|
| سفالگرى و سراميك، استان سمنان
|
|
| سفالگرى از مهم‌ترين و قديمى‌ترين دست‌ساخته‌هاى بشر است. آثار سفالى بر خلاف آثار يافته شدهٔ فلزى، چوبين و ... در زير خاک فاسد نمى‌شود و به خاطر اين حالت استثنايى، به اطلاعات گويا دربارهٔ آن مىتوان پى برد.
|
|
| صنعت سفالگرى در استان سمنان از پيشينه‌اى معتبر برخوردار است. به طورى که دکتر اريک اشميد هنگام حفارى در اطراف دامغان اميدوار به کشف شهر افسانه‌اى هکاتوم پليس يا شهر صد دروازه بود، اگرچه موفق به کشف بقاياى شهر مورد نظرش نشد، ولى به مجموعه‌اى از بهترين فرآورده‌هاى صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح دست يافت. اين فرآورده‌ها شامل کوزه‌هاى بزرگ به اشکال هندسى و داراى لعاب قهوه‌اى روشن و کرم بودند.
|
|
| از آنجا که زمينه‌هاى لازم براى صنعت سفالگرى در اکثر نقاط استان فراهم بوده، اين صنعت با وجود فراز و نشيب‌هاى تاريخى، به حيات خويش ادامه داده است.
|
|
| در سال‌هاى اخير، راه‌اندازى واحدهاى آموزش سفالگرى و سراميک در شهرهاى سمنان و شاهرود موجب احيا و رشد بيشتر اين صنعت در استان شد و هم اکنون ضمن توليد و ارسال مقادير بسيارى از توليدات اين رشته به استان‌هاى ديگر، زمينه‌هاى توليد کالاهايى براى بخش صادرات خارجى نيز فراهم شده است. در حال حاضر سفالگران استان سمنان در کارگاه‌هاى سفالگرى و سفالسازى در سطح استان به ساختن گونه‌هاى ارزشمند سفال مشغولند، در اين ميان، کارگاه سفالگرى و سفالسازى قان بيگى در شاهرود از اهميتى ويژه برخوردار است.
|
|
| سفالگرى و سراميك‌سازى، استان آذربايجان شرقى
|
|
| محصولات سراميک در چهار کارگاه شهر زنوز و دو کارگاه سراميک‌سازى در تبريز توليد مى‌شود. استادکاران سراميک‌سازى زنوز از نوع خاک مرغوب (کائولن يا خاک چينى) استفاده مىکنند. علاوه بر کارگاه‌هاى سراميک‌سازى مذکور، در کوزه‌کنان شبستر هم صنعت سفالگرى داراى سابقه‌اى بس طولانى است و توليدات سفال آن در سراسر آذربايجان توزيع مى‌شود.
|
|
|
|
| در اغلب مناطق روستايى يزد، بافتن سفره رواج دارد که معمولاً مربع شکل و در اندازهٔ ۹۰×۹۰ سانتى‌متر است. مادهٔ اوليهٔ اين توليدات نخ پنبه‌اى است.
|
|
| سنگ‌تراشى و حكاكى، استان قزوين
|
|
| اين صنعت در قزوين از قديم‌الايام متداول بوده و استادان بلند‌پايه‌اى در اين فن هنرنمايى کرده‌اند. بهترين نمونه‌هاى آن کتيبه‌هايى است که با خطوط زيباى نستعليق و نسخ در روى سنگ مرمر کنده‌‌کارى شده و در سردرِ مدرسه‌ها، مسجدها، آب‌‌انبارها و گرمابه‌ها نصب گرديده است. اين نوع کنده‌کارى‌ها بر روى سنگ‌قبرهاى درگذشتگان نيز اجرا شده است که در اين کنده‌کارى‌ها، لقب‌ها و شخصيتِ فردِ درگذشته را با شعرهاى فارسى و تازى يا آيه‌هاى قرآنى در روى سنگ‌هاى مرمر با خطوط نستعليق و نسخ مى‌کندند. از ديگر نقش‌هايى که بر روى سنگ‌هاى مزار قديمى ديده مى‌شوند، نقش‌هايى هم‌چون سجاده، مهر، تسبي‍ح و شانه، يا شمشير و اسب، و تير و تفنگ است که هر يک از اين نقش‌ها به مناسبت شغل فردِ درگذشته بر روى سنگ کنده مى‌شد؛ پيرامون اين نقش‌ها را با نقشهاى گل و برگ‌هاى آن تزئين مى‌کردند و آثار بديع و زيبايى پديد مى‌آوردند.
|
|
| در گذشته، صنعت حکاکى هم در قزوين صنعتى بسيار رايج بوده است. حکاکى بر روى ظرف‌هاى مسى و فلزى، و سنگ‌هاى گران‌بها مانند عقيق و مانند آن انجام مى‌شده است. امروزه نيز مىتوان نمونه‌هايى از اين صنعت دستى را در بازار صنايع دستى قزوين مشاهده کرد.
