بخش کانون‌هاى فرهنگى و مسکونى بسيارى از کشورهاى جهان است.

انواع فرش، مسند، شال، ورنى، گليم، جاجيم، اشياء سفالى، چوبى و فلزى و ...، هنرمندانه همراه با نقش و نگارهاى زيبا در استان اردبيل‌ جان مى‌گيرند و هنر دستى و ارزشمند اين منطقه را به نمايش مى‌‌گذارند.

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان ايلام

استان ايلام منطقه‌اى عشايرنشين است و صنايع دستى آن به ويژه گليم گل برجسته شهرت ملى دارد. از مهم‌‌ترين صنايع دستى استان که به دست هنرمندانهٔ زنان و دختران خصوصاً در نواحى ايلام، دره ‌شهر، شيروان و چرداول بافته مى‌شود مى‌‌توان به اين موارد اشاره کرد:

فرش کرک، ابريشم، گليم گل برجسته، جاجيم، نمد، فرنجى، قتره، صنايع چوبى و ...

استان ايلام همانند ساير مناطق ايرانى داراى سوغاتى‌هاى محلى خاص است که اهم آنها عبارتند از:

سقز محلى (صمغ درخت بنه)، شرينى بژى بر ساق، ‌ شيرينى گمگه، حلواى کُله‌کُنجى، ‌ روغن حيوانى معروف به روغن کرمانشاهى و ...

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان كرمانشاه

کرمانشاه از ديرباز به سبب موقعيت خاص جغرافيايى و نياز اهالى به لوازم و مواد اوليه زيستى مرکز صنايع دستى بوده است و در بين مردم بومى، افرادى مستعد و ماهر در هر رشته پرورش يافته‌اند. از طرف ديگر شيوهٔ معيشت عشايرى استان زمينه‌هاى مساعدى را جهت گسترش صنايع دستى فراهم نموده است که اهم آن‌‌ها عبارتند از : قالى، ‌ گليم، جاجيم، جولايى، موج، چيغ، انواع گيوه، صنايع دستى چوبى، قلمزنى، حکاکى، تسبيح‌سازى، شيشه‌گرى، حجارى، فلزکارى، نمد مالى، ‌ چرم‌سازى و انواع جانماز، جوراب، ‌ کلاه و جليقه دستبافت که توليد آن‌ها در بيشتر روستاها و شهرهاى استان رايج است.

صنايع دستى و سوغاتى‌ها، استان آذربايجان غربى

استان آذربايجان غربى يکى از کانون‌هاى صنايع دستى ايران محسوب مى‌شود. در اين استان انواع فرش، گليم، پارچه‌هاى دستى، صنايع چوبى تزئينى توليد مى‌شود و علاوه بر آن کارگاه‌‌هاى صابون‌سازى، شمع‌سازى و چاقوسازى نيز در سطح استان به کار مشغولند. از ميان محصولات فوق، ‌ بافته‌هاى دستى و صنايع چوبى مانند انواع مجسمه‌هاى حيوانات، انواع وسايل بازى شطرنج، تخته نرد، جعبه و ميز آرايش بانوان و انواع نقاشى روى چرم داراى معروفيت ملى است.

در آذربايجان غربى، صنايع دستى شهرى و روستايى از گذشته‌هاى بسيار دور متداول بوده است. صنايع دستى شهرستان‌هاى مختلف اين استان به شرح زير مى‌باشد:

در اطراف اروميه گليم، جاجيم، پيراهن‌بافى، کوزه‌گرى، سبدبافى، کيسه حمام، سجاده و بافت چادرهاى کتانى متداول است. در شهر اروميه ساخت مصنوعات چوبى رواج کامل دارد.

در شهرستان مياندوآب قاليبافى، حصيربافى و کوزه‌گرى از صنايع قابل اهميت است. بخش تکاب شهرستان مياندوآب، ‌ از نواحى عمدهٔ‌ قاليبافى آذربايجان غربى است و قالى‌هاى آن مشهور است.

در ناحيهٔ‌ مهاباد بافت جوراب‌هاى پشمى، فرش، کلاه، دوخت لباس زنانه و مردانه، پشه‌بنددوزى، جاجيم، سجاده و ساخت ظروف چوبى از چوب‌هاى جنگلى متداول است.

در شهرستان خوى تبديل پشم به نخ، ‌ بافت گليم، شال گردن، پيراهن و جاجيم از صنايع روستايى محسوب مى‌گردد.

در شهرستان ماکو قاليبافى و بافت جاجيم، گليم، پيراهن، دستکش، جوراب، حصير و سبد از صنايع عمده است. ماکو از نواحى بزرگ قاليبافى آذربايجان غربى محسوب مى‌شود.

صنايع‌دستى و سوغاتى‌‌ها، استان مازندران

عمده‌ترين صنايع دستى استان مازندران عبارتند از قالى‌بافى، گليم‌بافى، ابريشم‌‌بافى، پارچه‌بافى، زيلو و جاجيم‌بافى، ظروف سفالى، ظروف و مجسمه‌هاى چوبى، نمدبافى و ... که در سراسر مازندران به ويژه در نواحى جنگلى توليد و به بازار عرضه مى‌شوند. در ميان صنايع دستى استان مازندران، روسرى و لباس‌هاى ابريشمى، ‌ نمدبافى و محصولات حصيرى و چوبى از معروفيت بيشترى برخوردارند و به عنوان سوغاتى منطقه همواره مورد توجه گردشگران داخلى و خارجى هستند. محصولات صنايع دستى معمولاً در قسمت‌هاى ورودى و خروجى شهر عرضه مى‌شود و منظرهٔ جالبى را به وجود مى‌آورد.

