| مقياسهاى اندازه‌گيرى واحدهايى هستند که براى سنجش متغيرها در ابزارهاى گردآورى اطلاعات بکار مى‌روند. مقياسهاى اندازه‌گيرى عبارتند از: مقياسهاى اسمى يا عددي، مقياسهاى ترتيبي، مقياسهاى فاصله‌اى و مقياسهاى نسبي. (Scientific Method and Social Research; p.159)
|
|
|
|
|
|
| اين مقياس‌ها که به مقياس عددي، نيز مشهورند جزو محدودترين مقياس‌ها هستند و بصورت دو ارزشى و چندارزشى وجود دارند؛ مثلاً در سنجش صفاتى نظير جنس، مليت، مذهب و نيز نگرش‌ها و تمايلات افراد جامعه از اين مقياس استفاده مى‌شود؛ براى نمونه گزينه‌هاى متغير چند ارزشى دين را بشرح زير مى‌توان در نظر گرفت:
|
|
| |
|
|
|
| با اين مقياس‌ها مى‌توان علاوه بر تشخيص وجود يا عدم وجود صفت، شدت و ضعف آن را نيز سنجيد؛ مثلاً اگر عملکرد سه نفر کارگر فنى را در حين ساخت قطعات يک ماشين مشاهده کنيم، مى‌توانيم با توجه به زمانى که براى انجام دادن آن صرف مى‌کنند، کيفيت کارشان را رتبه‌بندى کنيم و رتبه‌هاى ۱ و ۲ و ۳ را در ساخت قطعات ماشين مشخص نمائيم. همانطور که مشاهده مى‌شود، مقياس رتبه‌اى تنها ترتيب درجات را مشخص مى‌کند و قادر نيست فاصلهٔ بين آنها را مشخص کند.
|
|
|
|
| مقياس فاصله‌اى علاوه بر دارا بودن صفات مقياسهاى اسمى و ترتيبي، داراى اين ويژگى است که مى‌تواند فواصل بين نمرات را نيز مشخص کند يا بعبارتى آن را کمّى نمايد؛ براى مثال اگر در مقياس رتبه‌بندي، کارگران فنى به سه درجه تقسيم مى‌شدند، در مقياس فاصله‌اى مى‌توان طول زمان انجام دادن کار هر يک را به دقيق مشخص کرد؛ مثلاً اگر اولين کارگر در يک ساعت و دومى در ۵/۱ ساعت و سومى در ۴۵/۱ ساعت کار ساختن قطعات ماشين را انجام دهد، مى‌توانيم علاوه بر تعيين رتبه هر يک، فاصله زمانى انجام دادن کار بين آنها را نيز مشخص نمائيم. کمّى شدن ارزش هر يک از صفات در اين مقياس‌ها راه را براى تجزيه و تحليل آمارى داده‌هاى تحقيق هموار مى‌نمايد.
|
|
|
|
| مقياس نسبى مانند مقياس فاصله‌اى است با اين تفاوت که اين مقياس داراى نقطهٔ صفر مطلق است که بعنوان مبدأ سنجش مورد استفاده قرار مى‌گيرد. از اين مقياس در اندازه‌گيرى‌هاى فيزيکى نظير زمان، مسافت، اندازه و وزن استفاده مى‌شود؛ مثلاً زمان برحسب دقيقه يا طول برحسب سانتى‌متر يا وزن برحسب کيلوگرم هر يک داراى نقطهٔ صفر مطلق هستند که از آنجا بعنوان مبناى اندازه‌گيرى استفاده مى‌شود. در اين مقياس فواصل مساوى و معنادار هستند؛ در حالى‌که در مقياسهاى فاصله‌اي، اندازهٔ فواصل مساوى و معنادار نيستند و قابليت مقايسه را ندارند؛ براى مثال، سن عده‌اى دانش‌آموز بشرح زير بر مبناى نسبى مورد بررسى قرار مى‌گيرد:
|
|
| ۲۰، ۱۸، ۱۹، ۱۷، ۱۸، ۲۱ سال
|
|
| يا بهره هوشى ۸۰، ۱۲۰، ۱۱۰، ۹۰، ۷۵
|
|
| يا وزن ۸۰، ۹۰، ۶۵، ۵۰، ۶۰، ۴۵ کيلوگرم
|
|
| يا درآمدهاى ۱۰۰۰، ۲۰۰۰، ۲۵۰۰، ۱۵۰۰، ۱۷۰۰ تومان
|
|
| در مقياسهاى نسبى همانند مقياس فاصله‌اى چون صفات بصورت ارزش‌هاى کمّى (اعداد) مورد سنجش قرار مى‌گيرند براحتى امکان استفاده از روش‌هاى آمارى براى تجزيه‌وتحليل اطلاعات وجود دارد.
|