|
|
| سنگ‌تراشى و قلم‌زنى روى سنگ، استان خراسان
|
|
| از جمله فعاليتهاى هنرى در شهر مشهد، يکى هم سنگ‌تراشى است که سابقه‌اى ديرينه دارد. عمدهٔ توليدات مصنوعات سنگى عبارتاند از : قندان، هاون، ظرف ديزى و انواع مجسمه‌هاى سنگي.
|
|
|
|
| در بيشتر روستاهاى شهرستان کنگان نوعى سوزن‌دوزى رايج است که از آن براى تزئين روى قورى، درِ قندان، کيسهٔ چپق و رويهٔ کوسن استفاده مى‌شود و در پاره‌اى از موارد بر روى وسايل بزرگتر نظير روى پشتى، روميزى و لبهٔ پرده و ... مورد استفاده مى‌گيرد. علاوه بر سوزن‌دوزى، تکه‌دوزى نيز رواج دارد. پارچهٔ مورد استفادهٔ سوزن‌دوزان معمولاً چلوار است و نخ مورد استفاده الياف رنگين دمسه است.
|
|
|
|
| اين صنعت دستى در بخش بشاگرد رواج دارد. ساخته‌هاى دستى سوزن‌دوزان هرمزگان، به علت نزديکى اين منطقه به استان سيستان و بلوچستان، تحت تأثير سوزن‌دوزى بلوچى قرار گرفته است.
|
|
| سوزن‌دوزى، استان آذربايجان شرقى
|
|
| سوزن‌دوزى در بخش ممقان در ۵۰ کيلومترى غرب تبريز از ديرباز رواج داشته است. در سال‌هاى اخير با توجه به درآمد اندکى که از اين صنعت عايد سوزن‌دوز مى‌شد به تدريج علاقه به اين هنر کاهش يافت، ولى با مساعى سازمان صنايع دستى، صنعت سوزن‌دوزى دوباره رونق پيدا کرده است. مادهٔ اوليهٔ سوزن‌دوزى که سابقاً ابريشم طبيعى بود، امروزه ابريشم مصنوعى است.
|
|
| سوزن‌دوزى، استان سيستان وبلوچستان
|
|
| سوزن‌دوزى زنان بلوچ از انواع صنايعى است که امروزه بسيار معروف است. سوزن‌دوزى بلوچستان به علت استقبالى که خارجيان از آن نموده‌‌اند توانسته است مشتريان دائمى کسب کند و از آنجائى که اين هنر با رنگ و طرح جديد عرضه مى‌شود از بازار مناسبى برخوردار است.
|
|
| فرآورده‌هاى سوزن‌دوزى بسيار متنوع است و هر دختر بلوچ ضمن انجام امور مربوط به خانه‌دارى موظف به فرا گرفتن فن سوزن‌دوزى است. اين فرآورده‌ها عبارتاند از : جا کليدى، گوشواره، تل سر، قاب عکس، قوطى سيگار بغلى، جلد آلبوم، روميزى، سفره، مانتو، کت زنانه و ... براى هر طرح سوزن‌دوزى يک مدل دوخت در نظر گرفته مى‌شود که مهم‌ترين مدل‌هاى دوخت عبارتند از : پرگار، سراوانى، هفت تارى، جاوک، گل چهارتايى، شيدا ويکتارى و ... هنر سوزن‌دوزى در تمام نواحى بلوچستان به جز منطقهٔ چابهار که در آن ماهى‌گيرى رواج دارد، ديده مى‌شود. مهم‌ترين مراکز توليد سوزن‌دوزى شامل نقاط گشت، ايرندگان، چانف، لاشار، هريدوک و پيپ است.
|
|
|
|
| علاوه بر منسوجات و توليدات پارچه‌اى، انواع شيرينى‌هاى خاص و مطبوع نيز که شهرت زيادى دارند در کارگاه‌هاى شيرينى‌پزى توسط استادانى چيره‌دست که به آنها خليفه مى‌گويند، تهيه مى‌شود. شيرينى‌هاى يزد در سراسر ايران و حتى در اقصى نقاط جهان طرفداران فراوان دارد. هر مسافرى که حداقل يکبار به اين شهرستان سفر کرده باشد شيرينى يزد را حتماً با خود برده است.
|
|
| شيرينى‌پزى در يزد سابقه‌اى طولانى دارد. شيرينى‌هاى خوشمزهٔ يزد با مواد مرغوب درجهٔ يک تهيه مى‌شود و خود يزدى‌ها از طرفداران پر و پا قرص آنها هستند. شيرينى‌هاى مهم يزد عبارتند از:
|
|
| باقلوا، قطاب، لوزنارگيل، پشمک، نان برنج، حاج بادام حاج پسته و حاج گردو، زولبيا، گوشه فيل و انواع شيرينى‌هاى خشک که بسيار ظريف و شکيل و خوشمزه هستند.