پايان اين مبحث را با شعرى از شاعر حماسه‌سراى بزرگ ايران ابوالقاسم فردوسى زينت مى‌دهيم:

کـه مازنــدران شهــر مــا ياد باد		هميشه بر و بومـش آبــاد بــاد
که در بوستانش هميشه گل است		به کوه اندرون لاله و سنبل است
هــوا خوش نگــار و زمين پرنگـار		نه سرد و نه گرم و هميشه بهـار
نوازنــده بلبــل بـه بـاغ انـــدرون		گرازنــده آهــو بــه راغ انــدرون
گلاب است گويـى به جوبش روان		همــى شـاد گـردد ز بويـش روان
دى و بهمــن و آذر و فرورديــــن		هميشــه پــر از لاله بينـى زميـن

فرش، استان اردبيل

فرش اردبيل در مجموعه فرش‌هاى نفيس آذربايجان مهم‌ترين صنعتى است که تعداد بسيارى از هنرمندان استان اردبيل به آن مى‌پردازند.

آمارهاى رسمى حاکى است بيش از ده هزار نفر از اهالى استان اردبيل در صنعت فرشبافى اشتغال دارند. اما صداى دفى که از بيشتر خانه‌هاى روستايى و شهرى به گوش مى‌رسد، درستى اين رقم را مورد ترديد قرار مى‌دهد.

کارشناسان معتقدند، تعداد فرشبافان در استان اردبيل چندين برابر اين است و در بيشتر خانه‌ها، به ويژه در روستاها در هر خانه‌اى دار فرشى برپاست.

صنعت فرشبافى در استان اردبيل از آن رو پر رونق است که يکى از مهم‌ترين منابع درآمد خانوارها است و مردان و زنان اين استان براى رهايى از بى‌کارى يا به عنوان منبع درآمد به اين صنعت روى آورده‌اند.

نقشه شکسته و اسليمى، زمينه فرش‌هاى توليدى فرشبافان اردبيلى را تشکيل مى‌دهد. از مهم‌ترين طرح‌هاى اين نقشه‌ها مى‌توان به طرح قيچى، تک گل، ستاره، ريزماهى، وان، ‌ هريس، زيرخاکى، کله‌قوچ، زرين قلم، طرح قره‌‌باغ، لچک ترنج و مانند اين‌ها اشاره کرد.

بيشتر فرشبافان اردبيلى، فرش‌هايى ارزان قيمت توليد مى‌کنند و اين باعث شده است فرش اردبيل مشتريان مناسبى در کشور و جهان داشته باشد.

به گفته کارشناسان، ۸۰ درصد فرش‌هاى توليدى در استان اردبيل، به خارج از کشور و بيشتر به کشورهاى آلمان، ايتاليا، فرانسه و ژاپن صادر مى‌شود.

فرش‌بافى، استان زنجان

يکى ديگر از صنايع دستى بومى که در استان زنجان رونق فراوان دارد، صنعت فرش‌بافى است. توليدات اين صنعت که دست‌اندرکاران و نيروى کارگر آن را زنان تشکيل مى‌دهند، در تمام ايران از شهرت خاصى برخوردار است.

مرغوب‌‌ترين فرش‌هاى زنجان در محلى به نام «بيتگنه» بافته مى‌شوند. اين فرش‌ها با ظرافت و دقت تمام بافته مى‌شوند و امروزه از کالاهاى صادراتى‌اند. رنگ پشم اين فرش‌ها که عموماً توسط بافندگان رنگرزى مى‌شود، از ثبات قابل‌توجهى برخوردار است. اين فرش‌ها بسيار ريزبافت هستند؛ به طورى که گاه در ۶/۵ سانتى‌متر مربع از آن‌ها، ۸۰ تار و ۴۰ گره وجود دارد و تار آن‌ها از نخ‌هاى شش ‌تارى که نازک و مقاوم‌اند، ‌ تشکيل مى‌شود.

نقشهٔ بافته‌هاى اين منطقه عموماً به طرح‌هاى لچک و ترنج معروف‌اند که از خط‌هاى اسليمى اقتباس گرديده و بدون طرح مکتوب بر روى قالى‌ها پياده مى‌شود. زمينهٔ اين فرش‌ها عموماً قرمزرنگ است. بافته‌‌هاى درجهٔ يک، ‌ مهم‌ترين صادرات شهرستان زنجان را تشکيل مى‌دهند و در کشور آلمان از شهرت خاصى برخوردارند. فرش‌هاى درجهٔ‌ دوم و سوم شامل فرش‌هاى معروف جليل‌آباد، هوپا، بوغداکندى و شهر زنجان با طرح‌هاى لچک و ترنج، ريزماهى با زمينه‌هاى قرمز و سياه بافته مى‌شوند. اين فرش‌ها عموماً در هر ۶/۵ سانتى‌مترى مترمربع، ۲۰ تا ۴۰ گره دارند.

ابزارآلات اين صنعت بيش‌تر توسط بافندگان و تهيه‌کنندگان آن ساخته و پرداخته مى‌شود.

فيروزه‌‌تراشى، استان خراسان

شهر نيشابور که به شهر فيروزه شهرت دارد، ‌ داراى معادن ارزشمندى از فيروزه مى‌باشد که از قرن‌ها پيش مورد بهره‌بردارى قرار گرفته‌اند. فيروزه‌تراشى يکى از حرفه‌هاى قديمى در استان خراسان است. تراش فيروزه به اشکال پيکانى و مسطح از جمله تراش‌هايى است که طرفداران فراوان دارد. فيروزه يکى از سوغاتى‌هاى مهم استان خراسان است و بازار مطلوبى نه تنها در استان، بلکه در سطح کشور دارد.