نگاهی به پیشینه تحقیقات درباره ارزش‌های خبری

در اوايل دهه ۱۹۶۰، تحقيقات مشخصى در زمينه شناخت خبر زير نظر دکتر مالکوم مک‌لين (Malcom Mclean)، استاد فقيد روزنامه‌نگارى در دانشگاه آيووا (Universiti of Iowa)، در ايالات متحده آغاز شد که با استفاده از آن نحوه انتخاب خبر توسط سردبيران روزنامه‌ها مورد سنجش قرار گرفت. در سال ۱۹۶۷، دکتر 'والتر جى‌وارد' (Walter J.Ward)، رساله دکترى خود را در متجاوز از ۴۸۰ صفحه در زمينه ارزش‌هاى خبرى به پايان رساند و راه را براى پژوهش‌هاى آينده در اين زمين گشود. دکتر وارد در رساله خود، پس از مطالعه ۳۵ کتاب درسي، يک الگوى سه‌بعدى براى اخبار ارائه داد که بعدها توسط ديگر دانشجويان در دوره‌هاى فوق ليسانس و دکترى مورد استفاده و تأييد قرار گرفت.

در سال ۱۹۷۶، يکى از مؤلفان کتاب حاضر يک الگوى خبرى چهاربُعدى با استفاده از 'الگوى خبرى وارد' و نظريه خبرى دکتر 'ويلبرشرام' (Wilber Schramm)، استاد فقيد دانشگاه استنفورد (Stanford University)، ارائه داد که حاصل کار به‌صورت مقاله مشترک با دکتر وارد در فصلنامه روزنامه‌نگارى (Journalilsm Quarterly)، ايالات متحده چاپ شد. در اين الگو، خبر در چهار بعد و نيز سطوح گوناگون به‌شرح زير تعريف شده است:

الف - اهميت:

۱. دربرگيرى

۲. بدون دربرگيري

ب - برجستگى:

۱. شهرت

۲. بدون شهرت

ج - متعارف:

۱. عجيب و استثناء

۲. برخورد، تضاد و اختلاف

۳. عادى (بدون موارد ۱ و ۲)

د - پاداش:

۱. آنى

۲. آتى

در بخش دوم، تعريف ابعاد الف، ب و ج ارائه شد. در اينجا تعريف بعد چهارم خبر، به‌صورتى که دکتر شرام تعريف کرده است، ارائه مى‌شود:

شرام براساس تحقيقات فردريک کاتريل (Fredrick Cottrell)، و ديگران ميزان تمايل خواننده به انتخاب و خواندن خبر را با استفاده از مفاهيم 'پاداش و مورد انتظار' (Expected Reward)، و 'انرژى مورد انتظار لازم' (Expected Energy Required)، به‌صورت کسر زير نشان داده است:

تمايل به انتخاب =

پاداش مورد انتظار انرژى مورد انتظار مردم

همان‌طور که ملاحظه مى‌شود، هر چقدر مخرج کسر کوچکتر باشد، يعنى خواننده احساس کند براى خواندن يک مطلب انرژى کمترى لازم است صرف کند، و در مقابل پاداشى که از خواندن يک مطلب در انتظار اوست برايش بيشتر باشد، تمايل بيشترى به انتخاب و خواندن آن مطلب دارد. برعکس، هر چه صورت کسر کوچکتر باشد، يعنى خواننده پاداش کمترى را متصور شود و در مقابل احساس کند که انرژى بيشترى را بايد براى مطالعه صرف کند، تمايل کمترى به انتخاب و خواندن مطلب از خود نشان خواهد داد. از ديدگاه شرام، تمايل خواننده به انتخاب خبر، ناشى از ادراک و از پاداشى است که در انتظار اوست و يا به‌دست مى‌آورد و اين پاداش بر دو گونه است: 'پاداش آني' (Immediate Reward)، و 'پاداش آتي' (Delayed Reward).

- پاداش آنى:

رويداد هنگامى داراى پاداش آنى است که تعداد زيادى از خوانندگان پس از مطالعه خبر آن رويداد، پاداش آنى دريافت کنند. در اين‌گونه رويدادها، خواننده، بدون حضور در ماجرا، مى‌تواند آن را در ذهن خود تصور و تجربه کند. خبرهاى قتل‌ها، جنايات، سوءاستفاده‌ها، حوادث و اتفاقات، ورزشي، رويدادهاى اجتماعى و مانند آنها از دسته رويدادهاى با پاداش آنى هستند. اين‌گونه خبرها حس کنجکاوى خواننده را فوراً ارضاء مى‌کند. باعث احساس همدلى يا نفرت او مى‌شود.

- پاداش آتى:

رويداد هنگامى داراى پاداش آتى است که تعداد زيادى از خوانندگان پس از مطالعه خبر آن رويداد، پاداش آتى دريافت کنند. در اين‌گونه رويدادها، خواننده مطلبى را که مطالعه مى‌کند انتظار پاداش آنى ندارد. آن را مى‌خواند تا شايد زمان ديگر مورد استفاده او قرار گيرد. خبرهاى مربوط به امور عمومي، علوم، مسائل اجتماعي. آموزش، وضعيت هوا، بهداشت و مانند اينها در اين دسته قرار مى‌گيرند. در اين گونه خبرها معمولاً براى خواننده حالت تهديدکنندگى دارد. خواننده آن را مى‌خواند تا خود را براى مقابله با آن در آينده آماده کند.

بررسى‌هاى شرام و ديگران نشان داده است که تمايل خواننده به خواندن مطبوعات، به‌طور عام و روزنامه به‌صورت خاص با سن، ميزان تحصيلات و وضعيت اقتصادى و اجتماعى خوانندگان رابطه مستقيم دارد. هرچه سن، ميزان تحصيلات افزايش پيدا کند و وضعيت اقتصادى و اجتماعى فرد بهتر شود، تمايل او به خواندن مطالب با پاداش آتى بيشتر مى‌شود.

جدول ترکيب بيست و چهارگانه الگوى چهاربعدى خبر، ترکيب فاکتوريال 3 X2 X 2 X 2 X چهاربُعدى فوق را با ۲۴ ترکيب ارزش‌هاى خبرى نشان مى‌دهد.

اهميت

دربرگيرى

بدون دربرگيرى

برجستگى

شهرت	بدون شهرت	شهرت	بدون شهرت
پاداش

جدول ترکيب بيست و چهارگانه الگوى چهاربعدى خبر

متعارف

عجيب

برخورد

عادى

آتى

آنى

آتى

آنى

آتى

آنى

آتى

آنى

ORd	ORi	OPRd	OPRi	OIRd	OIRi	OPIRd	OPIRi
CRd	CRi	CPRd	CPRi	CIRd	CIRi	CPIRd	CPIRi
NRd	NRI	PRd	PRi	IRd	IRi	PIRd	PIRi