|
|
|
|
| توليد اين محصول بيشتر در شهرستان هاى بانه، مريوان، سقز و روستاهاى تابعه مانند اورامان تخت، کماله، آرمرده و ترجان رايج است و دستبافان اين مناطق با استفاده از نوعى کرک بز که پشم و کرک آن بسيار لطيف است، شال، کلاه و دستکش نيز مى‌بافند. همچنين نوعى شال به عرض ۲۵ سانتى‌متر و طول تقريبى ۲۵ متر در رنگ‌هاى مختلف توليد مىکنند که در دوخت لباسهاى محلى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
|
|
|
|
| شَعربافى با دست‌بافى در استان خراسان، از گذشته‌هاى دور، يکى از مشاغل صنعتگران بوده است. اين صنعت در بيشتر شهرهاى استان خراسان، به ويژه در شهرستان‌هاى مشهد، سبزوار و تربت حيدريه، به صورت خانگى و کارگاهى ديده مى‌شود. فعاليتهاى برک‌بافى، فرت‌بافى و ابريشم‌بافى را نيز مىتوان در اين رده قلمداد کرد که عمدهٔ توليدات آنها حوله، چادرشب، بقچه و ... است.
|
|
|
|
| در اين صنعت دستى، لباسهاى محلى را با نوارهايى که از نخ‌هاى طلايى و نقره‌اى فلزى بافته مى‌شوند، تزئين مىکنند.
|
|
|
|
| شمد نوعى پارچهٔ ابريشمى پنبه‌اى است که به عنوان روانداز استفاده مى‌شود. در تهيهٔ شمد از ابريشم مصنوعى به عنوان پود و از نخ پنبه‌اى به عنوان تار استفاده مى‌شود.
|
|
| شيريكى‌پيچ، استان هرمزگان
|
|
| صنعت بافت شيريکى‌پيچ نوع ديگرى از صنايع دستى استان هرمزگان است که مرکز اصلى توليد آن بخش سعادت‌آباد مى‌باشد. طرح و نقش شيريکى‌پيچ بسيار متنوع بوده و هر يک از اقوام از طرح‌هاى ويژه‌اى از آن استفاده مىکنند. در بافت نقوش شيريکى‌پيچ، در واقع از فنى شبيه فن بافت قالى و گليم استفاده مى‌شود و اين نقش‌ها داراى بافت گره‌اى هستند.
|
|
| صنايع دستى، استان سيستان وبلوچستان
|
|
| در سيستان و بلوچستان به ويژه در سيستان، بيش‌ترين شمار شاغلين به صنايع دستى در رشته گليم، قاليچه، قالى و پشتى فعاليت مىکنند. در حال حاضر در بلوچستان صنايع دستى مانند قالى‌بافى، خورجين‌بافى، سوزن‌بافى، سکه و دگمه‌دوزى، پريواردوزى، سياه‌دوزى، ساخت ظروف سفالين و زينت‌آلات (جواهرسازى) بين خانواده‌ها معمول است. يکى از رشته‌هاى قابل توسعه صنايع دستى استان که به علت وفور مواد اوليه حائز اهميت است تهيهٔ پارچه‌هاى دست‌بافت از کرک و پشم شتر است. پارچه‌هاى مزبور مى‌تواند بازار مناسبى در داخل و خارج کشور داشته باشد. اهم صنايع دستى استان عبارتاند از:
|
|
| صنايع دستى، استان كهكلويه‌وبويراحمد
|
|
| توليد دست‌بافت‌هاى مختلف در بين عشاير کهگيلويه و بويراحمد از ديرباز رواج دارد. وجود مواد اوليه مورد نياز از جمله انواع پشم، زمينه مناسبى براى تهيه انواع دست‌بافت‌ها فراهم ساخته است.
|
|
| دست‌بافت‌هاى کهگيلويه و بويراحمد که با استفاده از مواد اوليه مرغوب و با رنگ‌هاى متنوع گياهى و در نقشهاى سنتى تهيه مى‌شود، خريداران و طرفداران بسيار دارد و مرغوبيت آن باعث شده است ۹۰ درصد از توليدات دست بافت استان صادر شود.
|
|
| بافت صنايع دستى در کهگيلويه و بويراحمد متنوع است و مىتوان آنها را به بافته‌هاى دارى نظير قالى، جانمازى، پشتى، خورجين، بافت‌هاى بدون گره نظير گليم و بافت‌هاى ميلى نظير جوراب و دستکش و سوزن‌دوزى، تقسيم کرد.
|
|
| در ميان ايلات استان با حرکت دست زنان در هر زمينه تابلوى زيبائى از رنگ‌ها بافته مى‌شود که به راستى بعضى اوقات با زيباترين آثار با ارزش هنرى برابرى مى‌کند. بهترين نمونهٔ بافته‌هاى آنان هر يک شاهکارى است از هنر رنگ‌آميزى و نقش‌پردازي.
|
|
| در صنايع دستى کهگيلويه و بويراحمد از رنگ ارغوانى به وفور بهره گرفته مى‌شود. ساير رنگ‌هاى مورد استفاده عبارتند از: نيل، اسپرک، زعفران، پوست بلوط، پوست خارجى گردوى تازه، گل انار و ...
|
